Op 20 februari 2024 werd de nieuwe EU-verordening rond F-gassen(opent in nieuw venster) gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie en trad deze in werking op 11 maart 2024. De verordening is rechtstreeks toepasselijk en moet bijgevolg niet worden omgezet in nationale wetgeving. Met deze nieuwe EU-verordening worden verstrengde regels rond het gebruik van F-gassen en het op de markt brengen van apparatuur die F-gassen bevatten ingevoerd. De EU-verordening moet ervoor zorgen dat het gebruik en de uitstoot van deze sterke broeikasgassen sterk wordt afgebouwd en dat er sneller wordt ingezet op onder meer F-gas vrije koel-, airco- en warmtepompapparatuur en elektrische schakelinrichtingen.

Daarnaast worden de uitbatingsvoorwaarden, zoals deze nu al gelden voor apparatuur met fluorkoolwaterstoffen (HFK)-koelmiddelen, uitgebreid naar apparatuur met zogenaamde hydrofluorolefine (HFO)-koelmiddelen zoals HFO-1234yf en HFO-1234ze. Deze HFO’s worden vaak als alternatief voor de HFK’s naar voren geschoven en hebben inderdaad een zeer lage bijdrage aan het broeikaseffect. Wanneer deze echter ontsnappen naar de atmosfeer ten gevolge van lekkage uit apparatuur of bij onzorgvuldige afvoer wanneer de apparatuur wordt afgedankt, ontbinden enkele van deze HFO’s echter in zogenaamde “forever-chemicals” waarvan is aangetoond of vermoed wordt dat zij tot PFAS worden afgebroken. PFAS zijn chemische stoffen die resistent zijn tegen afbraak en mogelijk negatieve gevolgen hebben voor de gezondheid en het milieu. Daarom moeten ondernemingen overwegen om, indien beschikbaar, alternatieven te gebruiken die minder schadelijk zijn voor de gezondheid, het milieu en het klimaat.

De vorige EU-verordening voerde in 2014 een quotasysteem in die importeurs en producenten van HFK’s beperkingen oplegden qua volumes HFK’s en HFK-bevattende apparatuur die op de EU-markt mochten worden gebracht. Door trapsgewijs de toegelaten quota’s te reduceren moest dit quotasysteem ervoor zorgen dat de hoeveelheid HFK’s die tegen 2030 op de markt wordt gebracht met 79% wordt gereduceerd ten opzichte van de hoeveelheid die in 2015 op de markt werd gebracht (in CO₂-equivalenten uitgedrukt). De nieuwe EU-verordening legt op dat in 2030 het op de EU-markt toegelaten volume met 95% in plaats van 79% moet gereduceerd zijn. Op langere termijn (2050) zullen geen nieuw geproduceerde HFK’s nog op de EU-markt mogen worden geplaatst.

Concreet betekent dit dat er steeds minder HFK-koelmiddelen op de markt zullen beschikbaar zijn en dat hierdoor de kostprijs van HFK-koelmiddelen nog meer zal stijgen en het bijgevolg interessanter wordt om over te stappen naar F-gasvrije koelsystemen. Exploitanten van bestaande koel-, airco- en warmtepompapparatuur op basis van HFK’s doen er bovendien goed aan installaties zo lekdicht en duurzaam mogelijk te onderhouden aangezien de beschikbaarheid van HFK’s daalt en de kostprijs ervan stijgt.

Sommige F-gassen zijn per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS) of stoffen waarvan is aangetoond of vermoed wordt dat zij tot PFAS worden afgebroken. Ook HFO-koelmiddelen zoals HFO-1234yf en HFO-1234ze behoren tot deze categorie van stoffen. Om deze reden worden de uitbatingsvoorwaarden voor onder meer koelinstallaties, airco’s en warmtepompen zoals deze al bestaan voor installaties die HFK-koelmiddelen bevatten, uitgebreid naar HFO-bevattende installaties. Concreet betekent dit dat net zoals voor HFK’s, PFK’s en SF₆, ook de uitstoot van HFO’s naar de atmosfeer verboden is en alle technisch en economisch haalbare maatregelen moeten worden getroffen om de uitstoot te vermijden. Koel-, airco en warmtepompinstallaties die 1 kg of meer aan HFO’s bevatten moeten bovendien regelmatig gekeurd worden op lekkage.

Wanneer een lekkagedetectiesysteem aanwezig is, mag de frequentie van de lekdichtheidscontroles worden gehalveerd.

Net zoals voor HFK-koelinstallaties, moet er bij HFO-koelinstallaties (vanaf 1kg HFO-koelmiddelinhoud) een logboek bewaard worden.

Nieuw is ook dat nu expliciet wordt gesteld dat teruggewonnen F-gassen enkel kunnen worden gebruikt voor het vullen of navullen van apparatuur als het gas is gerecycled of geregenereerd.

De vorige verordening bevatte al een verbod op het gebruik (= bijvullen) van nieuw geproduceerde F-gassen met een GWP ≥ 2500 voor het onderhoud of de service van bestaande koelingapparatuur met een koelmiddelvulling van ≥ 40 ton CO₂-equivalenten. Dat verbod wordt uitgebreid naar kleinere apparatuur en naar airco’s en warmtepompen.

De lijst met apparatuur die tegen een vooropgezette datum niet langer bepaalde schadelijke F-gassen mogen bevatten, wordt sterk uitgebreid. Bijlage IV bij de verordening bevat de lijst met verbodsdata rond het op de markt brengen van apparatuur met F-gassen. Voor een aantal toepassingen wordt een maximum toelaatbaar aardopwarmingsvermogen (GWP) opgelegd, voor een aantal toepassingen wordt op termijn een totaalverbod op F-gassen vooropgesteld (met uitzonderingen in geval van veiligheidseisen).

Opmerking bij de tabel: op grond van veiligheidseisen zijn uitzonderingen mogelijk. Voor de volledig correcte formulering en definities van de apparatuur en terminologie en de volledige bijlage met alle toepassingen: consulteer de officiële tekst op de website(opent in nieuw venster))

Het in bedrijf stellen van elektrische schakelinrichtingen die F-gassen gebruiken of nodig hebben voor hun werking in een isolerend of onderbrekend medium is als volgt verboden:

Uitzonderingen op deze verbodsdata zijn mogelijk, indien er onvoldoende marktbeschikbaarheid is van apparatuur zonder F-gassen (zie artikel 11.9 en volgende van de EU-verordening).

De nieuwe EU-verordening breidt de certificeringsverplichtingen voor onderhoudstechnici en bedrijven die werkzaamheden verrichten aan apparatuur die F-gassen bevatten, uit. Technici die werkzaamheden verrichten aan stationaire koel-, airco- en warmtepompinstallaties met HFO’s of natuurlijke koelmiddelen zullen in de toekomst ook een erkenning moeten behalen.

Voor de sector koeltransport bestond al een certificeringsverplichting voor onderhoudstechnici die werkzaamheden aan de koelunit van koelwagens met een gewicht van ≥ 3,5 ton verrichten indien deze F-gassen bevat. Deze apparatuur moet ook regelmatig gecontroleerd worden op lekkage. De nieuwe EU-verordening breidt deze verplichtingen uit naar alle koeltransport (incl. gekoelde intermodale containers zoals reefers en gekoelde treinwagons).

Technici die F-gassen terugwinnen uit personenwagens en lichte bestelwagens moeten vandaag al over een erkenning beschikken om deze handeling te mogen uitvoeren. De nieuwe verordening legt op dat ook de technici betrokken bij onderhoudswerkzaamheden aan en terugwinning van F-gassen (incl. HFO’s) uit airco’s van zware voertuigen, bestelwagens, niet voor de weg bestemde mobiele machines die worden gebruikt voor landbouw-, mijnbouw- en bouwactiviteiten, treinen, metro’s, trams en vliegtuigen in de toekomst moeten beschikken over een trainingsattest of certificaat.

De geldigheid van de afgeleverde certificaten of opleidingsattesten wordt beperkt tot 7 jaar. Daarna zal een herevaluatie of opleiding moeten gebeuren om de geldigheid te verlengen.

Meer gedetailleerde Europese regels over deze bijkomende certificerings- en opleidingsverplichtingen moeten nog worden opgesteld in de eerstvolgende jaren. Ook de bestaande examen- en erkenningsprocedures moeten nog aangepast worden. Lidstaten hebben tot 12 maart 2027 om hun examen- en erkenningsprocedures aan te passen.

Vanaf dan zullen ook airco’s in voertuigen met ≥ 5 ton CO₂-eq aan HFK-koelmiddel of ≥ 1 kg aan HFO-koelmiddel iedere twaalf maanden moeten worden gecontroleerd op lekkage. Deze controleverplichting zal vooral van toepassing zijn voor zwaardere voertuigen en niet voor personenwagens.

Oudere gebouwen bevatten vaak isolatiepanelen die schuimen bevatten die nog ozonlaag afbrekende stoffen of F-gassen bevatten. Vanaf 1 januari 2025 moeten eigenaren van gebouwen en aannemers er voor zorgen dat emissies van deze gassen zo veel mogelijk worden vermeden tijdens opknap- of sloopwerkzaamheden die gepaard gaan met de verwijdering van schuimpanelen, door ervoor te zorgen dat die gassen bij het hanteren van de schuimen of de gassen worden vernietigd. Indien die gassen worden teruggewonnen, mag de terugwinning enkel worden uitgevoerd door natuurlijke personen die over passende kwalificaties beschikken.

Wanneer de verwijdering van de schuimen technisch niet haalbaar is, stelt de eigenaar van het gebouw of de aannemer documenten op waaruit de onhaalbaarheid van de verwijdering in het specifieke geval blijkt. Dergelijke documentatie wordt gedurende vijf jaar bewaard.

Sulfurylfluoride is een zeer krachtig broeikasgas dat bij gebruik voor begassing kan worden uitgestoten. In het geval van begassing met sulfurylfluoride moeten exploitanten de genomen afvang- en verzamelingsmaatregelen documenteren, of specificeren zij de redenen waarom afvang- en verzamelingsmaatregelen technisch of economisch niet haalbaar waren. De exploitanten bewaren de bewijsstukken gedurende vijf jaar.