Gedaan met laden. U bevindt zich op: XR in je les nu de hype voorbij is. Ja of nee? Innovatie

XR in je les nu de hype voorbij is. Ja of nee?

Wil je je lessen innovatief digitaliseren? Dan kun je kiezen om extended reality (XR) te gebruiken. Maar: leren je leerlingen ook écht en efficiënt met XR? Hoe integreer je de technologie in je klaspraktijk? En welke uitdagingen staan je dan te wachten? In dit artikel krijg je een genuanceerd antwoord op die vragen én tips om doordacht voor XR te kiezen. 

Eerst even terugblikken

© © Adobe. (2024). Firefly (Firefly Image 3) [AI-afbeeldingengenerator]. https://firefly.adobe.com

XR is een verzamelnaam voor virtual reality (VR), augmented reality (AR) die digitale beelden toevoegt aan livebeelden van de werkelijkheid, en alles daartussen. Met XR laat je de virtuele wereld binnen in je eigen wereld.

Het idee en de ontwikkeling van VR bestaan al sinds de jaren 50 van de 20ste eeuw. Gelukkig zijn VR-brillen en AR-apps dankzij de technologische vooruitgang van de laatste jaren eindelijk ook echt betaalbaar en toegankelijk geworden voor iedereen. Daardoor wint ook XR aan populariteit in het onderwijs. Want in je les kun je er echt alles mee doen: abstracte concepten uitleggen, technische en praktische vaardigheden oefenen in een virtuele en veilige omgeving, je verplaatsen naar een andere eeuw of een ander land… Wil je nog meer voorbeelden en inspiratie? Die vind je in het artikel ‘XR: ook iets voor jouw les?’.

Een positief effect op leren

Zoals alle digitale technologieën evolueert XR enorm snel. Daarom is het moeilijk om recent onderzoek te vinden dat nagaat welke effecten XR op leren en lesgeven heeft.

Een duik in de literatuur leert dat die effecten vooral positief zijn. Een conclusie die vaak terugkomt? Leerlingen zijn actiever, meer betrokken, gemotiveerder en tevredener. Want een VR-bril dompelt hen onder in een leeromgeving waarmee ze in interactie gaan en die hen met beeld, geluid en tekst prikkelt. Ze kunnen bijvoorbeeld virtueel objecten manipuleren, in een virtuele wereld rondlopen of plaatsen bezoeken die ze vanwege hoge kosten of veiligheid anders niet kunnen bezoeken. Denk maar aan een virtueel bezoek aan een kerncentrale waar ze problemen moeten oplossen. Zo voelen ze zich veel zelfstandiger, en dat helpt hen om de leerstof beter te begrijpen.

Ook AR-apps kunnen je leerlingen helpen om je lesmateriaal beter te begrijpen. Er zijn bijvoorbeeld apps die abstracte of onzichtbare concepten visualiseren. Of apps waarmee je molecuulmodellen in 3D kunt bekijken, draaien, vergroten, verkleinen en aanpassen.

Maar: onderzoek leert dat XR-apps het best aan enkele ontwerpprincipes kunnen voldoen om efficiënt te zijn. Als leraar heb je daar geen invloed op. Toch kun je zélf het verschil maken door ze doordacht in je lessen te gebruiken. We geven je tips en mogelijke struikelblokken.

3 hefbomen om XR efficiënt te gebruiken

  • Stap 1

    Integreer XR in het curriculum

    Besef dat XR bestaand lesmateriaal of een groot lesgeheel niet helemaal kan vervangen. Maar wanneer komt XR dan wel tot zijn recht in een lessenreeks of het curriculum?

    • Ga na of de app een leegte opvult in je les of lessenreeks.
      Een virtuele ervaring kan een meerwaarde zijn als je de echte ervaring niet kunt geven omdat ze te veel kost of niet veilig genoeg is, of omdat er geen goed lesmateriaal is om de leerinhoud over te brengen.

    • Houd je onderwijsdoelen in het achterhoofd.
      Analyseer eerst welke doelstellingen de app volgens jou kan bereiken. Ga na of de app je daarbij genoeg helpt.

    • Geef de app een doordachte plaats in je les(senreeks).
      XR-apps zijn efficiënter om leerstof in te oefenen dan om kennis te verwerven. Wil je de app toch in het begin van je les gebruiken? Doe dat dan in de herhalingsfase.

  • Stap 2

    Gebruik de feedbackmogelijkheden van de apps

    Door feedback te geven, heb je een krachtige invloed op het leerproces. XR-apps kunnen je helpen om die feedback te geven, terwijl je zelf de touwtjes in handen houdt. Zo kunnen XR-apps je helpen:

    • Ze geven sneller en in real time feedback.
      Bijvoorbeeld al wanneer je leerlingen een handeling uitvoeren of direct nadat ze een vraag beantwoord hebben. Dankzij die snelle terugkoppeling kun je hun leerproces meteen bijsturen.
    • Ze geven op verschillende en de meest aangewezen manieren feedback.
      Bijvoorbeeld met geluid, visuele aanwijzingen of trillingen.
    • Ze kunnen soms een opname maken van de sessie.
      Zo kunnen je leerlingen zelf zien wat ze doen, daarbij stilstaan en zichzelf beoordelen.
    • Ze kunnen vaak het beeld in de VR-bril naar een ander scherm streamen.
      Zo kijk jij mee en kunnen je andere leerlingen volgen wat er in de bril gebeurt. Dat geeft je meer mogelijkheden:

      • Je kunt extra feedback geven.

      • Je kunt met 1 leerling een nabespreking houden.

      • Je kunt met een groep leerlingen een nabespreking houden.

      • Je kunt je leerlingen feedback laten geven op elkaar.

    Beoordeel de XR-app die je wilt gebruiken gerust kritisch. Check bijvoorbeeld of de feedback verder gaat dan ‘goed’ of ‘fout’. Hij kan het best ook aangeven waarom iets goed of fout is en hoe je leerlingen het beter kunnen doen.

  • Stap 3

    Laat de apps je helpen om te differentiëren en personaliseren

    XR helpt je om te differentiëren en leerervaringen te personaliseren. Zo versterk je het leerproces van je leerlingen. Stel je deze vragen wanneer je een app bekijkt:

    • Zijn er verschillende moeilijkheidsgraden?
      Zo kun je je leerlingen die de leerinhoud al beter kennen een moeilijker scenario laten doorlopen.

    • Is de app adaptief?
      Dat wil zeggen dat de app het scenario in real time aanpast aan wat je leerlingen antwoorden of doen. Of dat ze oefeningen moeilijker of makkelijker maakt wanneer een antwoord juist of fout is.

    • Kun je pauzeren of terugspoelen?
      Zo kunnen je leerlingen zelf het tempo bepalen en iets herhalen als dat nodig is.

    • Heeft de app instellingen voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften?
      Sommige apps kun je bijvoorbeeld voor linkshandigen instellen.

Uitdagingen

© Patrick Schneider via Unsplash

Uitkijken voor het novelty effect

XR is voor veel leraren en leerlingen nieuw. De kans is groot dat de technologie met veel enthousiasme wordt onthaald en dat de leerresultaten hoger zullen zijn dan bij andere lesmethoden. Maar soms is dat effect tijdelijk. Vandaar de naam novelty effect. Ga daarom altijd na of die leerwinst er ook nog is zodra je leerlingen met XR vertrouwd zijn.

    Zorgen dat je leerlingen aandachtig en geconcentreerd blijven

    Met XR krijgen je leerlingen veel prikkels uit de echte en de virtuele wereld te verwerken. Als een VR-bril nieuw voor hen is, staan ze voor een grote uitdaging. Soms moeten ze zich aanpassen om in de afgesloten wereld van de VR-bril te kunnen werken en de bril te kunnen gebruiken. Dat belast hun brein en kan hun aandacht weghalen van de kennis en de vaardigheden die ze moeten leren en de leerdoelen die ze moeten bereiken.

    Om de kans te vergroten dat je leerlingen effectief leren, kun je op 3 manieren hun aandacht erbij houden:

    • Leer ze op voorhand met het materiaal werken.
      Laat ze alle functionaliteiten uitproberen. Zorg dat er dan iemand in de buurt is die de hard- en de software kent en hen kan helpen. Zorg dat jij of een collega ook zelf het materiaal en de app uitvoerig hebben getest.

    • Houd rekening met de mate waarin de app tijdens de VR-ervaring instructies geeft en stuurt.
      Bijvoorbeeld met gesproken of visuele hints om de controllers van de VR-bril juist te gebruiken of om de juiste stappen te volgen in de app.

    • Leg ze op voorhand uit wat de leerdoelen zijn.
      Zo stuur je hun aandacht naar wat voor jou als leraar en voor hen als leerling relevant is. ​​​​​​​
    © Billetto Editorial via Unsplash

    Zorgen dat je leerlingen er zich goed bij voelen

    Wanneer je een XR-app gebruikt, moet je ook rekening houden met het welbevinden van je leerlingen. Ook daarop moet je de soft- en de hardware beoordelen. Een van de bekendste problemen is motion sickness. Krijgen je leerlingen wanneer ze de app gebruiken – of onmiddellijk erna – hoofdpijn, worden ze duizelig of krijgen ze vermoeide ogen? Een slechte beeldkwaliteit door onscherpe of te donkere beelden en te veel prikkels of bruuske bewegingen kunnen daar de oorzaak van zijn. Denk op voorhand na over een alternatieve activiteit voor leerlingen die ongemakken ervaren.

    Zorgen dat de apps voor iedereen toegankelijk zijn

    Bekijk ook hoe toegankelijk de toestellen en apps zijn. Kunnen je leerlingen de app zittend gebruiken? Krijgen ze de instructies en feedback te horen en te lezen? Kan de app gebruikt worden door een leerling die kleurenblind is?

    Zelf aan de slag

    © Laurens Derks via Unsplash

    Wil je starten met XR in je school? Wil je XR in je school een boost geven? Ga dan zeker kijken op de XR-site van KlasCement(opent in nieuw venster). Je vindt er heel wat materiaal om mee aan de slag te gaan:

    • handleidingen met praktische tips om in je klas met XR te beginnen.

    • VR- en AR-apps die getest en goedgekeurd zijn.

    • informatie over 360°-video’s.

    Bied je in je school technisch of beroepsgericht onderwijs aan? Schrijf je dan zeker in voor een gratis opleiding uit het XR-actieplan(opent in nieuw venster). Meer informatie over die opleidingen en de inschrijving vind je op de website van het regionale technologische centrum van je provincie(opent in nieuw venster).

    Foutje gezien? Een link die niet werkt? Laat het ons weten!

    Krijg je graag ergens meer informatie over? We bekijken je vraag en zien wat we kunnen doen.

    Contacteer ons