Bron
Departement Omgeving Vlaanderen
Definities
Het concept ‘ruimtebeslag’ is gedefinieerd in het Witboek Beleidsplan Ruimte als dat deel van de ruimte waarin de biofysische functie niet langer de belangrijkste is. Het gaat, met andere woorden, over de ruimte die ingenomen wordt door onze nederzettingen (dus door huisvesting, industriële en commerciële doeleinden, transportinfrastructuur en recreatieve doeleinden). Parken en tuinen, ecoducten over infrastructuren en sommige bermstroken en taluds langs (weg)infrastructuren behoren ook tot het ruimtebeslag.
Het concept ‘ruimtebeslag’ is gebaseerd op de definitie die de Europese Commissie hanteert voor ‘settlement area’, namelijk: “the area of land used for housing, industrial and commercial purposes, healthcare, education, nursing infrastructure, roads and rail networks, recreation (parks and sports grounds), etc. In land use planning, it usually corresponds to all land uses beyond agriculture, semi-natural areas, forestry and water bodies” (European Commission, 2012).
Uitgaande van bovenstaande definitie werd op basis van het landgebruiksbestand 2022 voor het Vlaamse Gewest een gebiedsdekkende binaire rasterkaart (10 m x 10 m) ontwikkeld die het ruimtebeslag weergeeft. Die bevat alle percelen met bebouwing (zowel voor residentieel als voor industrieel en commercieel gebruik en voor diensten), alle terreinen die tot de weginfrastructuur behoren en alle terreinen die in hoofdfunctie voor recreatie gebruikt worden. De onbebouwde en onverharde delen van grotere recreatiedomeinen worden niet tot het ruimtebeslag gerekend. Ook alle categorieën uit het landgebruiksbestand die voor een afdichting van de bodem zorgen, worden beschouwd als ruimtebeslag (bijvoorbeeld alle gebouwen met een agrarische functie: stallen, serres …). Voor de militaire domeinen en de havens worden alleen maar beperkte zones opgenomen. Zo worden de bebouwde terreinen binnen de militaire domeinen wel opgenomen, maar de oefenterreinen niet, omdat die vaak nog een (half)natuurlijke functie uitoefenen. Waterlichamen behoren volgens de Europese definitie niet tot het ruimtebeslag.
Opmerkingen bij de kwaliteit
e kwaliteit van de berekening is afhankelijk van de kwaliteit en de methodiek van de landgebruikskaart op middelhoge resolutie (10 m x 10 m) voor het Vlaamse en Brusselse Gewest op basis van de best beschikbare GIS-lagen. De methodiek om tot die landgebruikskaart te komen werd beperkt bijgesteld door een voortschrijdend inzicht in de gebruikte databanken en wijzigingen in de bronbestanden. De cijfers voor het ruimtebeslag voor 2013 (en 2019) zijn daardoor niet exact dezelfde cijfers die voorheen werden gecommuniceerd in onder meer deze statistiek en de Ruimterapporten. Om vergelijkingen in de tijd mogelijk te maken werd de vernieuwde techniek voor 2022 ook toegepast op de voorgaande jaren, met aangepaste cijfers tot gevolg. De definitie van ruimtebeslag is echter niet gewijzigd. Alle methodische aanpassingen zijn gedocumenteerd in het technisch rapport opgesteld door VITO.
De belangrijkste wijzigingen zijn: de landbouwgebruikspercelen waarop een teelt plaatsvindt krijgen nu voorrang op bebouwde percelen rondom een erf. Ten opzichte van de vorige versie werden databronnen toegevoegd: de Boswijzer (Agentschap Natuur en Bos), de sportdomeinen (Sport Vlaanderen en de databank), de aanduidingsobjecten uit de inventaris Onroerend Erfgoed (Agentschap Onroerend Erfgoed) en de Databank Inventarisatie Landgebruik en Recreatie (Departement Omgeving).
Door aanpassingen en/of verbeteringen in de gebruikte bronbestanden kunnen zich wijzigingen voordoen in landgebruik en ruimtebeslag die geen werkelijke evolutie tonen, maar eerder een rechtzetting of verbetering van de actuele meting zijn. Dit is een belangrijke voetnoot bij de interpretatie van de resultaten van zowel de landgebruikskaart als het ruimtebeslag.
Omdat een rasterkaart per pixel van 10x10 m² slechts 1 unieke waarde kan hebben, moeten er bij het combineren van de verschillende datalagen soms keuzes worden gemaakt welke informatie wordt behouden per pixel. Zo is het mogelijk dat er op een kadastraal perceel meerdere functies tegelijk voorkomen (bv. een zelfstandige die zijn activiteit aan huis uitvoert, wonen boven winkels of andere ondernemingen, verschillende types van voorzieningen op dezelfde locatie, verschillende types van economische activiteiten op dezelfde locatie, samengaan van recreatie en natuur, …).