De algemene werking en regels van het EU ETS zijn vastgelegd in de zogenaamde ‘ETS-richtlijn’ (Richtlijn 2003/87/EG)(opent in nieuw venster). Deze richtlijn is inmiddels verschillende keren aangepast.

De concrete uitwerking van deze Richtlijn is geregeld onder verschillende Besluiten en Verordeningen:

• Twee besluiten (2010/384/EU en 2010/364/EU) waarin het totale emissieplafond wordt vastgelegd.
• Veilingverordening(opent in nieuw venster) (geconsolideerde versie) waarin de regels rond veiling en de veilingkalender wordt vastgelegd.
• CIMS-Besluit(PDF bestand opent in nieuw venster) (2011/278/EU), waarin de geharmoniseerde toewijzingsregels voor 2013-2020 zijn vastgelegd, het NIMS-Besluit(PDF bestand opent in nieuw venster) (2013/448/EU) en het aangepaste CSCF-Besluit(opent in nieuw venster) (2017/126/EU), waarin de toewijzingen worden goedgekeurd en de cross-sectionele correctiefactor wordt vastgelegd.
• Free Allocation Regulation(opent in nieuw venster) (2019/331) en de Activity Level Change Regulation(opent in nieuw venster) (2019/1842) waarin de geharmoniseerde toewijzingsregels voor 2021-2030 zijn vastgelegd
• Carbon leakage besluiten voor de periode 2015-2019(PDF bestand opent in nieuw venster) (verlengd tot en met 2020) en de carbon leakage besluiten voor 2021-2030(opent in nieuw venster), waarin wordt vastgelegd welke sectoren blootgesteld zijn aan het risico op carbon leakage.
• Laatste versie van de monitoring- en rapporteringsverordening(opent in nieuw venster) (2018/2066), waarin de regels inzake de monitoring en rapportering van emissies zijn vastgelegd.
• Laatste versie van de accreditatie- en verificatieverordening(opent in nieuw venster) (2018/2067), waarin de regels inzake de verificatie van emissiecijfers en de accreditatie van verificateurs zijn vastgelegd.
• Registerverordening (EU) Nr. 389/2013(PDF bestand opent in nieuw venster), waarin de regels inzake de werking van het registersysteem zijn vastgelegd.
• RICE-verordening (EU) Nr. /2014(PDF bestand opent in nieuw venster), waarin de regels inzake het gebruik van internationale kredieten zijn vastgelegd.

De Commissie heeft – in samenwerking met de lidstaten – verdere richtsnoeren opgesteld waarin deze wetgeving verder wordt toegelicht (of waar nodig, geïnterpreteerd). Deze richtsnoeren zijn beschikbaar via de website van het Directoraat-Generaal Klimaatactie (DG CLIMA) van de Europese Commissie. De belangrijkste kunnen hieronder rechtstreeks geraadpleegd worden:

• Guidance on the interpretation of Annex I(PDF bestand opent in nieuw venster): meer uitleg over het toepassingsgebied van het EU ETS, en hoe Annex I van de ETS richtlijn geïnterpreteerd moet worden.
• Ook inzake de toewijzingsregels zijn verschillende Guidance Documenten terug te vinden op de website van DG CLIMA(opent in nieuw venster). Let op: er is een verschil tussen de GD’s voor fase 3 (2013-2020) en fase 4 (2021-2030).
• Op de toelichtingsvergadering in december 2020 gaf het VEKA een overzicht van de belangrijkste wijzigingen die fase 4(PDF bestand opent in nieuw venster) met zich meebrengt.

De verordening inzake monitoring, rapportage en verificatie van schepen(opent in nieuw venster) (MRV-verordening) vereist dat schepen hun CO₂-uitstoot, brandstofverbruik, transportwerkzaamheden en gemiddelde energie-efficiëntie monitoren en rapporteren.

Sommige bepalingen uit de Europese wetgeving zijn rechtstreeks van toepassing, andere bepalingen moeten nog omgezet worden in nationale wetgeving. Ook de praktische uitwerking van bepaalde regels (bv. procedures) moet nog verder uitgewerkt worden in nationale wetgeving.

N.a.v. de herziening van de ETS-richtlijn in 2023, alsmede om enkele verbeteringen aan de implementatie van het bestaande ETS in het Vlaams Gewest door te voeren, heeft de Vlaamse Regering op 8 december 2023 definitief enkele uitvoeringsbesluiten gewijzigd. Raadpleeg hier:

• het besluit(PDF bestand opent in nieuw venster);
• de begeleidende nota aan de Vlaamse Regering(PDF bestand opent in nieuw venster).

In het Vlaams Gewest is de volgende wetgeving relevant (en momenteel in voege):

• Decreet van 5 april 1995 inzake Algemene Bepalingen Milieubeleid (oftwel ‘DABM’) - Titel VIII - Klimaat(opent in nieuw venster): hierin wordt o.a. het VEKA aangeduid als bevoegde autoriteit voor het EU ETS. Verder worden de verplichtingen vastgelegd voor BKG-installaties inzake het beschikken over de relevante Y-rubriek(en) in de vergunning, en de inlevering van emissierechten. Dit decreet voorziet de juridische basis voor de verdere uitwerking van de regels in verschillende besluiten (VER-besluit en Vlarem, zie onder). Daarnaast vormt dit decreet ook de juridische grondslag voor de implementatie van ETS scheepvaart en ETS 2.
• Besluit van 20 april 2012 inzake Verhandelbare Emissierechten voor broeikasgassen voor vaste installaties, luchtvaartactiviteiten en de inzet van flexibele mechanismen (oftewel ‘VER-Besluit’)(opent in nieuw venster): hierin worden de concrete regels vastgelegd inzake de toewijzing van emissierechten, het gebruik van internationale kredieten en de sancties indien er niet voldoende emissierechten worden ingeleverd. Dit besluit is relevant voor vaste installaties in de periode 2013-2020, en voor vliegtuigexploitanten (ook nog na 2020).
• Besluit van 6 september 2019 inzake Verhandelbare Emissierechten voor broeikasgassen voor vaste installaties voor de periode 2021-2030 (oftewel VER-besluit 21-30)(opent in nieuw venster): hierin worden de concrete regels vastgelegd inzake de grenzen van BKG-installaties, de toewijzing van emissierechten en de sancties indien er niet voldoende emissierechten worden ingeleverd. Dit besluit is relevant voor vaste installaties in de periode 2021-2030.
• Besluit van 27 november 2015 tot uitvoering van het decreet van 25 april 2014 betreffende de omgevingsvergunning(opent in nieuw venster) en Besluit van 6 februari 1991 houdende vaststelling van het Vlaams Reglement betreffende de milieuvergunning (VLAREM I)(opent in nieuw venster): hierin wordt het toepassingsgebied van het EU ETS hernomen. Installaties die één of meerdere activiteiten uitvoeren die onder het EU ETS vallen, moeten de relevante Y-rubrieken opnemen in hun milieuvergunning. Alle regels inzake de aanvraag van deze rubrieken worden ook hier verder beschreven.
• Besluit van 1 juni 1995 houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne (VLAREM II) - Hoofdstuk 4.10 Emissies van broeikasgassen(opent in nieuw venster): hierin worden de concrete regels vastgelegd inzake de inlevering van emissierechten, en de monitoring, rapportering en verificatie van emissiecijfers.
• Besluit van 12 december 2008 tot uitvoering van titel XVI van het decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid (‘milieuhandhavingsbesluit’)(opent in nieuw venster): in Bijlage VII van dit besluit worden de wettelijke verplichtingen opgesomd (wat ETS betreft, gaat het over de verplichtingen zoals vervat in Hoofdstuk 4.10 van VLAREM II) die bij niet-voldoen ervan als milieu-inbreuken worden beschouwd.
• Ministerieel besluit van 14 december 2021 tot vaststelling van diverse sjablonen en richtsnoeren voor monitoring en rapportage door BKG-installaties voor de periode 2021-2030(PDF bestand opent in nieuw venster). Dit ministerieel besluit bevat voor de periode 2021-2030 o.a. de richtsnoeren voor het opstellen en actueel houden van het monitoringplan en het monitoringmethodiekplan, de bevestiging dat verschillende sjablonen nodig voor de implementatie van het ETS op de website van het VEKA worden gepubliceerd, alsmede de door sommige bedrijven te hanteren landspecifieke tier 2a factoren. De inhoud van dit ministerieel besluit is grotendeels overgenomen in toelichtingen die specifiek voor de bedrijven zijn opgesteld (zie webpagina ‘Snelgids voor personeelsleden BKG-installaties’ onder de rubriek ‘monitoringsplan emissies’).
• Ministerieel besluit van 9 februari 2024 tot vastlegging van de landspecifieke emissiefactor voor aardgas voor het emissiejaarrapport van BKG-installaties voor de emissies van het jaar 2023(PDF bestand opent in nieuw venster).
• Ministerieel besluit van 13 maart 2022 tot vaststelling van het sjabloon van het emissiejaarrapport voor BKG-installaties en het sjabloon van het verificatierapport voor de periode 2021-2030(PDF bestand opent in nieuw venster).

Het totale emissieplafond wordt vastgelegd op EU niveau. In 2020 bedroeg het plafond 1 816 miljoen emissierechten, wat 21% lager is dan 2005. Vanaf 2021 werd de lineaire reductiefactor aangescherpt tot 2,2%, waardoor het plafond jaarlijks met 48 miljoen rechten vermindert.

Als gevolg van het Fit for 55-pakket, wordt de lineaire reductiefactor verder aangescherpt. Van 2024 tot en met 2027 bedraagt de lineaire factor 4,3 % en vanaf 2028 4,4 %. Bovendien wordt het plafond in 2024 eenmalig verlaagt met 90 miljoen emissierechten, en in 2026 met 27 miljoen emissierechten.

Door de uitbreiding van het ETS met scheepvaart, zal het plafond in 2024 stijgen met 78,4 miljoen rechten. Vanaf respectievelijk 1 januari 2026 en 1 januari 2027 wordt de hoeveelheid emissierechten verhoogd om rekening te houden met de dekking van andere broeikasgasemissies dan CO2-emissies van scheepmaatschappijen en de dekking van de emissies van offshoreschepen. Het aantal waarmee de totale hoeveelheid emissierechten verhoogd wordt, zal gebaseerd zijn op hun emissies.

Als gevolg van deze elementen zal het totale emissieplafond in 2030 63% lager zijn dan in 2005.

Voor de periode 2021-2030 wordt het emissieplafond als volgt verdeeld:

• Ongeveer de helft van de rechten zal worden geveild door de lidstaten.
• Iets meer dan 40% van de rechten wordt kosteloos toegewezen.
• 2% zal worden geveild in 2021-2023 ten gunste van het Moderniseringsfonds, om armere lidstaten te ondersteunen bij de modernisering van hun energiesysteem. In 2024-2030 wordt dit aandeel opgetrokken naar 4,5%.
• Minstens 425 miljoen rechten zullen worden geveild ten gunste van het Innovatiefonds, om innovatieve demonstratieprojecten in de energie- en industriesector te ondersteunen.
• Er is een buffer van 3% die kan worden gebruikt voor bijkomende kosteloze toewijzingen. Indien deze buffer niet nodig is, worden deze rechten verdeeld onder het Moderniseringsfonds, het Innovatiefonds, en veiling door lidstaten.
  
  

Het totale emissieplafond wordt vastgelegd op EU niveau. In 2013 werd het plafond vastgelegd op 2.084 miljoen emissierechten, wat het gemiddelde van het emissieplafond in 2008-2012 was. Tot en met 2020 neemt het plafond jaarlijks af met 1,74% (= de lineaire reductiefactor of LRF) oftewel 38 miljoen rechten. Zo komt het plafond op een niveau van 1.816 miljoen rechten in 2020, wat 21% lager is dan 2005.

Het totale emissieplafond is voor de periode 2013-2020 als volgt onderverdeeld:

• 5% van het plafond wordt opzij gezet voor de nieuwkomersreserve.
• Ongeveer 52,5% van de rechten wordt geveild.
• Ongeveer 42,5% wordt voorzien voor kosteloze toewijzing aan bestaande installaties.

De veiling van emissierechten gebeurt via zogenaamde veilingsplatformen. Momenteel worden de meeste veilingen georganiseerd door de European Energy Exchange (EEX). De volumes en timing van de veiling wordt bepaald op basis van een veilingkalender, die per Europees besluit is vastgelegd. De resultaten van elke veiling worden publiek gemaakt door de veilingplatformen. Raadpleeg hier de veilingsrapporten van EEX(opent in nieuw venster).

Ten gevolge van de opbouw van het surplus aan emissierechten is de prijs van een emissierecht onder het EU ETS sterk gedaald tussen 2008 en 2013. Beleidsmakers hebben sindsdien verschillende maatregelen genomen om de prijs te ondersteunen.

In 2013 werd als eerste stap beslist om de veiling van 900 miljoen rechten in de periode 2014-2016 uit te stellen tot in 2019-2020 (= backloading). Het emissieplafond voor de periode 2013-2020 bleef dus ongewijzigd, maar een deel van het aanbod werd verschoven naar het einde van de periode.

In 2015 werd als volgende stap beslist om een Marktstabiliteitsreserve (“Market Stability Reserve” of MSR) op te richten om op automatische wijze vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. Tijdens de algemene herziening van het EU ETS in 2017 werd de werking van deze MSR nog verder aangescherpt. Het systeem is vanaf 2019 in werking getreden. Concreet berekent het mechanisme elk jaar het surplus op de markt. Zolang het surplus meer dan 833 miljoen rechten bedraagt, wordt 12% van het surplus van de markt gehouden (via verlaagde veilingvolumes). Zodra het surplus onder 400 miljoen rechten zakt, brengt de reserve automatisch opnieuw 100 miljoen rechten op de markt (via veiling). De eerste vijf jaar van het mechanisme worden deze cijfers verdubbeld (dus respectievelijk 24% en 200 miljoen tot en met 2023). Het mechanisme heeft op het einde van de periode 2013-2020 ook een aantal ongebruikte rechten geabsorbeerd, waaronder 900 miljoen rechten die niet werden geveild in 2014-2016 (‘gebackloade rechten’), of rechten die niet werden toegewezen na sluiting van bepaalde installaties. Vanaf 2023 zal ook een groot deel van de rechten in de Markstabiliteitsreserve permanent geannuleerd worden.

De opbrengsten van de veiling worden verdeeld onder de EU lidstaten o.b.v. een vaste verdeelsleutel:

Concreet betekent de verdeelsleutel dat België 2,56% van de Europese veilingopbrengsten ontvangt. Het Vlaams Gewest ontvangt ongeveer 53% van de Belgische veilingopbrengsten. Deze opbrengsten gaan integraal naar het Vlaams Klimaatfonds.