Een burgerinitiatief ontstaat wanneer burgers zelf een initiatief opstarten. Als overheid kun je die initiatieven ondersteunen of uitlokken. Burgerinitiatieven kunnen volledig zonder ondersteuning van de overheid verlopen, of ze kunnen aan de overheid vragen om ook te participeren.
Bij een burgerinitiatief komt het initiatief van de burgers zelf.
Als overheid kun je:
- Afwachtend reageren.
- Burgerinitiatieven ondersteunen, faciliteren of financieren.
- Burgerinitiatieven uitlokken met behulp van bijvoorbeeld:
- Right to Challenge: In Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn er al meerdere voorbeelden van Right to Challenge (bijvoorbeeld in Rotterdam): een groep inwoners neemt er taken over van de gemeente als ze denken dat het anders, beter of goedkoper kan. Bij ons bestaat deze vorm doedemocratie nog niet, maar de Vlaamse overheid onderzoekt de mogelijkheid om Right to Challenge hier in te voeren.
- Burgerbegroting: Verschillende gemeenten en steden laten hun inwoners al beslissen over een deel van het budget. Ook de Vlaamse overheid onderzoekt hoe ze zelf aan de slag kan gaan met een burgerbegroting.
Zelfbeheer
Bij zelfbeheer nemen de burgers, bedrijven en organisaties zelf het initiatief en rollen het volledig uit, zonder betrokkenheid van de overheid. De overheid heeft geen enkele rol meer en er ontstaan nieuwe vormen van samenwerking, zoals de deeleconomie, of nieuwe vormen van financiering, zoals crowdfunding. Zelfbeheer is dan ook de hoogste trede in de participatieladder.
De overheid is niet betrokken bij het initiatief maar kan er wel voor zorgen dat de activiteiten zich van onderuit kunnen ontplooien door eventuele belemmerende regelgeving weg te werken.
Bij deze projecten nemen burgers en organisaties zelf het initiatief met betrokkenheid van de overheid:
- Burgerbegroting in Antwerpen
- Buren van de Abdij in Gent
- Een burgerbudget voor Gent 2016-2018
- Crowdfunding Gent
- Tijdelijke invulling van De Site in Gent
Op de website van Burgervuur vind je nog heel wat andere burgerinitiatieven(opent in nieuw venster), met of zonder deelname van een overheid.
Overheidsparticipatie
De overheid wordt soms uitgenodigd om deel te nemen aan een burgerinitiatief. Dan spreekt men niet van burgerparticipatie maar van overheidsparticipatie.
Overheidsparticipatie staat op de participatieladder een trede lager dan zelfbeheer.