Zonder de ozonlaag zou schadelijke straling ons bereiken, met beschadiging van ons DNA, zonnebrand en een toenemend risico op huidkanker tot gevolg. Ozongegevens verzamelen voor een doorgedreven monitoring, daarin schuilt de opdracht van de Europese ALTIUS-missie. Niet toevallig steelt een Vlaamse satelliet de show.

Europese samenwerking in de ruimte

Atmospheric Limb Tracker for Investigation of the Upcoming Stratosphere, of kortweg ALTIUS, is een satellietmissie van het Europees Ruimteagentschap (ESA) die in Vlaanderen wordt ontwikkeld. Het plan lag al langer op tafel bij het Koninklijk Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) dat het belang van een continue monitoring hoog inschatte. Na jaren van voorbereiding en samenwerking met ESA, besloten de partijen om de bouw van de satelliet te lanceren als een zogenaamde Earth Watch-missie, waardoor meetgegevens binnen de drie uur worden gedeeld met de gebruikersgemeenschap.

6% van de financiële middelen die de missie ondersteunen komen uit Canada, Luxemburg en Roemenië. De overige 94% wordt gefinancierd door België. Daarbij slaat een consortium van bedrijven de handen in elkaar, onder leiding van het Kruibeekse Redwire Space. OIP Sensor Systems uit Oudenaarde is dan weer de hoofdaannemer voor het instrument. Het project brengt kennis en technologie uit verschillende uithoeken samen om intergouvernementele diensten als ECMWF, EUMETSAT en het Copernicusprogramma te voeden met data.

Vlaanderen in opperste concentratie

Op dit moment geven satellieten een neerwaarts beeld van ozonconcentraties. Wat ze niet tonen, is hoe ozon varieert met de hoogte. Die nieuwe kijk wordt binnenkort mogelijk gemaakt met onze Vlaamse satelliet. Naast ozon, zal die ook aerosolen en broeikasgassen meten. Metingen die essentieel zijn voor atmosfeermodellen die de gevolgen berekenen van onze toenemende uitstoot van broeikasgassen. En die dus ook politieke beslissingen voor een beter milieu kunnen motiveren.

Satellieten met een missie

Het probleem kwam voor het eerst grootschalig op de maatschappelijke agenda in de jaren tachtig, toen wetenschappers een gapend gat in de ozonlaag ontdekten. Verantwoordelijke stoffen? De welbekende CFK’s en HCFK’s die dankzij een wereldwijde overeenkomst (het Protocol van Montréal) aan banden werden gelegd om beschadiging van ons DNA, zonnebrand en een toenemend risico op huidkanker tegen te gaan.

Toch is er nog steeds werk aan de winkel. In het herstelproces dat tegen 2050 voltooid zou moeten zijn, zijn satellieten cruciaal. Ze monitoren niet alleen de situatie. De ozongegevens die deze satellieten verzamelen, worden ook gebruikt voor dagelijkse voorspellingen van ultraviolette straling en voor het ondersteunen van publieke waarschuwingssystemen. Daardoor kunnen overheden voor bepaalde gebieden of doelgroepen oproepen om buitenactiviteiten te vermijden.