Als vorming wordt aanzien: elke activiteit die bijdraagt tot het ontwikkelen van de capaciteit, kennis, vaardigheden en attitudes van het personeelslid met het oog op een verbeterde werking van de organisatie inzake efficiëntie en effectiviteit van de dienstverlening aan de burger.

Vorming is een recht, maar ook een plicht (zie art. 7 APKB en Deel II - Rechten en plichten): bv. bij verandering van job kan de overheid de ambtenaar verplichten een vervolmakingcursus te volgen.

Ook de formule van “sabbatical leave” (leersabbat) valt onder de toepassing van deze titel.

Iedere lijnmanager[12] heeft de plicht het permanent leren van zijn personeel te stimuleren. Gelet op de beleidsaandacht voor permanent leren en het belang voor de organisatie heeft elke lijnmanager[12] de verplichting om hieromtrent een visie te ontwikkelen en de gepaste maatregelen te nemen voor zijn personeel, zodat zij in staat zijn tegemoet te komen aan deze verwachtingen en uitdagingen voor de toekomst.

Statutair wordt niet vastgelegd aan welke criteria bepaalde opleidingen moeten voldoen om bv. vormingsverlof te krijgen, noch wordt de duur bepaald. Dit wordt een zaak van elke lijnmanager zodat op specifieke noden kan ingespeeld worden. De toekenning impliceert dat de lijnmanager oordeelt over de duur en bv. ook een controle op regelmatige deelname doet.
Ambtenaren en contractuelen hebben dezelfde rechten en plichten terzake (= personeelsleden).
Ook ambtenaren op proef volgen vormingsactiviteiten in toepassing van hun proeftijdprogramma.

Als algemene regel geldt enkel dat het personeelslid (dus ongeacht zijn statuut) dienstvrijstelling krijgt voor opleidingsactiviteiten waarvoor men van de lijnmanager toestemming krijgt om die te volgen en dat de afwezigheid gebeurt met behoud van alle rechten (= dienstactiviteit overeenkomstig art. 7, § 2 - derde lid APKB).

Opleidingen die de organisatie verstrekt in het raam van het vormingsbeleid kunnen zowel in België als het buitenland plaatsvinden bvb. meerdaagse seminaries.

Het initiatief voor de in dit artikel vermelde vormingsactiviteiten kan uitgaan van de ambtenaar of van de overheid.

Deze titel geldt voor alle personeelsleden, ongeacht hun statuut (vaste ambtenaren, ambtenaren in proeftijd, contractuelen).

Dat inzake omstandigheidsverlof voor contractuelen dezelfde regeling geldt als voor ambtenaren is een verderzetting van de werkwijze van de Vlaamse overheid om waar aangewezen de arbeidsvoorwaarden zoveel mogelijk gelijk te stellen en een eenvormig personeelsbeheer te voeren.

Dit heeft tot gevolg de in het statuut opgenomen limitatieve lijst met gebeurtenissen niet overeenstemt met de lijst van het KB van 28 augustus 1963 “betreffende het behoud van het normaal loon van de werklieden, de dienstboden, de bedienden en de werknemers aangeworven voor de dienst op binnenschepen, voor afwezigheidsdagen ter gelegenheid van familiegebeurtenissen of voor de vervulling van staatsburgerlijke verplichtingen of van burgerlijke opdrachten” (klein-verletregeling).
Deze lijst werd opgemaakt in toepassing van art. 30 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten dat bepaalt dat de Koning, na advies van de Nationale Arbeidsraad, vaststelt welke familiegebeurtenissen aanleiding kunnen geven tot een omstandigheidsverlof.

Ter rechtvaardiging van de niet-toepassing van de klein-verletregeling, die in principe in elke individuele arbeidsrelatie dient gerespecteerd, wordt verwezen naar het “beginsel van de veranderlijkheid”.

Volgens dit beginsel is de macht die een dienst opricht, bevoegd om zijn interne organisatie te wijzigen zonder rekening te houden met verworven rechten, zodat de arbeidsvoorwaarden - zelfs voor wat betreft een contractuele betrekking - op éénzijdige wijze door de overheid kunnen worden gewijzigd (BUTTGENBACH en DEMBOURS, Nature du lieu juridique unissant les administrations publiques à leurs agents, p. 1 en MAST, A., Overzicht van het Belgisch Administratief Recht, nr. 58).

Bovendien is de regeling van het omstandigheidsverlof voor ambtenaren, niet steeds nadeliger dan de regeling van het KB van 28 augustus 1963.[64]

Indien meerdere gebeurtenissen of dezelfde gebeurtenis meermaals in de loop van één jaar plaatsgrijpen kan het respectievelijk aantal toegekende dagen gecumuleerd worden.
Het verlof dient onmiddellijk of zo dicht mogelijk aansluitend bij de gebeurtenis genomen te worden. De invulling van het begrip ‘onmiddellijk of zo dicht mogelijk aansluitend bij’ is de verantwoordelijkheid van de lijnmanager.[37]

Een uitzondering op deze algemene opnamemodaliteit is deze die geldt in geval van het overlijden van een kind of van de partner. Wat het omstandigheidsverlof voor deze gebeurtenis betreft, gelden volgende opnametermijnen:

Graden van verwantschap

Krachtens artikel X 61, 1° heeft het personeelslid 4 dagen omstandigheidsverlof wanneer hij huwt of een verklaring van wettelijke samenwoning aflegt.[2]

Koppels (van verschillend, of hetzelfde geslacht) die hun relatie officiëler willen maken, kunnen kiezen tussen drie opties: het burgerlijk huwelijk, de wettelijke samenwoning, of een samenlevingscontract.[2]

Door de wet van 13 februari 2003 (B.S. 28 februari 2003) werd het burgerlijk huwelijk vanaf 1 juni 2003 tevens opengesteld voor personen van hetzelfde geslacht.[2]

Sinds 1 januari 2000 is de wet van 23 november 1998 tot invoering van de wettelijke samenwoning van kracht, waardoor de artikelen 1475 tot 1479 werden ingevoegd in het Burgerlijk Wetboek.
Onder “wettelijke samenwoning” wordt verstaan de toestand van samenleven van twee personen die een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd (artikel 1475, § 1 B.W.). Een verklaring van wettelijke samenwoning wordt afgelegd door middel van een geschrift dat tegen ontvangstbewijs wordt overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeenschappelijke woonplaats (artikel 1476, § 1 B.W.).
De ambtenaar van de burgerlijke stand maakt melding van de verklaring in het bevolkingsregister.[2]

Het is ook mogelijk dat men het samenwonen niet officieel via het gemeentehuis wil laten vastleggen maar dat men toch een aantal afspraken wil maken. Dan is men aangewezen op het afsluiten van een samenlevingscontract. Een samenlevingscontract is een contract tussen beide partners, dat bij voorkeur opgesteld is door een notaris. In het contract bepaalt men zelf welke afspraken belangrijk zijn (gemeenschappelijke eigendommen, regeling bij scheiding, etc.), in zoverre deze nog niet standaard wettelijk geregeld zijn.[2]

De verklaring van wettelijke samenwoning sluit geen samenlevingscontract uit. Overeenkomstig artikel 1, 10° van het koninklijk besluit van 16 juli 1992 (tot vaststelling van de informatie die opgenomen wordt in de bevolkingsregisters en in het vreemdelingenregister), wordt de verklaring door de betrokken persoon – sinds 1 januari 2000 - van het bestaan van een samenlevingscontract tot stand gekomen na een verklaring van wettelijke samenwoning, en de notaris bij wie het contract werd opgemaakt, opgenomen in de bevolkingsregisters.[2]

Naar analogie met het huwelijk, krijgt ook het personeelslid dat een verklaring van wettelijke samenwoning aflegt, 4 dagen omstandigheidsverlof.[2]

Het personeelslid dat enkel een samenlevingscontract afsluit, heeft echter geen recht op de 4 dagen omstandigheidsverlof.[2]

Onder samenwonen wordt een duurzame relatie bedoeld, zoals dit ook vereist is voor het huwelijk, ongeacht het geslacht.
Het omstandigheidsverlof wordt bijgevolg niet toegekend bij het samenwonen van bloedverwanten in de rechte opgaande en nederdalende lijn en aanverwanten in dezelfde lijn, en in de zijlijn bij het samenwonen van een broer en zuster, en van een oom of een tante met hun nicht of neef.

Wanneer krachtens artikel X 61 omstandigheidsverlof wordt toegekend n.a.v. gebeurtenissen die betrekking hebben op de samenwonende partner van het personeelslid (bijvoorbeeld[64] overlijden van de samenwonende partner), is hiervoor niet vereist dat beiden een samenlevingscontract hebben afgesloten. Hiervoor volstaat dat beiden zijn ingeschreven op hetzelfde adres.

Naar aanleiding van advies nr. 2233 van 13 juli 2021 van de Nationale Arbeidsraad zullen personeelsleden ook omstandigheidsverlof kunnen genieten in pleegzorgsituaties. Dit was al gedeeltelijk het geval, en het besluit van de Vlaamse Regering van 8 december 2023 breidt deze bestaande situaties verder uit, waarbij we de regeling voor pleegzorgsituaties zo ruim mogelijk willen toepassen.

Er zijn een aantal factoren die mee bepalen of een gebeurtenis die zich voordoet specifiek in het kader van een pleegzorgsituatie al dan niet recht geeft op omstandigheidsverlof en zo ja, hoe veel werkdagen mogen worden opgenomen. Zo speelt het type van pleegzorg een rol (kortdurend of langdurend). Ook is de vraag of de pleegzorgsituatie zich situeert in het verleden, dan wel bestaat op het moment waarop de gebeurtenis zich voordoet relevant.[77]

Het omstandigheidsverlof wordt gelijkgesteld met dienstactiviteit.[64]

Inzake verlof n.a.v. de geboorte van een kind geldt voor het statutair en contractueel personeel een vergelijkbare regeling. Aan de eerste groep wordt dit verlof toegekend op grond van het VPS. Aan de tweede groep op grond van de arbeidsovereenkomstenwet van 3 juli 1978.[59]

Het geboorteverlof bedraagt vijftien werkdagen. Vanaf 1 januari 2023 bedraagt het twintig werkdagen. Wat het statutair personeel betreft, kent het VPS in de volgende twee gevallen vijftien dagen geboorteverlof toe:[59]

• er wordt een kind geboren met wie de afstamming met het personeelslid vaststaat;
• indien niemand het verlof opneemt op grond van afstemming, dan kan het verlof worden toegekend aan één van de volgende personen: de persoon die gehuwd of samenwoont met de moeder van het kind.[37]

Wanneer geboorteverlof op grond van samenwoonst wordt aangevraagd, is het vanzelfsprekend dat het geboorteverlof niet kan worden toegekend aan de persoon met wie de moeder van het kind samenwoont indien deze een band van bloedverwantschap heeft met de moeder die leidt tot een huwelijksverbod waarvoor de Koning geen ontheffing kan verlenen.[37]

Het VPS stelt geboorteverlof zowel voor de statutaire als contractuele personeelsleden gelijk met dienstactiviteit. Tijdens het geboorteverlof geldt de volgende verloningsregeling:[59]

- Statutaire personeelslid:

• doorbetaling van het salaris gedurende de eerste tien dagen.
• tijdens de overige dagen geboorteverlof ontvangt een ambtenaar 82% van het brutosalaris. Voor de berekening van de 82% houdt dit besluit rekening met een begrensd brutoloon van 26230€ (100% = niet-geïndexeerd) op jaarbasis. Dit heeft voor gevolg dat ambtenaren die op jaarbasis minder dan 26230€ (100%) verdienen recht hebben op 82% van hun bruto. Ambtenaren die op jaarbasis 26230€(100%) of meer verdienen krijgen 82% van het geplafonneerde loon.

- Contractuele personeelsleden:

• Doorbetaling van het salaris gedurende de eerste drie dagen;
• Wat de resterende dagen betreft ziet de verloning er als volgt uit:
  - gedurende de twaalf resterende dagen heeft het contractuele personeelslid recht op een uitkering
  - van de vierde tot en met de tiende dag ontvangt het contractuele personeelslid bovenop zijn uitkering een toelage die het verschil tussen het nettoloon en de uitkering dicht. Op deze toelage wordt een bedrijfsvoorheffing van 11,11% ingehouden.[37][59]

Het personeelslid neemt het geboorteverlof op binnen de vier maanden die volgen op de geboorte van het kind.[37][59]

Deze regeling geldt zowel voor vaders, als voor meemoeders.[37][59]