Aaneenschrijven - 15. Woordgroep of samenstelling?
Een woordgroep is een opeenvolging van woorden die bij elkaar horen, maar die niet samen één woord vormen (ronde tafel, een heel mooi boek). Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee delen die beide ook zelfstandig kunnen voorkomen (keukentafel = keuken en tafel).
Soms is er twijfel of een combinatie een woordgroep of samenstelling is. Er zijn niet altijd sluitende regels om dat te bepalen. Bij twijfel kunt u een woordenboek raadplegen. Er zijn wel enkele vuistregels die kunnen helpen een keuze te maken.
Regel 1 - Bijvoeglijk naamwoord + zelfstandig naamwoord
Combinaties van een bijvoeglijk naamwoord en een zelfstandig naamwoord worden normaal gezien los geschreven.
Ze worden als woordgroepen beschouwd. Beide woorden hebben doorgaans een letterlijke betekenis. De betekenis van het geheel is een optelsom van die losse delen. Beide krijgen in de uitspraak een hoofdklemtoon.
Regel 2
Sommige combinaties van bijvoeglijke naamwoorden en zelfstandige naamwoorden worden aaneengeschreven.
Ze worden als samenstellingen beschouwd. De meeste hebben een betekenis die niet meer (precies) overeenkomt met de som van de delen. In de uitspraak ligt de hoofdklemtoon op het linker- of op het rechterdeel.
Regel 3
Bij sommige combinaties is zowel de schrijfwijze aaneen als los mogelijk, zonder betekenisverschil.
Combinaties die als één woord in de woordenboeken staan en hun letterlijke betekenis behouden hebben, kunnen dus ook los worden geschreven.
Regel 4 - Bijwoord + deelwoord
Combinaties van een bijwoord en een deelwoord worden normaal gezien los geschreven.
Ze worden als woordgroepen beschouwd.
Regel 5
Sommige combinaties van een bijwoord en een deelwoord worden aaneengeschreven als ze als bijvoeglijk naamwoord gebruikt worden.
Ze worden als samenstellingen beschouwd. De aaneengeschreven vorm heeft soms een specifiekere betekenis. De meeste combinaties zijn aaneengegroeid door veelvuldig gebruik.
Regel 6
Bij sommige combinaties is zowel de schrijfwijze aaneen als los mogelijk, met een betekenisverschil.
Regel 7 - Zelfstandig naamwoord + werkwoord
Veel combinaties van een zelfstandig naamwoord en een werkwoord worden los geschreven.
Ze worden als woordgroepen beschouwd.
Hetzelfde doet zich voor bij combinaties van een bijvoeglijk naamwoord of een bijwoord en een werkwoord.
Regel 8
Sommige combinaties van een zelfstandig naamwoord en een werkwoord worden aaneengeschreven.
Ze worden als samenstellingen beschouwd. Ze hebben soms een specifiekere betekenis. De meeste combinaties zijn aaneengegroeid door veelvuldig gebruik.
Hetzelfde doet zich voor bij combinaties van een bijvoeglijk naamwoord of een bijwoord en een werkwoord.
Regel 9
Bij sommige combinaties is zowel de schrijfwijze aaneen als los mogelijk, zonder betekenisverschil.
Zulke combinaties kunnen zowel met geen als met niet ontkend worden. Als in de ontkenning niet gebruikt wordt, wordt de combinatie als een samenstelling beschouwd. Met geen wordt de combinatie als een woordgroep beschouwd.
Regel 10 - Afleidingen op -ing
Zelfstandige naamwoorden met het achtervoegsel -ing die van een werkwoordelijke uitdrukking zijn afgeleid, worden aaneengeschreven.
Zelfstandige naamwoorden die we van zo’n werkwoordelijke uitdrukking afleiden zonder toevoeging van een achtervoegsel, schrijven we met spaties. Zulke zelfstandige naamwoorden worden gecombineerd met het.
Regel 11 - Betekenisverschil
Sommige woorden hebben twee verschillende schrijfwijzen, volgens de betekenis of de functie in de zin.
Niet aaneengeschreven hebben deze woorden doorgaans een letterlijke betekenis; de aaneengeschreven vorm heeft meestal een afgeleide betekenis.