Het Europese Emissiehandelssysteem (‘Emissions Trading System’ of EU ETS) is een cap-and-trade systeem: installaties onder het systeem moeten voor elke ton CO₂ uitstoot één emissierecht indienen. Het totaal aantal beschikbare emissierechten is beperkt (‘cap’), maar installaties mogen deze rechten vrij uitwisselen onder elkaar (‘trade’). Doordat het aantal beschikbare emissierechten elk jaar daalt, ontstaat er schaarste op de markt. Installaties hebben dan de keuze: ofwel minder uit te stoten, ofwel emissierechten aankopen (waardoor de installatie onrechtstreeks betaalt voor emissiereducties in een andere installatie). Dit systeem leidt ertoe dat de reductiedoelstelling gegarandeerd wordt behaald (de ‘cap’ of totale limiet staat immers vast), maar dat dit gebeurt op een zo kostenefficiënt mogelijke manier (de emissies worden gereduceerd daar waar reducties het goedkoopst zijn).

EU ETS in de praktijk

Het EU ETS vormt sinds 2005 het speerpunt van het Europese klimaatbeleid. Momenteel omvat het EU ETS ongeveer 11.000 installaties uit de energie-intensieve industrie en de elektriciteitssector, die samen verantwoordelijk zijn voor ongeveer 40% van de broeikasgasemissies in de Europese Unie (EU). Daarnaast omvat het systeem ook de luchtvaartsector.

Het EU ETS verloopt in handelsperiodes:

• De eerste handelsperiode liep van 2005 tot 2007 en werd aanzien als een proefperiode, om het systeem op punt te zetten.
• De tweede handelsperiode 2008-2012 viel samen met de eerste Kyoto-verbintenisperiode voor lidstaten. De lidstaten hadden tijdens deze periode een redelijk grote zelfstandigheid om het systeem te implementeren.
• De derde handelsperiode loopt van 2013 tot en met 2020, en valt samen met de tweede verbintenisperiode onder het Kyoto Protocol. Vanaf 2013 vallen een aantal nieuwe sectoren onder het systeem (bv. chemie), en zijn de meeste regels geharmoniseerd op EU niveau. De totale ‘cap’ neemt jaarlijks af met 1,74%, zodat de emissies in 2020 21% lager liggen dan in 2005. De emissierechten worden voor een deel publiek geveild, en voor een deel gratis toegewezen. In het algemeen moeten elektriciteitsproducenten hun emissierechten aankopen, zij kunnen de kost ervan immers doorrekenen aan hun klanten. Industriële sectoren die internationaal moeten kunnen concurreren, kunnen deze kosten niet of niet volledig doorrekenen, en krijgen daarom (een deel van) hun rechten gratis toegewezen.
• Vanaf 2021 is de vierde handelsperiode van start gegaan, die zal lopen tot 2030. Eind 2017 werd een akkoord bereikt over de aanpassingen aan het systeem vanaf 2021. De jaarlijkse verlaging van de ‘cap’ werd aangescherpt van 1,74% tot 2,2%, zodat de emissies tegen 2030 gedaald zijn met 43% t.o.v. 2005. Verder komt er ook een mechanisme om vanaf 2023 een bepaalde hoeveelheid rechten uit de Marktstabiliteitsreserve te annuleren. Industriële sectoren die zijn blootgesteld aan het risico op carbon leakage blijven ook na 2020 een kosteloze toewijzing ontvangen, die beter afgesteld zal worden op productieniveaus. Voor niet-blootgestelde sectoren dooft de toewijzing uit tegen 2030. Ten slotte is er een Innovatiefonds en een Moderniseringsfonds om de transitie naar een koolstofarme economie te ondersteunen. Met de herziening van de ETS-richtlijn als deel van het Fit for 55-pakket, werd het emissiehandelssysteem uitgebreid naar de scheepvaart.

Resultaten van EU ETS

De Europese Commissie publiceert jaarlijks rapporten (lees: Carbon Market Reports, gepubliceerd op de website van DG CLIMA) waarin de belangrijkste evoluties onder het EU ETS (m.b.t. emissiereducties, de balans vraag-aanbod, …) worden toegelicht.

Ook het Europees Milieu Agentschap publiceert op haar website jaarlijkse rapporten over de trends en verwachte ontwikkelingen onder het EU ETS(opent in nieuw venster) (naast gelijkaardige rapporten over de algemene klimaat- en energiedoelstellingen).

Het Europees Milieu Agentschap biedt ook een gebruiksvriendelijke ETS data viewer(opent in nieuw venster) aan met correcte en up-to-date informatie over de evolutie van emissies, toewijzing en veiling van rechten, etc. … Daarbij kan ook gefilterd wordt per lidstaat, sector (Annex I activiteit) en kalenderjaar.

EU ETS in Vlaanderen

In Vlaanderen vallen momenteel ongeveer 200 BKG-installaties onder het EU ETS, die samen goed zijn voor 32Mt CO2eq., wat neerkomt op ongeveer 40 % van de Vlaamse broeikasgasuitstoot. Daarnaast is het Vlaams Gewest ook de bevoegde autoriteit voor 12 luchtvaartmaatschappijen die onder het systeem vallen.

Het Vlaamse Energie- en Klimaatagentschap is aangeduid als bevoegde autoriteit i.k.v. het EU ETS binnen Vlaanderen. In geval van vragen neemt u in eerste instantie best contact op met het Team ETS van het VEKA via emissierechten@vlaanderen.be(opent in uw e-mail applicatie) of 02 553 23 27.

Het VEKA laat zich voor de uitvoering van haar taken i.k.v. het EU ETS voor de technische aspecten ondersteunen door het Verificatiebureau Benchmarking Vlaanderen (VBBV). Het VBBV kan gecontacteerd worden via vbbv@vbbv.be(opent in uw e-mail applicatie).

Het registersysteem – waarin alle transacties van emissierechten worden uitgevoerd – wordt in België beheerd door de FOD Leefmilieu, dienst Klimaat(opent in nieuw venster). Lees meer over de taakverdeling inzake het EU ETS binnen het Vlaams Gewest