Sommige generieke dienstvrijstellingen worden gemeenschappelijk geregeld in dit statuut omdat het om quasi-verloven gaat.

Het behoort tot de bevoegdheid van de lijnmanager om andere, niet generiek vastgelegde, dienstvrijstellingen te geven.

Ook blijft nog steeds de mogelijkheid bestaan dat de Vlaamse minister bevoegd voor de bestuurszaken generiek dienstvrijstelling toekent (bv. sportdag).

De artikelen 81 tot 84 van het KB van 28 september 1984 tot uitvoering van de wet van 19 december 1974 tot regeling van de betrekkingen tussen de overheid en de vakbonden van het personeel regelen het vakbondsverlof (zie art. X 72) en de vrijstelling van dienst.

Vrijstelling van dienst wordt voor de duur van de opdracht toegekend aan:

De leden van een vrijwillige brandweerdienst of van een korps voor burgerlijke bescherming krijgen - mits de nodige staving - een compenserende dienstvrijstelling voor hun dringende hulpverlening die jaarlijks beperkt wordt tot 38 uur of 5 werkdagen.

De dienstvrijstelling voor de actieve vrijwilligers van het Rode Kruis wordt onder dezelfde voorwaarden verleend.

Er wordt dienstvrijstelling verleend aan het personeelslid dat optreedt als voorzitter, bijzitter of (adjunct-) secretaris van een stembureau of van een stemopnemingsbureau, en dat volgens zijn werktijdregeling op dezelfde dag tot dienstverplichtingen gehouden is.

De eerstvolgende werkdag na de verkiezingen kan bovendien - mits de nodige staving - één dag compenserende dienstvrijstelling worden toegekend aan het personeelslid dat als voorzitter, bijzitter of (adjunct-) secretaris van een stembureau of stemopnemingsbureau heeft gewerkt. Voorwaarde is wel dat de werkzaamheden in het stem- of telbureau tot na middernacht hebben voortgeduurd.[37]

De personen die in aanmerking komen voor de dienstvrijstelling, zijn in principe:

In het geval van persoonlijke of ligatrainer worden sporttechnisch gekwalificeerden in aanmerking genomen (diploma licentiaat en regent in de lichamelijke opvoeding, getuigschriften van de Vlaamse Trainersschool: initiator/ jeugdsportbegeleider, trainer B en trainer A).

Sportmanifestaties die in aanmerking komen voor de dienstvrijstelling zijn in principe:

De maximale duur van de dienstvrijstelling wordt - mits de nodige staving - vastgesteld op 90 werkdagen per jaar (uitzondering: internationale juryleden: duur van de manifestaties met een maximum van 20 werkdagen per jaar).
Over de dienstvrijstelling wordt advies gegeven door de lijnmanager die voor deze materie bevoegd is binnen het beleidsdomein sport.

Met de bevoegde lijnmanager binnen het beleidsdomein voor de sport wordt in dit artikel de administrateur-generaal van het agentschap Sport Vlaanderen bedoeld.[12]

Er wordt - mits de nodige staving - dienstvrijstelling toegekend aan de personeelsleden die organen of weefsels afstaan voor de:

Voor het afstaan van beenmerg is de dienstvrijstelling beperkt tot maximum 4 werkdagen per afname.

Onder personen met een handicap[37] en zieken moet worden verstaan de personen die door een daartoe bevoegde dokter voor tenminste 66 % arbeidsongeschiktheid werden verklaard.

De helft van het aantal te besteden verlofdagen (werkdagen) moet worden beschouwd als dienstvrijstelling en wordt dus niet aangerekend als gewone vakantieverlofdagen van dat jaar. Het totaal aantal dagen van dergelijke dienstvrijstelling mag niet meer bedragen dan vijf per jaar.

Het Europees Parlement en de Raad van Europa stellen in verschillende resoluties, aanbevelingen en richtlijnen met betrekking tot de bescherming van de gezondheid van donoren en ontvangers van bloedtransfusies dat een bloedgift vrijwillig en onbetaald gebeurt. De toekenning van een verlof dat langer duurt dan de gift en verplaatsing beschouwt de Raad van Europa daarom als een compensatie die onverenigbaar is met het vrijwillig en onbetaald karakter van de donatie.[14]

Ook het Rode Kruis is gekant tegen de toekenning van een dag verlof aan personeelsleden die bloed geven. Het vooruitzicht van een extra vrije dag is volgens het Rode Kruis voor sommige kandidaat donoren een voldoende reden om de vragenlijst met betrekking tot de beoordeling van een mogelijk verhoogd risico voor overdracht van besmettelijke aandoeningen via bloedtransfusies bewust foutief in te vullen. Dit kan, niettegenstaande de toepassing van zeer gevoelige testen, leiden tot een besmetting met onder andere het hepatitis B en C virus en het HIV-virus. Bovendien heeft een normaal gezonde persoon medisch gezien geen dag verlof nodig om van een bloedgift te recupereren.[14]

Gelet op bovenvermelde juridische en medische bezwaren wordt de dag dienstvrijstelling die een personeelslid iedere maand, als gunst, kan krijgen, vervangen door een dienstvrijstelling waarvan de duur gelijk is aan de benodigde tijd om bloed, plasma of plaatjes te geven en een maximale verplaatsingstijd van twee uur.
Onder de benodigde duur van de bloed, plasma of plaatjesgift valt ook de duur die nodig is om te recupereren (deze bedraagt normaliter 30 minuten).
De twee uur verplaatsingstijd (heen en terug) wordt toegekend omwille van het feit dat ook een bloedafname kan gebeuren buiten een gebouw van de diensten van de Vlaamse overheid (bijvoorbeeld in een bloefafnamecentrum).[14]

Aangezien het VPS enkel de vaststelling van de vereiste stavingsdocumenten via het arbeidsreglement delegeert, kan een lijnmanager in het arbeidsreglement geen soepelere regeling invoeren.[14]

Om het bloedgeven binnen dit nieuwe kader te stimuleren, zal de afdeling binnen het Departement Bestuurzaken die verantwoordelijk is voor welzijn in samenwerking met het Rode Kruis Vlaanderen bloedinzamelacties in de gebouwen van de Vlaamse overheid organiseren en ondersteunen.[14]

§ 1. Met toepassing van de Europese richtlijn 92/85 over de bescherming van zwangere werkneemsters wordt dienstvrijstelling verleend aan het zwangere personeelslid dat een prenataal onderzoek ondergaat tijdens de diensturen. Een medisch attest staaft dit.

§ 2. Het recht op borstvoedingspauzes (nodig om het kind te voeden en/of melk af te kolven) wordt toegekend in uitvoering van het Verdrag nr. 183 van de IAO betreffende de herziening van het verdrag betreffende de bescherming van het moederschap en het Europees Sociaal Handvest.

De facto gaat het om het recht tot afkolven op het werk (dus geen dienstvrijstelling voor borstvoeding thuis).

§ 3. Op grond van artikel 42 van de Arbeidswet van 16 maart 1971 moet aan een zwanger personeelslid dat werkt in een omgeving dat gevaarlijk is voor haar of haar ongeboren kind vrijstelling van arbeid worden verleend in het geval dat de gevaarlijke arbeidsomstandigheden niet kunnen worden aangepast. Voor de personeelsleden van de diensten van de Vlaamse overheid wordt deze vrijstelling geregeld als een vorm van dienstvrijstelling. Een ambtenaar heeft tijdens deze vrijstelling recht op een doorbetaling van het salaris. Een contractueel personeelslid heeft recht op een uitkering.[44]

Personeelsleden die transgenderzorg nodig hebben en die deze zorg alleen tijdens de diensturen kunnen verkrijgen kunnen als een gunst dienstvrijstelling krijgen.[49]

Voor de groep transgenderpersoneelsleden heeft zorg een grote invloed op hun welzijn. Hoewel deze zorg zich afspeelt buiten de werkcontext, is het van belang voor de werkgever om transgenderpersoneelsleden de ruimte te geven om gepaste zorg te kunnen bereiken.[49]

De dienstvrijstelling wordt beperkt tot maximaal 20 dagen per loopbaan. Dit aantal is afgestemd op het maximaal aantal medische onderzoeken dat een transgender nodig kan hebben. Voor een transvrouw is dit 56 en voor een transman 46. Gezien transitietrajecten interpersoonlijk sterk kunnen verschillen, wordt het aantal dagen dienstvrijstellingen als recht beperkt tot 1/3 à ½ van het maximum. De overige dagen die nodig zijn voor de zorg, moeten aangevraagd worden als gunst of zijn een inspanning van het personeelslid zelf, in de vorm van jaarlijks verlof.[49]

Het maximaal aantal dagen dat een transvrouw nodig heeft betreffende de transitie (exclusief de chirurgische ingrepen):

- 15 psychologische consulten tijdens het gehele traject (inclusief de psychologische consulten als voorwaarde van de start van hormoonbehandeling)

- 2 fertiliteitsgesprekken

- 9 consulten bij endocrinoloog

- 10 consulten bij logopedist

- 8 consulten bij dermatoloog

- 3 consulten betreffende FFS (Facial Feminization Surgery)

- 2 consulten betreffende stemchirurgie

- 7 consulten borstvergroting, orchidectomie, ontharing genitaliën en vaginoplastie.[49]

Het maximaal aantal dagen dat een transman nodig heeft betreffende de transitie (exclusief de chirurgische ingrepen):

- 15 psychologische consulten tijdens het gehele traject (inclusief de psychologische consulten als voorwaarde van de start van hormoonbehandeling)

- 2 fertiliteitsgesprekken

- 9 consulten bij endocrinoloog

- 8 consulten bij dermatoloog

- 2 consulten betreffende stemchirurgie

- 10 consulten mammectomie, hysterectomie en/of ovariëctomie, metadoioplastie of falloplastie, testis- en/of erectieprothese.[49]

Een attest zal moeten staven dat het personeelslid de transzorg effectief heeft gekregen. Consultaties die plaatsvinden zonder dat het transgenderpersoneelslid een dergelijk attest kan voorleggen, worden dus niet omsloten in deze regeling. Er wordt een sjabloon ter beschikking gesteld, dat alle hulpverleners kunnen aanvullen met de datum en hun handtekening.[49]

§ 1. De lijnmanager bepaalt de regels voor aanvraag en opnemen van de dienstvrijstellingen omdat ze de goede werking van zijn entiteit conditioneren. Generieke aspecten zoals staving d.m.v. bepaalde attesten kunnen in het arbeidsreglement opgenomen worden.

§ 2. De toekenning van de niet-generiek vermelde dienstvrijstellingen (evenals de beslissing of de afwezigheid moet worden ingehaald op de werktijd), behoort tot de bevoegdheid van de lijnmanager.

Het gestandaardiseerd gunstverlof is een nieuwe onbetaalde met dienstactiviteit gelijkgestelde verlofvorm. Het kan door zowel het statutair, als het contractueel personeel gebruikt worden om de loopbaan met losse dagen of een langere periode te onderbreken. Noch op het aantal losse dagen, noch op de duur van een langdurig verlof staat er een maximum. Of het verlof al dan niet wordt toegekend hangt af van de beslissing van de lijnmanager. Hij weegt bij het nemen van zijn beslissing het belang van de organisatie af ten opzichte van dit van het personeelslid. De aanvraag/toekenning van dit verlof gebeurt in overeenstemming met het generiek toetsingskader dat is verankerd in het arbeidsreglement van een entiteit, raad of instelling.[37]