Right to Challenge in Rotterdam
Periode: 2014 - nu
Dankzij ‘Right to Challenge’ mogen Rotterdammers bepaalde taken van de lokale overheid overnemen als zij denken het beter en/of goedkoper te kunnen doen. Via een digitaal loket kunnen ze projecten voorstellen die de leefbaarheid van hun buurt of wijk verhogen om die dan samen met buurtbewoners uit te voeren.
‘Rotterdam is van ons allemaal’, onder die noemer betrekt de Nederlandse stad haar inwoners actief bij de lokale politiek. Dat gebeurt op verschillende manieren:
- kleinschalig: via bewonersinitiatieven en gebiedscommissies;
- grootschalig: zoals met het platform Citylab010 – 010 is de postcode van Rotterdam – waarop burgers hun ideeën voor de stad kunnen lanceren om er vervolgens samen met anderen aan te schaven en er een subsidie voor aan te vragen. Het meest verregaande project is Right to Challenge.
Right to Challenge houdt in dat burgers taken van de gemeente mogen overnemen als zij denken dat ze het beter, slimmer of goedkoper kunnen doen. ‘Het recht om uit te dagen’ werd in 2014 opgenomen in de Wet maatschappelijke ondersteuning en in 2017 verankerd in het Nederlandse regeerakkoord.
Wie mag challengen?
Rechtspersonen die kunnen aantonen dat ze in de buurt geworteld zijn.
Welke activiteiten komen in aanmerking?
Een voorgesteld initiatief:
- moet een gemeentelijke taak zijn die de overheid op dit moment uitvoert en waarvoor er budget is in de begroting. Het gaat dus niet om taken waarvan de gemeente, onder andere vanwege bezuinigingen, heeft besloten deze niet meer uit te voeren.
- moet minstens zo effectief zijn als de bestaande dienstverlening
- mag niet duurder zijn dan de bestaande dienstverlening
- moet een aantoonbare meerwaarde hebben voor de wijk of buurt, zoals een verhoging van de leefbaarheid of een verbetering van de sociale cohesie.
Bepaalde taken van de gemeente zijn uitgesloten, zoals het werk van de hulpdiensten en rechtbanken. Of taken die de gemeente niet meer uitvoert door besparingen.
Hoe gaat het in zijn werk?
- Wie een initiatief wil indienen, doet dat via een fysiek of online loket. Als dat nodig is, helpt de stad bij de indiening.
- Het ingediende plan bevat minstens deze informatie:
- Beschrijving: welke taak van de overheid wil de uitdaging overnemen en binnen welk gebied?
- Middelen: welke kosten zijn eraan verbonden?
- Meerwaarde: Hoe onderscheidt het initiatief zich? Welke knowhow brengen de burgers zelf in? En wat doen ze om de kwaliteit op lange termijn te garanderen?
- Organisatie: hoe organiseren de burgers de uitvoering?
- Een platform adviseert de bevoegde wethouder.
- De wethouder keurt het plan goed of af.
- Overheid en burgers tekenen een juridische overeenkomst.
- Voor elk initiatief wordt een contactpersoon aangeduid. Hij volgt het project op en stelt zijn kennis en netwerk ter beschikking.
Succesvolle challenge: herinrichting van de Schepenstraat
Een aantal bewoners van de Schepenstraat in Rotterdam deed een voorstel voor de herinrichting van de straat. In workshops hebben ze het ontwerp samen met de andere bewoners vormgegeven. Onder de voorstellen: het zelfbeheer van de plantsoenen.
60 procent van de bewoners in de straat was betrokken. Het project heeft verbondenheid en sociale cohesie gecreëerd en de buurteconomie gestimuleerd.
Andere voorbeelden: bewoners in Rotterdam zetten een project op om zelf de speeltuinen te onderhouden en om het afval na de wekelijkse marktdag op te ruimen.
Leerpunten uit de Right to Challenge in Rotterdam
- Complexe procedure: de procedure om een dossier in te dienen is complex en lang, en er moeten voldaan worden aan heel wat voorwaarden. De stad Rotterdam heeft geleerd om daar flexibel mee om te gaan.
- Lastig om budget in te schatten: Een van de voorwaarden van een challenge is dat die niet duurder mag zijn dan de lokale dienstverlening. Maar wat ís het exacte budget van zo’n dienstverlening? Maar het is niet steeds eenvoudig om de exacte kosten en budget van die lokale dienstverlening te bereken. Soms zijn er ook deeltijds personeelskosten verbonden bij de dienstverlening of ambtenaren begeleiden vaak de challenges. Die personeelskosten maken de challenge duurder.
- Veel tijd nodig voor coordinatie en dialoog: het proces vraagt heel wat dialoog en coördinatie, en dus meer tijd van de ambtenaren. Door de besparingen zijn die ambtenaren niet altijd beschikbaar.
- Juridische kwesties: op juridisch vlak, onder andere voor de aanbesteding, moeten er nog een aantal knelpunten weggewerkt worden.
Pluspunten
- Sociale cohesie en lokale economie winnen erbij: de challenge brengt inwoners samen en heeft vaak een positief effect op de lokale economie.
- Aanpassingen aan beleid: de lokale overheid gaat met groepen bewoners in gesprek over de uitvoering en resultaten van haar taken. Die gesprekken leiden vaak al tot verbeteringen in het beleid of een projectsubsidie waardoor een officiële challenge achterwege blijft.
- Omslag naar cocreatie: Right to Challenge heeft een cultuuromslag binnen de gemeente gestimuleerd, naar meer samenwerking en cocreatie in alle lagen van het gemeentelijke apparaat. De challenges hebben geleid tot meer flexibiliteit, een open houding, ontschotting en integraal denken en doen.
Ook in het Verenigd Koninkrijk bestaat de Right to Challenge. Oorspronkelijk groots opgezet maar de resultaten blijven uit. Omdat de challenge een grote tijdsinvestering vraagt van de inwoners en de afloop onzeker is. Wordt de challenge toch aanvaard, dan volgt een publieke aanbesteding die in veel gevallen door professionele partijen gewonnen wordt.