1. De aanvrager meent dat er op heden, vóór het stellen van de hieronder beschreven voorgenomen verrichtingen, geen erfbelasting verschuldigd zal zijn op grond van art. 2.7.1.0.7 VCF, art. 2.7.1.0.9 VCF en art. 2.7.1.0.3,3° VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, noch op grond van enig welk ander artikel, bij het overlijden van de schenker op de waarde van de op xx.xx.2015 bij Nederlandse schenkingsakte geschonken delen van "de burgerlijke maatschap", dan wel op hetgeen in de plaats zal komen.

2. De aanvrager wenst evenwel zekerheid te bekomen en zal de hierna onder II.B.2 beschreven aanpassingen/verduidelijkingen (in de lijn met hetgeen onder meer werd bevestigd in de voorafgaande beslissing met nr. 17019 d.d. 21 juni 2017) doen aan de statuten van de burgerlijke maatschap en aan de schenkingsakte d.d. xx.xx.2015.

3. De aanvraag strekt ertoe te bevestigen dat er alleszins ná de voorgenomen verrichtingen geen erfbelasting meer zal zijn verschuldigd:
- op grond van art. 2.7.1.0.7 VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF (vraag 1)?
- op grond van art. 2.7.1.0.9 VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF (vraag 2)?
- op grond van art. 2.7.1.0.3, 3° VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF (vraag 3)?
- op grond van eender welke andere bepaling?

II. A. Identiteit van de aanvrager en de partijen

4. De aanvraag wordt ingediend door […], namens:

5. “Mevrouw Y”, van Belgische nationaliteit, […], gehuwd met “de heer X”, onder het stelsel van scheiding van goederen ingevolge huwelijkscontract verleden voor notaris […].

6. De heer X en mevrouw Y hebben één dochter, “de dochter” […].

7. Andere betrokken partij: de burgerlijke maatschap “de burgerlijke maatschap” met zetel te […], opgericht door mevrouw Y en de dochter op xx.xx. 2015.

II. B. Beschrijving van de verrichting(en)

II.B.1. Beschrijving van de reeds gedane verrichtingen

8. Op xx.xx. 2015 heeft mevrouw Y in het kader van een vermogensplanning, samen met de dochter, de burgerlijke maatschap opgericht. Door mevrouw Y werden beleggingen met een waarde van 1.000.000,00 EUR aangehouden bij […] ingebracht. Door de dochter (vertegenwoordigd middels onderhandse volmacht) werd een bedrag van 1.000,00 EUR ingebracht.
In ruil voor deze inbreng verkreeg mevrouw Y 1.000 delen in volle eigendom van de burgerlijke maatschap en de dochter 1 deel in volle eigendom.

9. Een kopie van de oprichtingsakte en de statuten van de burgerlijke maatschap werden voorgelegd.

10. In deze statuten werd onder meer het volgende bepaald:

• Doel

  • Het doel van de Maatschap is burgerlijk van aard, en behelst hetgeen volgt: in een familiale sfeer waarin wordt gestreefd naar samenwerking, continuïteit en het verstevigen van de familiale banden, het familiaal vermogen in stand te houden en te vergroten. In dit kader wordt gestreefd naar een continuïteit in de samenwerking tussen de vennoten. In dit kader zal de vennootschap het familiaal vermogen beheren als een goede huisvader. Aldus kan worden belegd in alle soorten roerend en onroerend vermogen, zowel in het binnenland als in het buitenland. Opbrengsten, hetzij in de vorm van periodieke inkomsten, hetzij ingevolge behaalde meerwaarden, volgen datzelfde doel en dienen conform hiermee belegd te worden. Te dien einde mag ook worden belegd in aandelen van een vennootschap met een industriële, handels- of andere activiteit. Eveneens kan worden belegd in een levensverzekering.
  • Met betrekking tot de ingebrachte en nog in te brengen vermogensbestanddelen, en met betrekking tot de vermogensbestanddelen waarin desgevallend zal worden herbelegd, mogen geen handelingen worden gesteld die de burgerlijke activiteit in het gedrang zullen brengen of zouden kunnen brengen. Meer bepaald zal de Maatschap als dusdanig zich onthouden van enige industriële, handels- of andere commerciële activiteit.
  • De Maatschap kan alle handelingen stellen die op welke wijze ook kunnen bijdragen tot de verwezenlijking van haar maatschappelijk doel, met uitdrukkelijke uitsluiting evenwel van handelingen als bedoeld in de Wetten en Koninklijke Besluiten op de financiële transacties en de financiële markten en over het vermogensbeheer en het beleggingsadvies.

• Duur

  • Tot aan het overlijden van mevrouw Y, met dien verstande dat de maatschap verder zal bestaan indien op dat ogenblik de jongste vennoot nog geen 30 jaar is.
  • Ontbinding wanneer mevrouw Y levenslang onbekwaam zou worden verklaard om de Maatschap te besturen op een ogenblik dat de jongste vennoot reeds 30 jaar is (dient te worden vastgesteld door een college van drie artsen).

• Overdraagbaarheid delen onder levenden

  • Vervreemdingsverbod tenzij mits unanieme, voorafgaande en schriftelijke toestemming van alle andere vennoten, inclusief de personen die desgevallend gerechtigd zijn het stemrecht uit te oefenen voor de vennoten.

• Zaakvoerder

  • Statutaire aanstelling

    • Mevrouw Y
    • In de mate mevrouw Y niet in staat is om haar functie als zaakvoerder uit te oefenen (bv. omdat zij onder een rechterlijke beschermingsmaatregel is geplaatst) of indien mevrouw Y komt te overlijden, wordt haar neef de opvolgend statutaire zaakvoerder.
  • Bevoegdheden
    • Aan de zaakvoerder wordt de meest ruime bevoegdheid gegeven met betrekking tot het bestuur en beheer van de Maatschap, de interne en externe vertegenwoordiging van de Maatschap en de beleggingsbeslissingen.
    • De zaakvoerder is exclusief, en met uitsluiting van alle andere vennoten, bevoegd om alle daden van beheer en alle daden van beschikking, in de ruimst mogelijke betekenis, te stellen met betrekking tot het ingebrachte en nog in te brengen vermogen, alsook met betrekking tot de vermogensbestanddelen die in de plaats komen van het ingebrachte en nog in te brengen vermogen door belegging, wederbelegging, zaakvervanging, alsook met betrekking tot alle toekomstige interesten, vruchten en opbrengsten, hoe ook genoemd, van het ingebrachte en nog in te brengen vermogen en/of wat daarvoor in de plaats is gekomen, die nodig of dienstig zijn voor de verwezenlijking van het doel van de Maatschap, daarbij optredend voor alle vennoten.
    • De zaakvoerder is onder meer (niet limitatief) exclusief bevoegd om de volgende daden van beheer te stellen:
      • het innen van interesten, opbrengsten en vruchten, met betrekking tot het vermogen;
      • het herbeleggen van roerende waarden, bekomen hetzij op de vervaldag, hetzij tussentijds;
      • het doorstorten van niet-gereserveerde interesten, opbrengsten en vruchten aan de vennoten;
      • het beslissen om de toekenning of de betaalbaarstelling van niet-gereserveerde interesten, opbrengsten en vruchten aan de vennoten al dan niet uit te stellen;
      • de bevoegdheid om welbepaalde taken toe te vertrouwen aan een derde-lasthebber;
      • de bevoegdheid om de vennoten in rechte te vertegenwoordigen;
      • openen van een rekening bij De Post, banken of andere kredietinstellingen in naam van de Maatschap.
    • De zaakvoerder is onder meer (niet limitatief) exclusief bevoegd om de volgende daden van beschikking te stellen:
      • het vervreemden of wederbeleggen van de vermogensbestanddelen die deel uitmaken van de tussen de vennoten bestaande onverdeeldheid;
      • het uitoefenen van het stemrecht verbonden aan alle aandelen die deel uitmaken van de tussen de vennoten bestaande onverdeeldheid;
      • het kopen, verkopen, verhuren of het ten bezwarende titel afstaan van het gebruik aan derden van de goederen behorende tot de tussen de vennoten bestaande onverdeeldheid;
      • het onderschrijven van kapitaal in een handelsvennootschap met rechtspersoonlijkheid (bijvoorbeeld in een NV, BVBA, CVBA, …) of vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid (bijvoorbeeld in een Maatschap, …);
      • het wederbeleggen van de vermogensbestanddelen die deel uitmaken van de tussen de vennoten bestaande onverdeeldheid in onroerende goederen.
    • De zaakvoerder is tevens exclusief bevoegd om de volgende daden met betrekking tot bepalen van het beleggingsprofiel te stellen:
      • een overeenkomst van “discretionair vermogensbeheer” en haar bijlagen af te sluiten alsook het toepasselijk “investeringsprofiel” en de eventuele modaliteiten en beperkingen te bepalen voor de betreffende overeenkomst;
      • een overeenkomst van “beleggingsadvies” en haar bijlagen af te sluiten alsook het toepasselijk “investeringsprofiel” en de eventuele modaliteiten en beperkingen te bepalen voor de betreffende overeenkomst. Dit bijzonder mandaat tot ondertekening van een overeenkomst van beleggingsadvies omvat eveneens de bevoegdheid tot het ontvangen van deze adviezen en tot het eventueel doorgeven van orders in financiële instrumenten waarover advies werd verleend;
      • in het kader van de dienst “advies in financiële instrumenten” de geschiktheidstest uit te voeren en af te sluiten om het toepasselijk “investeringsprofiel” te bepalen voor de betreffende dienst. Dit bijzonder mandaat tot ondertekening en afsluiten van de geschiktheidstest voor de dienst “advies in financiële instrumenten” omvat eveneens de bevoegdheid tot het ontvangen van deze adviezen en tot het eventueel doorgeven van orders in financiële instrumenten waarover advies werd verleend.

Meer in het algemeen kan de zaakvoerder het beleggingsprofiel, in de meest ruime zin, in het kader van de mifid-regeling, of eender welke andere regeling, bij bankinstellingen gaan bepalen.

• De vennoten die niet werden benoemd als zaakvoerder kunnen geen daden van beheer, noch daden van beschikking stellen met betrekking tot de goederen die tot het vermogen van de Maatschap behoren.
• De zaakvoerder kan, met behoud van zijn verantwoordelijkheid, werkzaamheden van administratieve aard geheel of gedeeltelijk laten uitvoeren door een door hem voor die bepaalde aangelegenheden aangestelde lasthebber, en dit al dan niet tegen vergoeding.
• Indien de zaakvoerder beslist om de vermogensbestanddelen die deel uitmaken van de tussen de vennoten bestaande onverdeeldheid al dan niet gedeeltelijk te wederbeleggen in onroerende goederen, dan zullen de vennoten hieraan hun medewerking verlenen bij het verlijden van de notariële akte en desgevallend de zaakvoerder een authentieke volmacht verlenen teneinde de zaakvoerder in de mogelijkheid te stellen deze daad van beschikking, die tot zijn exclusieve bevoegdheid behoort, te kunnen stellen. In voorkomend geval dient, zowel in de eventuele volmacht als in de aankoopakte van het onroerend goed of onroerende goederen te worden bepaald dat de zaakvoerder de middelen van de Maatschap mag aanwenden ter aankoop van een onroerend goed, in naam en voor rekening van de vennoten in dezelfde verhouding als de alsdan geldende aandelenverhouding van de Maatschap.
• Indien de zaakvoerder beslist het vermogen van de Maatschap geheel of gedeeltelijk te investeren in een levensverzekering, zullen alle rechten, en onder andere de persoonlijke rechten verbonden aan dit contract van levensverzekering, worden uitgeoefend door de (opvolgende) zaakvoerder in het uitsluitende belang van de Maatschap en de achterliggende vennoten van de Maatschap, en dit zolang de Maatschap blijft voortduren. Daartoe zal de (opvolgende) zaakvoerder, bij toepassing van de Wet van 4 april 2014 betreffende de verzekeringen voorzien in de nodige bijvoegsels bij het levensverzekeringscontract.
• Indien er meerdere zaakvoerders zijn, beschikken zij elk individueel over de volheid van bevoegdheid met betrekking tot het beheer, het bestuur, de vertegenwoordiging en de beleggingsbeslissingen.
• Onbezoldigd mandaat.

• Algemene vergadering

  • Gewone algemene vergadering

    • Goedkeuring jaarrekening/winstuitkering/reservering
    • Unanimiteit van stemmen
      • Indien de eigenaar van het deel niet zelf het stemrecht uitoefent, wordt de stem verbonden aan dat deel exclusief uitgeoefend door de persoon die het stemrecht van de delen mag en kan uitoefenen
  • Buitengewone algemene vergadering
    • Wijziging statuten, onder meer ontbinding burgerlijke maatschap, vervanging statutaire zaakvoerder, kapitaalvermindering
    • Unanimiteit vennoten
      • Indien de eigenaar van het deel niet zelf het stemrecht op dat deel uitoefent, dan dient zowel de eigenaar van het deel als diegene die het stemrecht mag/kan uitoefenen in te stemmen

• Uittreding vennoten

  • Geen recht op uittreding behoudens akkoord van de statutaire zaakvoerder

11. Vervolgens heeft mevrouw Y 999 delen van de burgerlijke maatschap in volle eigendom aan de dochter geschonken (de schenking werd door de dochter aanvaard via volmacht). Deze schenking werd op xx.xx.2015 gedaan voor Nederlandse notaris. De schenking werd niet ter registratie aangeboden in België.

12. Een kopie van deze schenkingsakte en de notariële volmacht tot aanvaarding van de schenking werd voorgelegd. De schenking werd gedaan onder de volgende voorwaarden, modaliteiten en lasten:

• Last tot afstand van een rente

  • Optionele rente van maximaal 4% van de waarde van de geschonken delen op datum van de schenking / waarde op het einde van elk jaar.
  • Voorafnames mogelijk.
  • Dient te worden opgevraagd door de schenker aan de begiftigde. Indien de rente niet tijdig wordt opgevraagd, kan geen uitvoering meer worden gevraagd van de last voor het betrokken kalenderjaar.
  • De schenker verbindt zich ertoe om het nodige te doen om, indien de begiftigde dit wenst, deze last te voldoen vanuit het door de burgerlijke maatschap aangehouden vermogen.
  • De begiftigde geeft een onherroepelijke, levenslange en exclusieve volmacht aan de schenker om het nodige te doen om de last te voldoen met het door de burgerlijke maatschap aangehouden vermogen en om de fondsen ter uitvoering van deze last rechtstreeks over te maken van de rekening van de maatschap naar de rekening van de schenker.
  • In de mate de last niet wordt gerespecteerd door de begiftigde, kan de herroeping van de schenking worden gevorderd.

• Voorbehoud van stemrecht

  • De schenker oefent levenslang, onherroepelijk en exclusief het stemrecht uit verbonden aan de geschonken delen.
  • Er wordt een identieke last voorzien voor het deel met nr. 1.001 dat in volle eigendom toebehoort aan de begiftigde.

• Ontbindende voorwaarde van vooroverlijden

  • Zelfs indien de begiftigde bij haar overlijden vóór de schenker afstammelingen nalaat.
  • Optioneel

• Vervreemdingsverbod

  • De begiftigde mag de geschonken delen niet vervreemden tijdens het leven van de schenker, behoudens voorafgaande uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van de schenker

• Uitsluitingsclausule:

  • De begiftigde mag al hetgeen aan haar toekomt via de schenking tijdens het leven van de schenker niet inbrengen in een huwgemeenschap/geregistreerd partnerschap, behoudens voorafgaande schriftelijke toestemming van de schenker.
• Volmacht tot registratie van de schenking.
• Schenking gedaan als voorschot op erfdeel
• Bij onderhands document heeft de echtgenoot van de schenker ingestemd met de schenking in de meest uitgebreide zin, dus ook in het kader van artikel 224 en 858bis B.W. Dit document werd bijgevoegd.

13. Het gevolg van de schenking en de voorwaarden, modaliteiten en lasten verbonden aan deze schenking is dat de dochter 1.000 van de 1.001 delen in volle eigendom van de burgerlijke maatschap aanhoudt, evenwel behoudens het stemrecht. Mevrouw Y beschikt nog over 1 deel in volle eigendom en het stemrecht op de overige 1.000 delen.

II.B.2. Beschrijving van de voorgenomen verrichtingen

14. De aanvrager wenst de volgende aanpassingen en verduidelijkingen te doen aan de statuten van de burgerlijke maatschap en aan de schenkingsakte d.d. xx.xx.2015.

A. Aanpassingen aan de statuten van “de burgerlijke maatschap”

15. De aanvrager wenst de volgende aanpassingen te doen aan de statuten van de burgerlijke maatschap, via een bijeenkomst van de buitengewone algemene vergadering, die zal beslissen tot de wijziging van de hierna vermelde artikelen van de statuten. Het ontwerp van notulen van de buitengewone algemene vergadering van de burgerlijke maatschap, met daarin de nieuwe statuten van de maatschap na statutenwijziging, wordt bijgevoegd.

i. Aanpassing artikel 8.2 en 9: Afzwakken van de bevoegdheden van de schenker/zaakvoerder tot loutere daden van beheer over de activa die de burgerlijke maatschap aanhoudt:

Artikel 8 : Zaakvoerder

2. Omschrijving van het mandaat

De zaakvoerder is, met uitsluiting van de deelgenoten van de Maatschap, gerechtigd om alle daden van beheer te stellen en ter zake alle mogelijke beslissingen te nemen en vertegenwoordigingshandelingen te stellen met betrekking tot het in de Maatschap ingebrachte en nog in te brengen vermogen, alsook met betrekking tot de vermogensbestanddelen die in de plaats komen van het ingebrachte en nog in te brengen vermogen door belegging, wederbelegging of zaakvervanging, alsook met betrekking tot alle toekomstige interesten, vruchten en opbrengsten, hoe ook genoemd, van het ingebrachte en nog in te brengen vermogen en/of wat daarvoor in de plaats is gekomen, die nodig of dienstig zijn voor de verwezenlijking van het doel van de Maatschap, hierbij optredend in naam en voor rekening van alle deelgenoten van de Maatschap.
Onder daden van beheer dient concreet onder meer te worden begrepen het nemen van beslissingen en het stellen van vertegenwoordigingshandelingen ter zake:

• het beleggen en herbeleggen van de door de Maatschap op rekening of in het kader van een beleggingsportefeuille aangehouden activa (dewelke hierbij uitdrukkelijk als een feitelijke algemeenheid worden aangemerkt) en het voeren van alle communicatie ter zake met de bank of vermogensbeheerder. Hieronder wordt tevens begrepen het nemen van beslissingen en het stellen van vertegenwoordigingshandelingen aangaande het overbrengen van deze activa naar een andere bank of vermogensbeheerder en het nemen van beslissingen en het stellen van vertegenwoordigingshandelingen aangaande het beleggingsprofiel, inclusief het aanbrengen van wijzigingen aan dit beleggingsprofiel;
• het uitoefenen van het stemrecht verbonden aan aandelen die door de Maatschap worden aangehouden, althans indien het gaat om gewone algemene vergaderingen van een vennootschap waarvan de Maatschap de aandelen aanhoudt. Hieronder wordt dus uitdrukkelijk niet begrepen het uitoefenen van het stemrecht verbonden aan aandelen die door de Maatschap worden aangehouden indien het gaat om buitengewone en bijzondere algemene vergaderingen van een vennootschap waarvan de Maatschap de aandelen aanhoudt;
• het innen van interesten, opbrengsten en vruchten met betrekking tot het door de Maatschap aangehouden vermogen;
• het doorstorten van activa van de Maatschap, wanneer er overeenkomstig artikel 11 of 12 van de Statuten tot uitkering werd beslist;
• het vervullen van alle louter administratieve verplichtingen die gepaard gaan met de Maatschap en het door de Maatschap aangehouden vermogen.

De zaakvoerder is daarentegen niet gerechtigd om beslissingen te nemen inzake daden van beschikking, waaronder onder meer dient te worden begrepen het stellen van rechtshandelingen waardoor de activa aangehouden door de Maatschap verdwijnen en/of de bestemming ervan wordt gewijzigd, zoals het bezwaren, verkopen of ruilen van de activa aangehouden door de Maatschap (behalve indien dit beleggen en/of herbeleggen betreft binnen het kader van het hoger voormelde beheer van een rekening of beleggingsportefeuille als feitelijke algemeenheid), alsmede alle rechtshandelingen die een belangenconflict in zich dragen met een deelgenoot of een zaakvoerder. Iedere daad van beschikking dient door de algemene vergadering van de Maatschap te worden goedgekeurd, bij besluit genomen door de buitengewone algemene vergadering overeenkomstig artikel 12 van deze Statuten.

De zaakvoerder is wel gerechtigd om alleen vertegenwoordigingshandelingen te stellen tot uitvoering van een aldus door de buitengewone algemene vergadering genomen beslissing inzake een daad van beschikking.

Indien er redelijke twijfel bestaat over de kwalificatie van bepaalde daden als daad van beheer dan wel als daad van beschikking, dan dienen deze daden als daad van beschikking te worden aangemerkt. Indien één van de deelgenoten of de zaakvoerder van oordeel is dat er geen redelijke twijfel kan bestaan over deze kwalificatie, dan dient hierover te worden geoordeeld door de arbiter als bepaald in artikel 27 van deze Statuten.

Indien er meerdere zaakvoerders zijn, zullen zij enkel gezamenlijk bevoegd zijn om hun hierboven beschreven bevoegdheden uit te oefenen.

Het mandaat van zaakvoerder is onbezoldigd. De buitengewone algemene vergadering kan overeenkomstig artikel 12 van deze Statuten beslissen om het mandaat van de zaakvoerder te bezoldigen.

De aanstelling als zaakvoerder is intuitu personae en geschiedt steeds bij besluit van de buitengewone algemene vergadering van de Maatschap overeenkomstig artikel 12 van deze Statuten, met uitzondering van de aanstelling van de statutaire zaakvoerder en de opvolgend statutaire zaakvoerder die gebeurt zoals voorzien in artikel 8.3 van deze Statuten.

Artikel 9 : Relatie bank, financiële instelling en/of vermogensbeheerder

Aan de zaakvoerder wordt door de deelgenoten volmacht verleend om, met uitsluiting van alle deelgenoten, alle communicatie met de bank, de financiële instelling, de vermogensbeheerder en/of de verzekeringsmaatschappij te voeren.

ii. Aanpassing artikelen inzake algemene vergaderingen (artikelen 10-11-12), zodanig dat wordt verduidelijkt welke vergadering voor welke beslissingen bevoegd is en tevens zodanig dat de buitengewone algemene vergadering eveneens dient te beslissen over daden van beschikking zoals in het nieuwe artikel 8 omschreven:

Artikel 10 : Algemene principes

Minstens éénmaal per jaar vindt een gewone algemene vergadering van de deelgenoten plaats op de zetel van de Maatschap, bijeengeroepen door de zaakvoerder. Deze jaarlijkse vergadering vindt plaats in de loop van de maand maart. De vergadering kan verdaagd worden met maximum één maand door beslissing van de zaakvoerder.
De zaakvoerder roept een buitengewone algemene vergadering bijeen telkens hij/zij dit noodzakelijk acht of hiertoe wordt verzocht door een deelgenoot.
De gewone en buitengewone algemene vergadering wordt bijeengeroepen door de zaakvoerder, per brief die minstens 10 dagen vóór datum van de algemene vergadering dient te worden verstuurd aan de deelgenoten, met vermelding van de plaats, de datum, het uur en de agenda en in geval het een gewone algemene vergadering betreft met in bijlage het ontwerp van de jaarrekening. Indien alle deelgenoten ter vergadering (al dan niet persoonlijk) aanwezig zijn en hiermee ter vergadering unaniem instemmen, kan van de vereiste en de formaliteiten van oproeping zoals hierboven beschreven, worden afgeweken.
De gewone algemene vergadering is uitsluitend bevoegd voor de goedkeuring van de jaarrekening, de winstbestemming alsook het verlenen van kwijting aan de zaakvoerder.
De buitengewone algemene vergadering beslist over alle zaken die door deze Statuten niet uitdrukkelijk aan de gewone algemene vergadering of aan de zaakvoerder zijn toegewezen (daaronder onder meer begrepen beslissingen inzake daden van beschikking zoals omschreven in artikel 8 van de Statuten alsook beslissingen tot wijziging van deze Statuten (waaronder onder meer wordt begrepen de ontbinding van de Maatschap, een bijkomende inbreng, een vervanging van de zaakvoerder en een kapitaalvermindering).
De deelgenoten kunnen zich laten vertegenwoordigen door een andere deelgenoot mits schriftelijke volmacht, desgevallend gegeven via fax of e-mail. Zij kunnen hun stem ook schriftelijk uitbrengen.
De deelgenoten kunnen éénparig en schriftelijk alle besluiten nemen die tot de bevoegdheid van de gewone of buitengewone algemene vergadering behoren. De zaakvoerder stelt een uiterlijke datum van ondertekening van de schriftelijke besluiten vast. Schriftelijke besluiten worden enkel geacht éénparig te zijn goedgekeurd, indien alle deelgenoten de besluiten integraal en tijdig hebben ondertekend en de deelgenoten die schriftelijke besluiten hebben ondertekend, zijn enkel dan gehouden door hun schriftelijke stem. Schriftelijke besluiten worden geacht genomen te zijn op de datum van de laatste handtekening.

Artikel 11 : Stemrecht op de gewone algemene vergadering

Alle delen geven recht op één stem.

Alle besluiten dienen met unanimiteit van stemmen te worden genomen.

De delen zijn ondeelbaar. Wanneer meerdere personen eigenaar zijn van één deel of wanneer een deel in pand werd gegeven, is de uitoefening van de rechten verbonden aan dat deel geschorst, totdat één persoon aangewezen wordt als de vertegenwoordiger die het stemrecht zal uitoefenen.

Indien het eigendomsrecht over de delen is gesplitst in vruchtgebruik en blote eigendom, dient enkel de vruchtgebruiker met het besluit in te stemmen opdat dit zou kunnen worden aangenomen.

Artikel 12: Stemrecht op de buitengewone algemene vergadering

Alle delen geven recht op één stem.

Alle besluiten dienen met unanimiteit van stemmen te worden genomen.

De delen zijn ondeelbaar. Wanneer meerdere personen eigenaar zijn van één deel of wanneer een deel in pand werd gegeven, is de uitoefening van de rechten verbonden aan dat deel geschorst, totdat één persoon aangewezen wordt als de vertegenwoordiger die het stemrecht zal uitoefenen.

Indien het eigendomsrecht over de delen is gesplitst in vruchtgebruik en blote eigendom dient zowel de vruchtgebruiker als de blote eigenaar met het besluit in te stemmen opdat dit zou kunnen worden aangenomen.

iii. Verder zou van de gelegenheid gebruik worden gemaakt om de artikelen 16, 23 en 24 van de statuten als volgt aan te passen:

Artikel 16: Inkomstenverdeling

De gewone algemene vergadering beslist jaarlijks, op verplicht voorstel van de zaakvoerder, dat de winstuitkering minstens gelijk is aan het totaalbedrag van de eventuele belastingen (personenbelasting, vermogensbelasting, gemeentebelasting, taks op de effectenrekeningen…) die door alle deelgenoten gezamenlijk over het afgelopen boekjaar persoonlijk (en dus niet bijvoorbeeld bij wijze van afhouding van bevrijdende roerende voorheffingen) dient te worden voldaan ingevolge het in de Maatschap aangehouden vermogen en dit op een zodanige wijze dat elke deelgenoot afzonderlijk met de aan hem/haar aldus toekomende winstuitkering in staat is alle belastingen te voldoen die door hem/haar persoonlijk verschuldigd zijn inzake het door de Maatschap aangehouden vermogen. Indien er onvoldoende winst hiertoe zou zijn, beslist een buitengewone algemene vergadering tot een kapitaalvermindering voor het surplus.

Op voorstel van de zaakvoerder beslist de jaarlijkse gewone algemene vergadering over de resterende winstuitkering of reservering. Onder de resterende winstuitkering wordt begrepen, de winstuitkering boven de minimumuitkering om belastingen te voldoen zoals hierboven in de vorige alinea beschreven.

Elke winstuitkering aan de deelgenoten geschiedt in verhouding tot hun delen in de Maatschap.

Van winst die door de deelgenoten wordt opgenomen, kan geen sprake zijn zolang alle in het verleden geleden verliezen niet eerst volledig zijn aangezuiverd, evenwel met uitzondering van de minimumuitkering om belastingen te voldoen zoals hierboven in de eerste alinea beschreven.

Artikel 23 : Uittreding

Tijdens de duur van de Maatschap (zoals bepaald in artikel 4) heeft geen enkele deelgenoot het recht om uit de Maatschap te treden behoudens mits goedkeuring van de algemene vergadering van de Maatschap, genomen bij besluit van de buitengewone algemene vergadering overeenkomstig artikel 12 van deze Statuten.

De kandidaat-uittreder dient de overige deelgenoten en de zaakvoerder in kennis te stellen van zijn wens uit de Maatschap te treden, bij middel van aangetekend schrijven.

In geval van uittreding zal de betrokken deelgenoot, overeenkomstig het besluit van de buitengewone algemene vergadering, ofwel (i) verplicht zijn om zijn deel in de Maatschap over te dragen aan de overige deelgenoten, ofwel (ii) zijn scheidingsdeel te ontvangen vanuit het in de Maatschap aangehouden onverdeeld vermogen.

De waarde van het scheidingsdeel of de prijs te betalen door de overige deelgenoten wordt bepaald op grond van de laatste jaarrekening vóór de uittreding opgesteld overeenkomstig artikel 15 van deze Statuten.

In geen van voornoemde gevallen heeft de uittreding van een deelgenoot de ontbinding van de Maatschap tot gevolg.

De kosten die veroorzaakt worden door de uittreding zullen ten laste komen van de uittredende deelgenoot.

Artikel 24: Uitsluiting

Iedere deelgenoot die geen zaakvoerder is, kan om een gegronde reden uit de Maatschap worden gesloten.
Het verzoek tot uitsluiting kan op de agenda van de buitengewone algemene vergadering worden geplaatst door de zaakvoerder. Het besluit wordt door de buitengewone algemene vergadering genomen op de wijze zoals voorzien in artikel 12 van deze Statuten; de uit te sluiten deelgenoot heeft echter geen stemrecht.
De deelgenoot wiens uitsluiting wordt gevraagd, wordt verzocht zijn opmerkingen schriftelijk te kennen te geven aan de algemene vergadering, binnen één maand nadat een aangetekende brief met het met redenen omklede voorstel tot uitsluiting aan hem/haar is verzonden. Indien hij/zij daarom verzoekt in een geschrift dat zijn/haar opmerkingen bevat, moet de betrokken deelgenoot worden gehoord.
Elk besluit tot uitsluiting wordt met redenen omkleed, en wordt vastgesteld in een afzonderlijk proces-verbaal dat wordt opgemaakt door de zaakvoerder en ondertekend door alle deelgenoten, de uitgesloten deelgenoot uitgezonderd. Dit proces-verbaal vermeldt de feiten waarop de uitsluiting is gebaseerd.
De uitsluiting wordt overgeschreven in het delenregister. Een eensluidend afschrift van het besluit wordt binnen vijftien dagen, bij een ter post aangetekende brief, aan de uitgesloten vennoot toegezonden.
De uitgesloten deelgenoot zal als scheidingsdeel het laagste bedrag ontvangen van de waarde van zijn/haar delen op datum van de oprichting van de Maatschap en de waarde van zijn/haar delen op de dag van het besluit tot uitsluiting genomen door de buitengewone algemene vergadering.

16. Daarnaast wordt van de gelegenheid gebruik gemaakt om de statuten van de burgerlijke maatschap op een aantal andere (o.i. in het kader van deze aanvraag niet belangrijke) punten beperkt te wijzigen en te actualiseren (o.a. nieuwe verwijzingen naar artikels ingevolge voormelde aanpassingen…). Een versie van de statuten waarin in track changes alle (dus ook deze kleinere en o.i. in dit kader niet of minder relevante) wijzigingen zijn aangeduid wordt bijgevoegd.

17. Deze aangepaste statuten van de burgerlijke maatschap zullen, samen met de aangepaste schenkingsakte (zie hierna sub B.), ter registratie worden aangeboden.

B. Aanpassingen/verduidelijkingen aan de schenkingsakte d.d. xx.xx.2015

18. Daarnaast zou de aanvrager ook enkele aanpassingen/verduidelijkingen wensen te doen aan de modaliteiten van de schenkingsakte van xx.xx.2015 en dit via een voor Belgische notaris te verlijden notariële akte tot bevestiging van de schenking en wijziging/interpretatie van de modaliteiten van de schenking. Hierbij zal tevens 3% schenkbelasting worden betaald op de huidige waarde van de delen (1) die bij de schenkingsakte van xx.xx. 2015 werden geschonken door mevrouw Y aan de dochter.

19. Meer bepaald zouden volgende aanpassingen/verduidelijkingen worden doorgevoerd aan de schenkingsakte:

i. Aanpassing artikel 1 “Last tot afstand van een rente” door schrapping van de laatste alinea onder punt a. en door een alinea toe te voegen als nieuwe laatste alinea onder punt a.:

Schrapping van:

“De Begiftigde geeft hierbij een onherroepelijke, levenslange en exclusieve (met uitsluiting van wie ook en derhalve ook van de Begiftigde zelf) volmacht aan de Schenker om al het nodige te doen om de last te voldoen met het door de burgerlijke maatschap aangehouden vermogen en om de fondsen ter uitvoering van de last rechtstreeks over te maken van de rekening van de burgerlijke maatschap naar de rekening van de Schenker (dus zonder enige tussenkomst van de Begiftigde). De Schenker kan derhalve, mocht zij dit niet reeds kunnen op basis van de rechten die zij gemachtigd is uit te oefenen op de gewone algemene vergadering van de burgerlijke maatschap, ook de bevoegdheden van de Begiftigde op het niveau van de burgerlijke maatschap uitoefenen om zonder enige (feitelijke) tussenkomst van de Begiftigde de jaarlijkse last in haar voordeel te voldoen.”

Toevoeging van:

“Het bovenstaande dient aldus te worden geïnterpreteerd en gelezen dat de mogelijkheid tot het opvragen van achtereenvolgende rentes in hoofde van de Schenker vanzelfsprekend niet zo ver kan gaan dat er geen duidelijke schenking meer voorligt. Het opvragen van de achtereenvolgende rentes dient uiteraard steeds (in álle omstandigheden) aldus te gebeuren dat er een substantiële verrijking aanwezig is en blijft in hoofde van de Begiftigde (en een substantiële verarming in hoofde van de Schenker) en dient derhalve steeds indien nodig binnen deze grenzen beperkt te worden. Teneinde hierover alle onduidelijkheden te vermijden, bepalen Partijen hierbij alvast dat het nooit zo kan zijn dat het opvragen of opnemen van de achtereenvolgende rentes ertoe leidt dat aan de Begiftigde meer zou kunnen worden gevraagd dan 75% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking, zijnde 75% van negenhonderd negenennegentigduizend euro (999.000,00 €). In de mate de Begiftigde op een bepaald ogenblik van opvraging of opname niet minstens 25% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking zou kunnen behouden, kan de Schenker op dat ogenblik geen rente opvragen of opnemen, ook al heeft de Schenker op dat ogenblik nog geen 75% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking opgevraagd aan de Begiftigde. Vanaf het ogenblik dat de Begiftigde wel minstens 25% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking zou kunnen behouden, kan de Schenker opnieuw de rente opvragen of opnemen, zij het dat zij uiteraard nooit meer dan 75% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking kan opvragen aan de Begiftigde.”

ii. Integrale schrapping van artikel 2 “Voorbehoud van stemrecht”.

iii. Aanpassing artikel 3 “Ontbindende voorwaarde van vooroverlijden”, door schrapping van volgende zinsnede op het einde van het artikel:

“met dien verstande dat deze tegenwaarde nooit lager kan zijn dan de waarde van de bij deze schenking geschonken Delen, zoals deze blijkt uit de hierna vermelde waardebepaling, of dan de waarde van de voor de Delen in de plaats gekomen roerende goederen die zijn gebruikt voor de verwerving of financiering van het onroerend goed”

iv. Aanvulling artikel 4 “Vervreemdingsverbod” met volgende zin op het einde van het artikel:

“Indien de duur van dit vervreemdingsverbod de wettelijk toegelaten duur zou overschrijden, wordt de duur verkort tot maximaal de door het recht toegelaten duur.”

v. Aanvulling artikel 5 “Uitsluitingsclausule” met volgende zin op het einde van het artikel:

“Indien de duur van deze uitsluitingsclausule de wettelijk toegelaten duur zou overschrijden, wordt de duur verkort tot maximaal de door het recht toegelaten duur.”

vi. Integrale schrapping van artikel 6 “Volmacht”, vermits de akte inhoudende de beschreven aanpassingen/verduidelijkingen voor Belgische notaris zal worden verleden met betaling van 3% schenkbelasting (cf. supra voetnoot 1)

vii. Verder zou van de gelegenheid gebruik worden gemaakt om ter verduidelijking volgende algemene bepalingen in de schenkingsakte op te nemen en de clausule omtrent een eventuele nietigheid in de schenkingsakte aan te vullen als volgt:

“Niet-uitvoering lasten verbonden aan de schenking

De Schenker bedingt uitdrukkelijk dat de, ook slechts gedeeltelijke, niet-naleving van de lasten opgenomen in onderhavige schenkingsakte, hetzij door de Begiftigde zelf, hetzij door haar rechtsopvolger(s) de herroeping van onderhavige schenking tot gevolg kan hebben zoals voorzien in de artikelen 953 en 954 van het Belgisch Burgerlijk Wetboek. Voor het overige zijn alle gronden tot herroeping van schenkingen, zoals voorzien in het Belgisch Burgerlijk Wetboek, onverminderd van toepassing.

Zaakvervangingsclausule

Deze schenking en meer bepaald alle modaliteiten, voorwaarden en lasten gekoppeld aan deze schenking zullen tevens betrekking hebben op de goederen en/of rechten die, al dan niet gedeeltelijk, bij wijze van zaakvervanging of subrogatie, belegging of wederbelegging in de plaats zullen komen van de geschonken Delen.

Nietigheid

De eventuele nietigheid van een gedeelte, een bepaling of een term van onderhavige schenking, heeft niet de nietigheid tot gevolg van de gehele overeenkomst. De gebeurlijk nietige bepaling(en) zal/zullen in dat geval vervangen worden door (een) geldige bepaling(en) worden die het dichtst mogelijk de bedoeling van partijen benadert.

VRAAG 1: IS ART. 2.7.1.0.7 VCF, AL DAN NIET IN COMBINATIE MET ART. 3.17.0.0.2 VCF, VAN TOEPASSING NA HET STELLEN VAN DE VOORGENOMEN VERRICHTINGEN?

Toepassingsgebied art. 2.7.1.0.7 VCF

20. Art. 2.7.1.0.7 VCF luidt als volgt:

“De roerende en onroerende goederen die wat betreft het vruchtgebruik door de erflater en wat betreft de blote eigendom door een derde onder bezwarende titel zijn verkregen, worden, voor de heffing van de erfbelasting, geacht in volle eigendom in zijn nalatenschap aanwezig te zijn en als legaat door die derde te zijn verkregen. Hetzelfde geldt voor effecten aan toonder of op naam en voor geldbeleggingen die voor het vruchtgebruik ingeschreven zijn op naam van de erflater en voor de blote eigendom op naam van een derde.

Het eerste lid is niet van toepassing:

1° als wordt bewezen dat de verkrijging geen bedekte bevoordeling van de derde is;
2° als de erflater langer heeft geleefd dan de derde of als de derde niet behoort tot de personen, vermeld in artikel 2.7.3.4.4, eerste, tweede en derde lid.”

21. Art. 2.7.1.0.7 VCF viseert (onder meer) gesplitste inschrijvingen in vruchtgebruik – blote eigendom. De schenking van mevrouw Y aan de dochter op xx.xx.2015 werd gedaan in volle eigendom en niet met voorbehoud van vruchtgebruik in hoofde van de schenker. Er kan bijgevolg geen sprake zijn van een gesplitste inschrijving in vruchtgebruik – blote eigendom van de geschonken goederen, waardoor art. 2.7.1.0.7 VCF op zich genomen niet van toepassing is.

In combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF

22. Ook in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF lijkt ons art. 2.7.1.0.7 VCF niet van toepassing te zijn.

23. Er is fiscaal misbruik voorhanden wanneer de belastingplichtige een rechtshandeling stelt waarmee hij zich, in strijd met de doelstellingen van de fiscale bepaling, buiten het toepassingsgebied van die bepaling plaatst. In zijn arrest van 30 oktober 2013 oordeelt het Grondwettelijk Hof dat om de doelstellingen van een fiscale bepaling te achterhalen rekening moet worden gehouden met de praktijken die gewoonlijk gangbaar zijn op het ogenblik van de inwerkingtreding van de fiscale bepaling waarvan het misbruik wordt aangevoerd. Het Grondwettelijk Hof oordeelt in zijn arrest d.d. 30 oktober 2013 ook dat er rekening moet worden gehouden met het eventuele bestaan van specifieke bepalingen die reeds ertoe strekken bepaalde misbruiken van de betrokken fiscale bepaling tegen te gaan.

24. Ook de Minister van Financiën heeft in het kader van de gesplitste aankoop gemeld dat de algemene antimisbruikbepaling niet meer speelt als er een specifieke antimisbruikbepaling van toepassing is: “Artikel 9 van het Wetboek Successierechten is op zich reeds een antimisbruikbepaling wat ertoe geleid heeft dat de gesplitste aankoop niet meer opgenomen is in de lijst van verrichtingen waarop de nieuwe antimisbruikbepaling van toepassing kan zijn (2).”

25. De doelstelling van art. 2.7.1.0.7 VCF bestaat erin te vermijden dat erfbelasting zou worden ontweken door de blote eigendom rechtstreeks te doen inschrijven op naam van diegene die men bij zijn overlijden wil begiftigen. De zogenaamde “bedekte bevoordeling” wordt geviseerd, met name wanneer er sprake is van bedrog door de bevoordeling niet openlijk te kennen te geven. Dit blijkt duidelijk uit de wettekst: “tenzij het bewezen wordt dat de verkrijging of de inschrijving niet een bedekte bevoordeling ten behoeve van de derde is”. Wanneer een tekstuele interpretatie toelaat om de tekst te begrijpen, mag men niet overgaan naar de tweede fase van de interpretatie waarbij dan de bedoeling van de wetgever wordt opgespoord. De doelstelling van een fiscale bepaling is duidelijk en vervat in de bepaling zelf (3), hetgeen ook het geval is voor art. 2.7.1.0.7 VCF.

26. Enkel wanneer de tekstuele interpretatie geen heil brengt, moet gezocht worden naar de bedoeling van de wetgever. Deze bedoeling moet gezocht worden in de voorbereidende werken van de wet zelf en uitzonderlijk in de voorbereidende werken van vroegere of gelijkaardige wetten (4).

27. Ook uit de Memorie van Toelichting van 1919 blijkt dat de doelstelling erin bestaat “bedekte bevoordelingen” te viseren: “…, zijn bepalingen tot voorkoming van bedrog (5). Zij hebben de strekking te beletten dat de overledene bij zijn leven niet over zijne goederen beschikke ten voordeele van personen, wien hij wenscht zijne nalatenschap over te maken en zulks vrij van alle belasting of door betaling van een registratierecht minder dan het erfenisrecht dat normaal opvorderbaar zou wezen”.

28. Ook met het voorbeeld dat gegeven wordt in de Memorie van Toelichting komt diezelfde doelstelling naar voren: “Een vader belegt geld, in zijnen naam voor het vruchtgebruik en in naam van zijn kind voor den blooten eigendom, hetzij in inschrijvingen op naam, hetzij in hypothecaire of andere schuldvorderingen, hetzij in onroerend goed aankoopen. Het geld wordt door den vader verschaft; en bij diens dood wordt het kind volle eigenaar zonder een centiem belasting te betalen” (6). Uit dit voorbeeld volgt duidelijk dat de bedekking/het bedrog in de gesplitste inschrijving zelf dient te zitten.

29. Dit wordt reeds sinds jaar en dag aangenomen, zie bijvoorbeeld M. Donnay: “Ainsi, l’article 9 n’est pas applicable si l’acquisition par le défunt pour l’usufruit et par son héritier pour la nue-propriété procède d’une donation ou d’une succession… Dans ces cas, il n’y a pas de fraude (sous la forme d’une libéralité déguisée), puisque l’opération elle-même se présente sous le caractère de libéralité. (7)” en “Artikel 9 mag niet toegepast worden indien er bewezen wordt dat de effecten of fondsen die ingeschreven of gedeponeerd werden op naam van de overledene voor het vruchtgebruik en op naam van zijn erfgenaam voor de blote eigendom, hun in die verhouding toebehoorden daar zij het voorwerp hadden uitgemaakt van een vroegere schenking door de overledene aan zijn erfgenaam onder voorbehoud van vruchtgebruik, hetzij bij geregistreerde akte, hetzij bij niet-geregistreerde akte. Doch het spreekt vanzelf dat, in deze laatste onderstelling, het successierecht bij toepassing van artikel 7 van het wetboek op de geschonken goederen verschuldigd is, indien de schenking plaatsgreep binnen de 3 jaren voor het overlijden (8)”.

30. In casu is er geen sprake van een gesplitste inschrijving in vruchtgebruik – blote eigendom, laat staan van een bedekte bevoordeling in het kader van een gesplitste inschrijving. Er werd dus helemaal niet in strijd met (de doelstelling van) art. 2.7.1.0.7 VCF gehandeld.

31. Wel werd er in de schenkingsakte in een last tot afstand van een rente en een voorbehoud van stemrecht voorzien, maar deze zijn geenszins gelijk te stellen met een vruchtgebruik. Door deze rente en dit controlevoorbehoud beschikt de schenker slechts over een persoonlijk vorderingsrecht op de begiftigde en niet over een zakenrechtelijk recht van vruchtgebruik op de geschonken delen van de burgerlijke maatschap.

32. Verder voldoet de voorziene rente volledig aan de vereiste die werd gesteld in de Voorafgaande Beslissing nr. 16046 d.d. 14 november 2016. Er is immers voldaan aan de vereiste dat de rente vast moet zijn en niet zo mag geformuleerd worden dat het gelijkstaat met een vruchtgebruik. In casu staat de rente vast. Deze bedraagt elk jaar maximaal 4% en is derhalve onafhankelijk van de vruchten die het geschonken vermogen heeft opgebracht in het betrokken kalenderjaar.

33. Aangezien er geen sprake is van een gesplitste inschrijving vruchtgebruik – blote eigendom, werd er geen rechtshandeling gesteld in strijd met (de doelstelling van) art. 2.7.1.0.7 VCF. De schenking van xx.xx.2015 valt derhalve niet onder het toepassingsgebied van art. 2.7.1.0.7 VCF, ook niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF.

Rechtszekerheidsbeginsel

34. Zelfs in de mate dat zou worden geoordeeld dat de schenking van xx.xx.2015, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, onder het toepassingsgebied van art. 2.7.1.0.7 VCF zou vallen, dan nog is er geen erfbelasting verschuldigd.

35. De voorafgaande schenking voor buitenlandse notaris kan immers als tegenbewijs van de bedekte bevoordeling dienen, aangezien deze schenking werd gedaan vóór 1 juni 2016, nl. op xx.xx.2015. Het Standpunt nr. 15004 d.d. 3 oktober 2016, dat vermeldt dat art. 2.7.1.0.7 VCF eveneens van toepassing is op gesplitste inschrijvingen van effecten of geldbeleggingen en dat het tegenbewijs tegen het vermoeden van bevoordeling slechts kan worden geleverd op dezelfde wijze als bij een gesplitste aankoop en dus niet met een voorafgaande schenking waarop geen schenkbelasting werd betaald, is immers pas toepasbaar voor inschrijvingen vanaf 1 juni 2016.

36. Het rechtszekerheidsbeginsel en daarbij in het bijzonder het beginsel van niet-retroactiviteit van administratieve beslissingen, dat ligt vervat in de Grondwet en minstens als algemeen rechtsbeginsel doorwerkt in het fiscaal recht, verzet zich immers tegen de retroactieve toepassing van nieuwe standpunten van de fiscale administratie. Voormeld Standpunt werd overigens op 12 juni 2018 door de Raad van State vernietigd (arrest nr. 241.761), zodat dit ook nog eens om die reden geenszins van toepassing kan zijn in casu.

Toepassing art. 2.7.1.0.7 VCF al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF na het stellen van de voorgenomen verrichtingen

37. Door het stellen van de voorgenomen verrichtingen en meer bepaald door de aanpassingen van de modaliteiten van de schenkingsakte (uitdrukkelijke verdere plafonnering last tot afstand van een rente en schrapping voorbehoud van stemrecht in hoofde van de schenker) en de aanpassingen van de statuten van de burgerlijke maatschap, dienen zowel de schenker als de begiftigde hun goedkeuring te geven met betrekking tot beslissingen die door de gewone en door de buitengewone algemene vergadering van de burgerlijke maatschap worden genomen en is het opzet nog minder gelijkaardig aan dat van een vruchtgebruik. Het geheel zal vervolgens ter registratie worden aangeboden en er zal 3% schenkbelasting worden betaald op de geschonken delen. Mocht er al een probleem zijn met de gestelde verrichtingen in het kader van artikel 2.7.1.0.7 VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, dan is dit alleszins niet meer het geval ingevolge de voorgestelde aanpassingen.

38. Aanvrager vraagt te bevestigen dat er na het stellen van de voorgenomen verrichtingen geen erfbelasting zal zijn verschuldigd bij het overlijden van de schenker ter zake de geschonken delen, dan wel op hetgeen hiervoor reeds in de plaats is gekomen of nog zal komen, alsook op de interesten, vruchten en meerwaarden van het geschonkene of van hetgeen hiervan reeds in de plaats is gekomen of nog zal komen, noch op grond van art. 2.7.1.0.7 VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, noch op grond van een andere wetsbepaling?

VRAAG 2: IS ART. 2.7.1.0.9 VCF, AL DAN NIET IN COMBINATIE MET ART. 3.17.0.0.2 VCF, VAN TOEPASSING NA HET STELLEN VAN DE VOORGENOMEN VERRICHTINGEN?

Toepassingsgebied art. 2.7.1.0.9 VCF

39. Art. 2.7.1.0.9 VCF luidt als volgt:

“Als de roerende of onroerende goederen door de erflater onder bezwarende titel zijn verkocht of afgestaan, worden ze voor de heffing van de erfbelasting geacht deel uit te maken van zijn nalatenschap en als legaat te zijn verkregen door de verkrijger of door de overnemer als de erflater zich volgens de overeenkomst ofwel een vruchtgebruik heeft voorbehouden op de afgestane goederen of op andere goederen, ofwel de afstand van om het even welk ander levenslange recht in zijn voordeel heeft bedongen.

Het eerste lid is niet van toepassing als:

1° wordt bewezen dat de verkoop of de afstand geen bedekte bevoordeling is van de verkrijger of van de overnemer;

2° de erflater langer heeft geleefd dan de verkrijger of de overnemer, of als de verkrijger of de overnemer niet behoort tot de personen, vermeld in artikel 2.7.3.4.4, eerste, tweede en derde lid.”

40. Art. 2.7.1.0.9 VCF viseert (onder meer) goederen die door de erflater onder bezwarende titel werden afgestaan, onder voorbehoud van een levenslang recht, waarbij een bedekte bevoordeling voorligt.

Geen toepassing mogelijk als rechtshandeling openlijk als een schenking wordt gekwalificeerd

41. De schenking van mevrouw Y aan de dochter is niet bedekt, maar wordt openlijk als een schenking gekwalificeerd. Art. 2.7.1.0.9 VCF kan dus niet van toepassing zijn. Dit artikel viseert immers enkel rechtshandelingen ten kosteloze titel die bewust verkeerd worden gekwalificeerd als rechtshandelingen ten bezwarende titel, en niet rechtshandelingen ten bezwarende titel die onbewust “verkeerd” worden gekwalificeerd als rechtshandelingen ten kosteloze titel.

42. Zie hierover uitdrukkelijk in M. Donnay: “L’article 11 est de même hors cause en cas de donation par le défunt avec réserve d’usufruit ou à charge de lui payer une rente. Dans ces cas, il n’y a pas de fraude (sous la forme d’une libéralité déguisée), puisque l’opération elle-même se présente sous le caractère de libéralité. (9)”

Geen overeenkomst ten bezwarende titel

43. In de mate toch zou worden geoordeeld dat art. 2.7.1.0.9 VCF van toepassing kan zijn als de rechtshandeling openlijk wordt gekwalificeerd als een schenking, dient te worden gesteld dat de vermogensoverdracht van mevrouw Y aan de dochter niet onder bezwarende titel is gebeurd.

44. Een overeenkomst ten bezwarende titel houdt immers in dat er een wederkerige overeenkomst is die voor beide partijen een pecuniair voordeel oplevert (10). Levert zij voor één van de partijen geen dergelijk voordeel op, dan is zij om niet. Wanneer een vermogensbestanddeel derhalve zonder gelijkwaardig geachte economische tegenprestaties van één vermogen naar een ander gaat, ligt er een overeenkomst om niet voor.

45. Teneinde een overeenkomst te kwalificeren, moet worden gekeken naar de bedoeling van de partijen (11). Er dient immers te worden nagegaan of de prestaties subjectief gelijkwaardig zijn, of niet. De schenkingsovereenkomst was duidelijk bedoeld om ten kosteloze titel te geschieden. Mevrouw Y heeft immers de delen van de burgerlijke maatschap aan de dochter geschonken, zonder dat de dochter hiervoor bij de verkrijging van deze goederen een gelijkwaardige tegenprestatie diende te leveren ten voordele van haar moeder. Enkel de dochter heeft een economisch voordeel door de schenking bekomen. Zij heeft zich verrijkt, terwijl mevrouw Y zich heeft verarmd.

46. Daarnaast blijkt ook uit een aantal modaliteiten dat de akte ten titel van schenking en dus ten kosteloze titel is gesteld. Er wordt bijvoorbeeld verwezen naar de artikelen uit het Burgerlijk Wetboek omtrent de herroeping van een schenking, indien de last uit de schenking niet wordt nageleefd door de begiftigde en er wordt bepaald dat de schenking is gebeurd als voorschot op erfdeel.

47. De schenking van xx.xx.2015 werd gedaan onder de last om jaarlijks een rente van 4% van het geschonken vermogen af te staan aan de schenker. Er werd hierbij voorzien dat deze rente op vraag van de begiftigde dient te worden voldaan met het door de burgerlijke maatschap aangehouden vermogen (= het geschonken vermogen).

48. Deze rentelast doet geen afbreuk aan het kosteloze karakter van de schenking van xx.xx. 2015. De jaarlijkse rente is immers een last verbonden aan de schenking, maar deze last kan perfect worden voldaan met het geschonken vermogen. Er werd zelfs in de schenkingsakte bepaald dat de last tot afstand van een rente kan worden voldaan met het in de burgerlijke maatschap aangehouden vermogen, nl. met het geschonken vermogen. De begiftigde dient dus nooit haar eigen vermogen aan te spreken om de last tot afstand van een rente te voldoen en zij zal zich dus in geen geval verarmen door het aanvaarden van de schenking.

49. Er ligt duidelijk geen contract ten bezwarende titel voor, zelfs geen kanscontract. Een kanscontract houdt immers in dat de partijen niet weten of zij voordeel of nadeel uit de rechtshandeling zullen halen. In casu zal de begiftigde nooit nadeel halen uit de rechtshandeling die werd gesteld op 14 april 2015. De begiftigde heeft derhalve niets te verliezen bij het aangaan van de overeenkomst, alleen maar te winnen. Voor de schenker geldt het omgekeerde.

50. Aangezien de schenking van mevrouw Y aan de dochter van xx.xx.2015 nooit als een overeenkomst ten bezwarende titel kan kwalificeren, kan art. 2.7.1.0.9 VCF niet worden toegepast (als men al van oordeel zou zijn dat art. 2.7.1.0.9 VCF überhaupt van toepassing kan zijn als de rechtshandeling openlijk als een schenking wordt gekwalificeerd).

In combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF

51. Ook in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF kan art. 2.7.1.0.9 VCF niet van toepassing zijn.

52. Er is fiscaal misbruik voorhanden wanneer de belastingplichtige een rechtshandeling stelt waarmee hij zich, in strijd met de doelstellingen van de fiscale bepaling, buiten het toepassingsgebied van die bepaling plaatst. Wanneer een tekstuele interpretatie toelaat om de tekst te begrijpen, mag men niet overgaan naar de tweede fase van de interpretatie waarbij dan de bedoeling van de wetgever wordt opgespoord. De doelstelling van een fiscale bepaling is duidelijk en vervat in de bepaling zelf (12), hetgeen ook het geval is voor art. 2.7.1.0.9 VCF.

53. Enkel wanneer de tekstuele interpretatie geen heil brengt, moet gezocht worden naar de bedoeling van de wetgever. Deze bedoeling moet gezocht worden in de voorbereidende werken van de wet zelf en uitzonderlijk in de voorbereidende werken van vroegere of gelijkaardige wetten (13). In zijn arrest van 30 oktober 2013 oordeelt het Grondwettelijk Hof dat om de doelstelling van een fiscale bepaling te achterhalen, rekening moet worden gehouden met de praktijken die gewoonlijk gangbaar zijn op het ogenblik van de inwerkingtreding van de fiscale bepaling waarvan zij het misbruik aanvoert.

54. De doelstelling van art. 2.7.1.0.9 VCF bestaat erin de overeenkomst die in het vooruitzicht van het overlijden van de schenker onder het mom van een vervreemding ten bezwarende titel werd gedaan maar eigenlijk een schenking is, te belasten in de erfbelasting. Ook met het voorbeeld dat gegeven wordt in de Memorie van Toelichting komt diezelfde doelstelling naar voren: “Eindelijk, ziet men vaak personen, in het vooruitzicht van hun overlijden, aan hunne wettige of aangestelde erfgenamen alle hunne goederen of een deel daarvan mits eene lijfrente afstaan. De akte wordt geboekt tegen het voor verkoopen bepaalde recht en de schatkist blijft verstoken van het verschil tusschen dit recht en het erfenisrecht” (14).

55. In casu werd de begiftiging naar de erfgename helemaal niet verborgen gehouden, integendeel. Er werd duidelijk vermeld dat de overeenkomst als een schenking is bedoeld. Er is dus helemaal geen sprake van bedrog. Art. 2.7.1.0.9 VCF is dan ook niet van toepassing op de schenking van 14 april 2015, ook niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF.

Rechtszekerheidsbeginsel

56. Zelfs in de mate dat zou worden geoordeeld dat een schenking waarin, in functie van de leeftijd van de schenker en de (waarde van de) geschonken goederen, een (te) hoge rente werd voorzien voor de schenker, waardoor de begiftigde eventueel op termijn weinig tot niets van de schenking zou overhouden, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF onder het toepassingsgebied van art. 2.7.1.0.9 VCF valt, dan verzet het rechtszekerheidsbeginsel zich tegen de toepassing ervan op schenkingsakten die in het verleden werden gesteld. Het rechtszekerheidsbeginsel en daarbij in het bijzonder het beginsel van niet-retroactiviteit van administratieve beslissingen, verzet zich immers tegen de retroactieve toepassing van nieuwe standpunten van de fiscale administratie.

57. Een schenking met een last tot afstand van een rente werd in het verleden nooit in vraag gesteld in het licht van art. 2.7.1.0.9 VCF. Indien de schenkingsakte voor Nederlandse notaris werd verleden, werd er in het verleden nooit erfbelasting gevestigd op grond van art. 2.7.1.0.9 VCF bij het overlijden van de schenker. Indien de schenkingsakte voor Belgische notaris werd verleden, werd er steeds schenkbelasting geheven en werd nooit geoordeeld dat slechts het algemeen vast recht was verschuldigd (in de hypothese dat het roerende goederen betrof) aangezien het om een overeenkomst ten bezwarende titel zou gaan. Art. 2.7.1.0.9 VCF werd overigens niet ingevoerd om deze situatie te belasten.

58. De fictiebepaling van art. 2.7.1.0.9 VCF heeft een eigen autonoom toepassingsgebied, nl. het belasten van bevoordelingen die onder het mom van een contract ten bezwarende titel verborgen werden gehouden voor de fiscale administratie. Gelet op het rechtszekerheidsbeginsel en in de lijn met wat de Vlaamse Belastingdienst steeds naar voren schuift inzake standpunten die een breuk met het verleden vormen, kan het nieuwe standpunt ten vroegste vanaf publicatie van de Voorafgaande Beslissing met nummer 16046 worden toegepast, zijnde ten vroegste voor wat betreft schenkingsakten verleden vanaf 30 november 2016.

Toepassing art. 2.7.1.0.9 VCF al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF na het stellen van de voorgenomen verrichtingen

59. Door het stellen van de voorgenomen verrichtingen en meer bepaald door de verduidelijking van de modaliteiten van de schenkingsakte (plafonnering last tot afstand van een rente) wordt het, ook al was dit reeds ontegensprekelijk het geval, nogmaals verduidelijkt dat een schenking voorligt. Minstens na de voorgenomen aanpassingen kan er aldus geen twijfel meer bestaan over het feit dat art. 2.7.1.0.9 VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, niet van toepassing kan zijn.

60. Aanvrager vraagt te bevestigen dat er na het stellen van de voorgenomen verrichtingen geen erfbelasting zal zijn verschuldigd bij het overlijden van de schenker ter zake de geschonken delen, dan wel op hetgeen hiervoor reeds in de plaats is gekomen of nog zal komen, alsook op de interesten, vruchten en meerwaarden van het geschonkene of van hetgeen hiervoor reeds in de plaats is gekomen of nog zal komen, noch op grond van art. 2.7.1.0.9 VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, noch op grond van een andere wetsbepaling, ongeacht of de rente al dan niet, deels dan wel geheel, wordt opgenomen door de schenker?

VRAAG 3: IS ART. 2.7.1.0.3, 3° VCF, AL DAN NIET IN COMBINATIE MET ART. 3.17.0.0.2 VCF, VAN TOEPASSING NA HET STELLEN VAN DE VOORGENOMEN VERRICHTINGEN?

Toepassingsgebied art. 2.7.1.0.3, 3° VCF

61. Art. 2.7.1.0.3, 3° VCF luidt als volgt:

“Worden met het oog op de heffing van het successierecht als legaten beschouwd:
…

3° alle schenkingen van roerende goederen die de erflater heeft gedaan onder de opschortende voorwaarde of termijn die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker.”

62. Art. 2.7.1.0.3., 3° VCF viseert schenkingen die werden gedaan onder de opschortende voorwaarde/termijn die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker.

Geen schenking onder de opschortende voorwaarde/termijn van overlijden van de schenker

63. De schenking van xx.xx.2015 werd niet gedaan onder de opschortende voorwaarde/termijn die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker. De eigendom van het voorwerp van de schenking, nl. de delen van de burgerlijke maatschap, werd onmiddellijk overgedragen aan de begiftigde. Dat een vervreemdingsverbod werd voorzien gedurende het leven van de schenker doet hieraan geen afbreuk, integendeel. Dat de geschonken goederen delen van een burgerlijke maatschap zijn, waardoor de begiftigde pas bij het overlijden van de schenker over de beleggingsportefeuille an sich kan beschikken, doet hieraan evenmin afbreuk. Net zoals een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik kan een schenking van delen van een burgerlijke maatschap aanzien worden als een last van de schenking, die de begiftigde moet aanvaarden in de mate hij/zij de schenking aanvaardt. De geschonken goederen, nl. de delen van de burgerlijke maatschap, zijn definitief uit het vermogen van de schenker verdwenen. Ze behoren vanaf het ogenblik van de schenking tot het vermogen van de begiftigde. De schenking valt derhalve niet binnen het toepassingsgebied van art. 2.7.1.0.3, 3° VCF.

In combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF

64. Ook in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF is art. 2.7.1.0.3,3° VCF niet van toepassing.

65. De fictiebepaling van art. 2.7.1.0.3,3° VCF werd ingevoerd om te vermijden dat de nieuwe verlaagde tarieven voor schenkingen van roerende goederen van 3% en 7% ook zouden kunnen worden toegepast ten aanzien van schenkingen gedaan onder de opschortende voorwaarde die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker. Bij de invoering van de fictiebepaling van art. 2.7.1.0.3,3° VCF was het gebruik van een burgerlijke maatschap in het kader van een vermogensplanning reeds gekend. Het was dan ook zeker niet de bedoeling om een schenking in combinatie met een burgerlijke maatschap aan te pakken via deze fictiebepaling.

66. De doelstelling van deze fictiebepaling blijkt duidelijk uit de Memorie van Toelichting:

“Er blijkt echter een gemakkelijke manier te bestaan om enerzijds het voordeel van het verlaagde tarief voor de schenkingen te genieten, maar toch de overdracht van de goederen uit te stellen tot op het ogenblik van het overlijden. Een schenking van roerende goederen onder de opschortende voorwaarde van het overlijden, geeft immers bij registratie van de akte slechts aanleiding tot de heffing van het algemeen vast recht van 25 euro, overeenkomstig de principes van artikel 16 van het wetboek der registratie-, hypotheek- en griffierechten. Slechts op het ogenblik van het overlijden zal het evenredige recht, met toerekening van het reeds geheven algemeen vast recht, opeisbaar worden. En dat was eigenlijk niet de bedoeling die de decreetgever zich met de invoering van de bijzonder verlaagde tarieven had vooropgesteld. Een schenking van roerende goederen onder opschortende voorwaarde van het overlijden, heeft burgerrechtelijk quasi dezelfde gevolgen als een legaat. Fiscaalrechtelijk worden ze echter sedert 1 januari 2004 aan een sterk verschillend tarief onderworpen. De Vlaamse Regering vindt het dan ook volkomen logisch dat een schenking van roerende goederen onder opschortende voorwaarde van het overlijden van de schenker, fiscaalrechtelijk gelijk wordt gesteld met een legaat. Zo voorkomt men een ongelijke behandeling ten opzichte van die erflater die een legaat van roerende goederen vermaakt, dat, per definitie, slechts uitwerking krijgt op het ogenblik van zijn overlijden.” (15).

67. Ook de Vlaamse minister van Financiën heeft de doelstelling van (oud) art. 4,3° Vl.W.Succ. in die zin bevestigd:

“Uit de parlementaire voorbereiding blijkt duidelijk dat deze aanpassing misbruiken aangaande het vlak tarief voor schenkingen van roerende goederen wilde bestrijden. In de praktijk bleek er immers een gemakkelijke manier om enerzijds het voordeel van het verlaagde tarief voor de schenkingen te genieten, maar toch de overdracht van de goederen uit te stellen tot op het ogenblik van overlijden zodat slechts op het ogenblik van het overlijden het evenredige recht (met toerekening van het reeds geheven algemeen vast recht) opeisbaar werd. Dat was uiteraard niet te bedoeling bij de invoering van de bijzonder verlaagde rechten. Burgerrechtelijk heeft een schenking van roerende goederen onder opschortende voorwaarde van het overlijden immers vrijwel dezelfde gevolgen als een legaat terwijl ze fiscaalrechtelijk sedert 1 januari 2004 aan een sterk verschillend tarief werden onderworpen… De oorsprong van artikel 4, 3° Vl. W. Succ. komt dus duidelijk tegemoet aan een legitieme en rechtvaardige doelstelling, namelijk de wens om misbruiken te bestrijden… Het blijft belangrijk om goede maatregelen zoals het vlak tarief inzake schenking van roerende goederen niet te laten ondermijnen door misbruik van dergelijke maatregelen”(16).

68. Nadien werden ook schenkingen gedaan onder de opschortende termijn van het overlijden van de schenker uitdrukkelijk geviseerd.

69. De schenking van xx.xx.2015 werd niet gedaan onder de opschortende voorwaarde/termijn die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker. Bij een schenking van roerende goederen onder de opschortende voorwaarde/termijn bevindt de eigendom van de geschonken goederen zich nog bij de schenker en dit zolang de opschortende voorwaarde/termijn zich niet heeft vervuld. De eigendom van de geschonken goederen gaat dus pas over bij het vervullen van de opschortende voorwaarde/termijn van overlijden van de schenker. Door de schenking van de delen van de burgerlijke maatschap zijn deze delen definitief uit het vermogen van mevrouw Y verdwenen, aangezien de eigendom ervan aan de begiftigde is toegekomen.

70. Daarnaast kan art. 2.7.1.0.3,3° VCF overeenkomstig de ratio legis slechts van toepassing zijn op schenkingen die vrijwillig ter registratie werden aangeboden of verplicht registreerbaar zijn. Immers, enkel bij deze schenkingen worden de verlaagde tarieven toegepast, ook al verkrijgen de begiftigden de geschonken goederen pas bij het overlijden van de schenker, waardoor een misbruik voorligt van de verlaagde tarieven bij schenkingen van roerende goederen. Het was dan ook in die optiek dat de fiscale administratie met haar administratieve beslissing van 26 april 2005 van mening was dat (oud) art. 4, 3° Vl.W.Succ. enkel van toepassing was bij vrijwillig ter registratie aangeboden schenkingen of verplicht registreerbare schenkingen.

71. Het Grondwettelijk Hof heeft in zijn arrest d.d. 30 oktober 2013 geoordeeld dat er rekening moet worden gehouden met het eventuele bestaan van specifieke bepalingen die reeds ertoe strekken bepaalde misbruiken van de betrokken fiscale bepaling tegen te gaan. Ook de Minister van Financiën heeft in het kader van de gesplitste aankoop gemeld dat de algemene antimisbruikbepaling niet meer speelt als er een specifieke antimisbruikbepaling van toepassing is.

72. De specifieke antimisbruikbepaling van art. 2.7.1.0.3., 3° VCF bestaat erin te vermijden dat van de verlaagde tarieven in de schenkbelasting misbruik zou worden gemaakt door een geregistreerde schenking te doen waarbij de begiftigden de geschonken goederen pas bij overlijden van de schenker verkrijgen, maar in dat geval slechts de verlaagde tarieven van de schenkbelasting zijn verschuldigd in plaats van de hogere tarieven van de erfbelasting. Wordt een niet verplicht te registreren schenking niet vrijwillig ter registratie aangeboden, dan is niet art. 2.7.1.0.3., 3° VCF van toepassing, maar wel art. 2.7.1.0.5. VCF. Elke fictiebepaling heeft immers een eigen autonoom toepassingsgebied.

73. Uit de Voorafgaande Beslissing nr. 16046 d.d. 14 november 2016 blijkt evenwel dat de Vlaamse Belastingdienst meent dat met de voorafgaande oprichting van een burgerlijke maatschap waarna een schenking volgt, het enkel de bedoeling is de volledige controle over het vermogen van de burgerlijke maatschap te behouden en dat hiermee wordt geprobeerd om de toepassing van art. 2.7.1.0.3, 3° VCF te omzeilen, aangezien de rechtsgevolgen van de vooropgestelde constructie identiek zouden zijn aan deze van schenkingen van roerende goederen die de erflater heeft gedaan onder de opschortende voorwaarde of termijn die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker.

74. Vooreerst heeft de voorafgaande oprichting van een burgerlijke maatschap waarna de delen worden geschonken niet dezelfde rechtsgevolgen als deze van een schenking van roerende goederen onder de opschortende voorwaarde/termijn van overlijden van de schenker, zeker niet in voorliggend geval. Door de schenking van de delen van de burgerlijke maatschap zijn de geschonken delen definitief uit het vermogen van mevrouw Y verdwenen. Deze behoren geenszins nog tot haar eigendom.

75. Bij een schenking van roerende goederen onder de opschortende voorwaarde/termijn bevindt de eigendom van de geschonken goederen zich nog bij de schenker en dit zolang de opschortende voorwaarde/termijn zich niet heeft vervuld. De eigendom van de geschonken goederen gaat dus pas over bij het vervullen van de opschortende voorwaarde/termijn van overlijden van de schenker, terwijl dit bij de schenking van delen van de burgerlijke maatschap onmiddellijk gebeurt. Bij de schenking van de delen van de burgerlijke maatschap dienen de begiftigden bijvoorbeeld vanaf het ogenblik van de schenking de inkomstenbelastingen te voldoen van de in de burgerlijke maatschap aangehouden vermogensbestanddelen. Bij een schenking onder opschortende voorwaarde/termijn dient de schenker de inkomstenbelastingen te voldoen. Pas bij zijn overlijden dienen de begiftigden dit te voldoen. Er is dus een fundamenteel verschil.

76. Daarnaast is zoals hierboven uiteengezet de doelstelling van art. 2.7.1.0.3., 3° VCF niet gefrustreerd en dat is overigens de enige toetssteen van de toepassing van art. 3.17.0.0.2 VCF, niet de soortgelijke rechtsgevolgen.

Doorslaggevende niet-fiscale motieven

77. In de mate toch tot fiscaal misbruik zou worden besloten, quod non, dan zijn in casu wel doorslaggevende niet-fiscale motieven. De burgerlijke maatschap heeft immers als voornaamste doelstelling de instandhouding van het familiaal vermogen.

Rechtszekerheidsbeginsel

78. Zelfs in de mate dat zou worden geoordeeld dat een schenking waarbij voorafgaand een burgerlijke maatschap werd opgericht gekoppeld aan het leven van de schenker en waarbij de schenker de zaakvoerder is, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, onder het toepassingsgebied van art. 2.7.1.0.3, 3° VCF zou vallen, dan verzet het rechtszekerheidsbeginsel zich tegen de toepassing ervan op schenkingsakten die in het verleden werden gesteld. Het rechtszekerheidsbeginsel en daarbij in het bijzonder het beginsel van niet-retroactiviteit van administratieve beslissingen verzet zich immers tegen de retroactieve toepassing van nieuwe standpunten van de fiscale administratie.

79. Een schenking van delen van een burgerlijke maatschap werd in het verleden nooit in vraag gesteld in het licht van art. 2.7.1.0.3., 3° VCF. Indien de schenkingsakte voor Nederlandse notaris werd verleden, werd art. 2.7.1.0.3., 3° VCF nooit toegepast bij overlijden van de schenker. Indien de schenkingsakte voor Belgische notaris werd verleden, werd steeds onmiddellijk 3% schenkbelasting (tarief rechte lijn) geheven.

80. Art. 2.7.1.0.3., 3° VCF werd bovendien niet ingevoerd om deze situatie te belasten, al helemaal niet in de mate dat de schenking is gebeurd voor buitenlandse notaris en deze schenking niet vrijwillig werd geregistreerd. De fictiebepaling van art. 2.7.1.0.3., 3° VCF heeft immers een eigen autonoom toepassingsgebied, nl. het belasten van schenkingen die werden gedaan onder de opschortende voorwaarde van het overlijden van de schenker waarbij, mocht deze fictiebepaling niet bestaan, slechts het lage tarief van de schenkbelasting zijn verschuldigd bij het overlijden van de schenker, in plaats van het hogere tarief van de erfbelasting.

81. Gelet op het rechtszekerheidsbeginsel en in de lijn met hetgeen de Vlaamse Belastingdienst steeds naar voren schuift inzake standpunten die een breuk met het verleden vormen, kan het nieuwe standpunt ten vroegste vanaf publicatie van de Voorafgaande Beslissing met nummer 16046 worden toegepast, zijnde ten vroegste voor wat betreft schenkingsakten verleden vanaf 30 november 2016.

Toepassing art. 2.7.1.0.3,3° VCF al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF na het stellen van de voorgenomen verrichtingen

82. Door de beleggingsportefeuille vóór de schenking in te brengen in een burgerlijke maatschap beschikt de schenker (mevrouw Y) ook na de schenking nog over de beheers- en beschikkingsbevoegdheid van de beleggingsportefeuille in naam en voor rekening van de begiftigde (doch niet van de geschonken delen, aangezien de schenker definitief en onherroepelijk afstand heeft gedaan van de geschonken vermogensbestanddelen – reden waarom de aanvrager meent dat art. 2.7.1.0.3., 3° VCF niet van toepassing is).

83. Het lijkt de aanvrager dan ook dat, in de mate dat wordt geoordeeld dat art. 2.7.1.0.3., 3° VCF van toepassing zou zijn – hetgeen volgens de aanvrager niet het geval is -, de toepassing ervan hoe dan ook kan worden vermeden middels de statutenwijziging van de burgerlijke maatschap zoals hierboven geschetst sub 3.A. (waarbij de zeggenschap van de zaakvoerder in die mate wordt afgezwakt dat de zaakvoerder enkel nog het beheer kan uitoefenen over de onderliggende activa (in casu een beleggingsportefeuille), maar geenszins nog alleen hierover kan beschikken), in combinatie met de schrapping van de last tot afstand van het stemrecht en de aanpassingen van de bevoegdheden van de schenker inzake het opvragen van de rente in de schenkingsakte zoals hierboven geschetst sub 3.B.

84. Na de statutenwijziging (en de aanpassing van de schenkingsakte) kunnen daden van beheer door de (opvolgende) zaakvoerder (schenker) alleen worden gesteld, terwijl daden van beschikking met unanimiteit van alle deelgenoten (d.i. schenker en begiftigde samen) moeten worden gesteld. Er komt ook een duidelijke definitie van daden van beheer enerzijds en daden van beschikking anderzijds. Bij discussie over de kwalificatie van de handeling, dient deze te worden beschouwd als een daad van beschikking en dient deze derhalve met unanimiteit door de algemene vergadering (schenker en begiftigde samen) te worden gesteld. Na deze aanpassingen (zoals hierboven geschetst sub 3.) kan er derhalve geen toepassing meer mogelijk zijn van art. 2.7.1.0.3,3° VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF.

85. Aanvrager vraagt te bevestigen dat er na het stellen van de voorgenomen verrichtingen geen erfbelasting zal zijn verschuldigd bij het overlijden van de schenker ter zake de geschonken delen, dan wel op hetgeen hiervoor reeds in de plaats is gekomen en nog zal komen, alsook op de interesten, vruchten en meerwaarden van het geschonkene of hetgeen hiervoor reeds in de plaats is gekomen of nog zal komen, noch op grond van art. 2.7.1.0.3,3° VCF, al dan niet in combinatie met art. 3.17.0.0.2 VCF, noch op grond van een andere wetsbepaling?

86. Gelet op artikel 3.22.0.0.1 VCF komt het besluitvormingsorgaan tot de volgende voorafgaande beslissing:

87. Artikel 3.22.0.0.1, §2, eerste lid, 3° VCF stelt duidelijk dat de aanvraag de verwijzing moet bevatten naar de wettelijke of reglementaire bepalingen waarop de beslissing moet slaan.

88. De voorafgaande beslissing heeft bijgevolg enkel betrekking op die specifieke artikelen waarnaar in de aanvraag uitdrukkelijk verwezen wordt. Er kan niet worden ingegaan op een vraag tot toepassing van de erfbelasting en/of de registratiebelasting in het algemeen.

89. Op de vraag naar de gevolgen op het vlak van erfbelasting bij overlijden van mevrouw Y in verband met de rechtshandelingen die reeds hadden plaatsgevonden (met name de oprichting van de burgerlijke maatschap op xx.xx.2015 en de schenking van xx.xx.2015) kan niet verder worden ingegaan aangezien er geen voorafgaande beslissingen kunnen worden afgeleverd voor verrichtingen die reeds hebben plaats gehad.

90. Bovendien is Vlabel niet bevoegd om zich uit te spreken over de burgerrechtelijke geldigheid van het wijzigen van de modaliteiten van een reeds gedane schenking.

Het feit dat Vlabel uitspraak doet over de fiscale behandeling van de wijziging van de modaliteiten van de schenking, betekent niet dat Vlabel een standpunt inneemt in de mogelijke discussie of deze wijziging op burgerrechtelijk vlak al dan niet als een nieuwe schenking moet worden beschouwd.

91. Bijgevolg kan enkel een beslissing worden genomen over de fiscale gevolgen van de concreet voorgestelde aanpassingen aan de statuten van de maatschap en aan de modaliteiten van de schenking van xx.xx.2015, meer bepaald naar de gevolgen voor de toepassing van de artikelen 2.7.1.0.7, 2.7.1.0.9 en 2.7.1.0.3, 3° VCF, al dan niet in combinatie met artikel 3.17.0.0.2 VCF.

92. Voor wat de goederen betreft die bij zaakvervanging in de plaats zouden komen van de oorspronkelijk geschonken goederen, kan enkel het volgende worden beslist: de Vlaamse Belastingdienst aanvaardt het principe van de conventionele zaakvervanging maar er kan geen concrete uitspraak over worden gedaan aangezien dit een loutere bewijsproblematiek betreft, waarover geen voorafgaande beslissing kan worden afgeleverd.

Vraag 1: Mogelijke toepassing van artikel 2.7.1.0.7 VCF?

93. Artikel 2.7.1.0.7 VCF luidt als volgt:

“De roerende en onroerende goederen die wat betreft het vruchtgebruik door de erflater en wat betreft de blote eigendom door een derde onder bezwarende titel zijn verkregen, worden, voor de heffing van de erfbelasting, geacht in volle eigendom in zijn nalatenschap aanwezig te zijn en als legaat door die derde te zijn verkregen. Hetzelfde geldt voor effecten aan toonder of op naam en voor geldbeleggingen die voor het vruchtgebruik ingeschreven zijn op naam van de erflater en voor de blote eigendom op naam van een derde.

Het eerste lid is niet van toepassing:

1° als wordt bewezen dat de verkrijging geen bedekte bevoordeling van de derde is;

2° als de erflater langer heeft geleefd dan de derde of als de derde niet behoort tot de personen, vermeld in artikel 2.7.3.4.4, eerste, tweede en derde lid.”

94. Aangezien er met betrekking tot de betrokken goederen thans geen gesplitste inschrijving voor het vruchtgebruik en de blote eigendom bestaat, is artikel 2.7.1.0.7 VCF niet van toepassing.

Vraag 2: Mogelijke toepassing van artikel 2.7.1.0.9 VCF?

95. Artikel 2.7.1.0.9 VCF luidt als volgt:

“Als de roerende of onroerende goederen door de erflater onder bezwarende titel zijn verkocht of afgestaan, worden ze voor de heffing van de erfbelasting geacht deel uit te maken van zijn nalatenschap en als legaat te zijn verkregen door de verkrijger of door de overnemer als de erflater zich volgens de overeenkomst ofwel een vruchtgebruik heeft voorbehouden op de afgestane goederen of op andere goederen, ofwel de afstand van om het even welk ander levenslange recht in zijn voordeel heeft bedongen.

Het eerste lid is niet van toepassing als:

1° wordt bewezen dat de verkoop of de afstand geen bedekte bevoordeling is van de verkrijger of van de overnemer;

2° de erflater langer heeft geleefd dan de verkrijger of de overnemer, of als de verkrijger of de overnemer niet behoort tot de personen, vermeld in artikel 2.7.3.4.4, eerste, tweede en derde lid.”

96. De schenking d.d. xx.xx.2015 werd gedaan onder de last om jaarlijks optioneel een rente van 4% van de waarde van de geschonken delen af te staan aan de schenker.

97. Er zou een aanpassing aan artikel 1 “Last tot afstand van een rente” gebeuren door vervanging van een alinea waarbij voorzien wordt dat de hoogte van de opvraging van de rentes beperkt wordt, geformuleerd als volgt:

"Het bovenstaande dient aldus te worden geïnterpreteerd en gelezen dat de mogelijkheid tot het opvragen van achtereenvolgende rentes in hoofde van de Schenker vanzelfsprekend niet zo ver kan gaan dat er geen duidelijke schenking meer voorligt. Het opvragen van de achtereenvolgende rentes dient uiteraard steeds (in álle omstandigheden) aldus te gebeuren dat er een substantiële verrijking aanwezig is en blijft in hoofde van de Begiftigde (en een substantiële verarming in hoofde van de Schenker) en dient derhalve steeds indien nodig binnen deze grenzen beperkt te worden. Teneinde hierover alle onduidelijkheden te vermijden, bepalen Partijen hierbij alvast dat het nooit zo kan zijn dat het opvragen of opnemen van de achtereenvolgende rentes ertoe leidt dat aan de Begiftigde meer zou kunnen worden gevraagd dan 75% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking, zijnde 75% van negenhonderd negenennegentigduizend euro (999.000,00 €). In de mate de Begiftigde op een bepaald ogenblik van opvraging of opname niet minstens 25% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking zou kunnen behouden, kan de Schenker op dat ogenblik geen rente opvragen of opnemen, ook al heeft de Schenker op dat ogenblik nog geen 75% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking opgevraagd aan de Begiftigde. Vanaf het ogenblik dat de Begiftigde wel minstens 25% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking zou kunnen behouden, kan de Schenker opnieuw de rente opvragen of opnemen, zij het dat zij uiteraard nooit meer dan 75% van de waarde van de geschonken goederen gewaardeerd op het ogenblik van de schenking kan opvragen aan de Begiftigde.”

98. Hiermee wordt beoogd dat de last niet zo hoog gaat oplopen dat het in feite geen schenking meer is, waardoor er zich een herkwalificatie naar een contract onder bezwarende titel zou opdringen.

99. Vlabel aanvaardt dat door de thans voorgelegde plafonnering van de last de schenking niet kan worden uitgeput, zodat er geen herkwalificatie naar een contract onder bezwarende titel zal gebeuren.

Vraag 3: Mogelijke toepassing van artikel 2.7.1.0.3, 3° VCF en artikel 3.17.0.0.2 VCF?

100. Deze artikelen luiden als volgt:

Artikel 2.7.1.0.3, 3° VCF:

“Worden met het oog op de heffing van het successierecht als legaten beschouwd :

(…)

3° alle schenkingen van roerende goederen die de erflater heeft gedaan onder de opschortende voorwaarde of termijn die vervuld wordt ingevolge het overlijden van de schenker.”

Artikel 3.17.0.0.2 VCF:

“Aan de bevoegde entiteit van de Vlaamse administratie kan niet worden tegengeworpen, de rechtshandeling noch het geheel van rechtshandelingen dat een zelfde verrichting tot stand brengt, wanneer die entiteit door vermoedens of door andere bewijsmiddelen, vermeld in artikel 3.17.0.0.1, en aan de hand van objectieve omstandigheden aantoont dat er sprake is van fiscaal misbruik.

Er is sprake van fiscaal misbruik wanneer de belastingplichtige door middel van de door hem gestelde rechtshandeling of het geheel van rechtshandelingen één van de volgende verrichtingen tot stand brengt:
1° hetzij een verrichting waarbij hij zichzelf in strijd met de doelstellingen van een bepaling van deze codex of de ter uitvoering daarvan genomen besluiten buiten het toepassingsgebied van die bepaling plaatst;
2° hetzij een verrichting waarbij aanspraak wordt gemaakt op een belastingvoordeel, voorzien door een bepaling van deze codex of de ter uitvoering daarvan genomen besluiten, en de toekenning van dit voordeel in strijd zou zijn met de doelstellingen van die bepaling en die in wezen het verkrijgen van dit voordeel tot doel heeft.

Het komt aan de belastingplichtige toe te bewijzen dat de keuze voor zijn rechtshandeling of het geheel van rechtshandelingen door andere motieven verantwoord is dan het ontwijken van de belasting. Als de belastingplichtige het tegenbewijs niet levert, dan wordt de verrichting aan een belastingheffing overeenkomstig het doel van deze codex onderworpen alsof het misbruik niet heeft plaatsgevonden.”

101. Om de reeds hoger aangehaalde redenen wordt geen uitspraak gedaan over de eventuele toepassing van de antimisbruikbepaling op de gestelde rechtshandelingen vóór de voorgelegde aanpassingen.

102. Het artikel 2 van de oorspronkelijke schenkingsakte, waarbij de schenker zich het stemrecht had voorbehouden op de 999 geschonken delen van de burgerlijke maatschap en waarbij een identieke last tot uitoefening van het stemrecht door de schenker werd voorzien voor het deel met nummer 1.001 dat in volle eigendom toebehoort aan de begiftigde, zal integraal worden geschrapt.

103. Daarnaast zullen nog een aantal artikelen van de oorspronkelijke schenkingsakte worden aangepast, en wordt de clausule omtrent een eventuele nietigheid aangevuld. Het artikel inzake volmacht tot registratie zal worden geschrapt.

104. Er worden eveneens een aantal aanpassingen aan de statuten van de burgerlijke maatschap voorgelegd teneinde de bevoegdheden van de schenker/zaakvoerder af te zwakken tot loutere daden van beheer over de activa die de maatschap aanhoudt.

105. Ingevolge deze aanpassingen, waarmee aanvragers beogen het niveau van het controlevoorbehoud over de burgerlijke maatschap (en dus over de geschonken goederen) terug te schroeven, en mede gelet op de concrete omstandigheden van dit dossier, wordt aanvaard dat de mate van controlevoorbehoud voor de schenkers van die aard is, dat geen toepassing wordt gemaakt van art. 3.17.0.0.2 VCF wegens ontwijking van art. 2.7.1.0.3,3° VCF.

106. Deze beslissing heeft alleen betrekking op erfbelasting en doet geen uitspraak over andere belastingen.

(1) Exclusief het bedrag ten belope van de schenkbelasting en de aktekosten verbonden aan de voorgenomen verrichtingen dewelke ingevolge kapitaalvermindering uit de burgerlijke maatschap zullen worden gehaald meteen voorafgaand aan de voorgenomen verrichtingen.

(2) Vr. en Antw. Kamer, 2013-2014, 10 december 2013, 144 (Vr. nr. 671 R. Mouton).

(3) Omzendbrief nr. 4/2012 d.d. 4 mei 2012.

(4) Omzendbrief nr. 4/2012 d.d. 4 mei 2012.

(5) Onderlijning zelf aangebracht.

(6) Projet de loi apportant des modifications aux lois sur les droits de succession, d’enregistrement et de transcription, Parl.St. Kamer 1918-1919, nr. 109, 7.

(7) M. Donnay,”Droits de succession et de mutation par décès”, Rép. Not., Tome XV, Livre XI, nr. 339-1.

(8) M. Donnay, Commentaar op het Wetboek der Successierechten, Brussel, Van Buggenhout, 1948, 250.

(9) M. Donnay, ”Droits de succession et de mutation par décès”, Rép. Not., Tome XV, Livre XI, nr. 339-1.

(10) W. Van Gerven, Verbintenissenrecht, Leuven, Acco, 1998-99, 18-19.

(11) R. Barbaix, Handboek familiaal vermogensrecht, Antwerpen – Cambridge, Intersentia, 2016, 731-732, nr. 1269.

(12) Omzendbrief nr. 4/2012 d.d. 4 mei 2012.

(13) Omzendbrief nr. 4/2012 d.d. 4 mei 2012.

(14) Projet de loi apportant des modifications aux lois sur les droits de succession, d’enregistrement et de transcription, Parl.St. Kamer 1918-1919, nr. 109, 8.

(15) Parl. St. Vlaams Parlement 2004-2005, nr. 124/1, 11-12.

(16) Vr. en Antw. Vl. Parl., Vr. nr. 340, 4 maart 2011 (K. Schrijvers, antw. P. Muyters).