Woorden afbreken - 1. Regels
We kunnen de afbreekgrenzen in woorden meestal goed horen door de woorden scanderend uit te spreken, maar scanderen kan ook leiden tot foute afbrekingen. Hieronder vindt u een overzicht van de regels voor de woordafbreking.
Als u een woord afbreekt, zet u aan het einde van de regel een afbreekstreepje (-) op de plaats waar het woord afgebroken wordt. In de voorbeelden hieronder wordt met een bolletje aangegeven waar volgens de genoemde regel het afbreekstreepje komt. De voorbeelden hieronder geven dus niet alle afbreekplaatsen van een woord aan.
U kunt ook zoeken in de lijst met lettercombinaties die bij het afbreken aanleiding kunnen geven tot twijfel. Specifieke woorden kunt u opzoeken in de Woordenlijst(opent in nieuw venster): die geeft alle afbreekplaatsen weer.
Regel 1 - In samenstellingen, afleidingen, verbogen en vervoegde vormen
HOOFDREGEL: In samenstellingen en afleidingen kunnen we afbreken op een grens tussen de delen van de samenstelling of de afleiding; in verbogen en vervoegde vormen kunnen we afbreken op de grens tussen het grondwoord en de uitgang.
Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee delen die beide ook zelfstandig kunnen voorkomen (keukentafel = keuken en tafel). Een samenstelling kan zelf ook weer het eerste of tweede deel van een nieuwe samenstelling zijn (keukentafelgesprek, designkeukentafel). Een afleiding is een woord dat bestaat uit een grondwoord en een of meer voor- of achtervoegsels (onschuldig). Voor- en achtervoegsels zijn delen die niet als afzonderlijk woord bestaan (on- en -ig).
Regel 1.1
UITZONDERING: Breng in afleidingen, verbogen en vervoegde vormen zo veel mogelijk medeklinkertekens naar de tweede regel als het grondwoord op een of meer medeklinkers eindigt en het achtervoegsel of de uitgang met een klinker begint.
Op de eerste regel mag de uitspraak van de klinker niet veranderen: als de lettergreep vóór de afbreking een korte klinker bevat, mag de eindmedeklinker van die lettergreep niet naar de tweede regel gaan (niet ka•sten, maar kas•ten). Op de tweede regel mogen alleen medeklinkercombinaties komen die aan het begin van een Nederlands woord kunnen staan (niet her•fstig, maar herf•stig). Als de eindmedeklinker van het grondwoord verdubbeld wordt, wordt afgebroken tussen de twee medeklinkers.
Regel 1.2
UITZONDERING OP REGEL 1.1: Breek in afleidingen met de achtervoegsels -aard, -aardig en -achtig toch af vóór het achtervoegsel.
Er gaat geen medeklinker naar de tweede regel.
Regel 2 - In ongelede woorden
HOOFDREGEL: In ongelede woorden en ongelede woorddelen kunnen we afbreken op een grens die we horen als we het woord of het woorddeel scanderend uitspreken.
Op de eerste regel mag de uitspraak van de klinker niet veranderen: als de lettergreep vóór de afbreking een korte klinker bevat, mag de eindmedeklinker van die lettergreep niet naar de tweede regel gaan (niet ko•smos, maar kos•mos). Op de tweede regel mogen alleen medeklinkercombinaties komen die aan het begin van een Nederlands woord kunnen staan (niet beam•bte, maar beamb•te). Bij een dubbele medeklinker wordt afgebroken tussen de twee medeklinkers.
Een woord of een woorddeel is ongeleed als er geen enkele samenstelling, afleiding of vormverandering door een uitgang in te onderscheiden is.
Regel 3 - Beperkingen
BEPERKINGSREGEL: Breek bij de toepassing van de bovenstaande regels niet af op plaatsen waar één klinkerteken geïsoleerd op een regel komt te staan, los van het woord of het woorddeel waar het bij hoort of waarvan het de begin- of eindletter vormt.
Hetzelfde geldt voor geïsoleerde medeklinkers, symbolen, cijfers en speciale tekens.
Regel 4 - Verdubbelde klinker bij afbreking
Geef het grondwoord van een verkleinvorm met een verdubbelde klinker bij afbreking zijn oorspronkelijke vorm terug.
Regel 5 - Apostrof bij afbreking
Laat de apostrof in verkleinwoorden en in afleidingen, verbogen en vervoegde vormen van afkortingen weg bij afbreking op de plaats van de apostrof.
Regel 6 - Trema bij afbreking
Laat het trema weg op de eerste letter na een afbreking.
Regel 7 - Koppelteken bij afbreking
Zet geen extra streepje bij afbreking op de plaats waar al een koppelteken staat.
Regel 8 - Misleidend woordbeeld door afbreking
Breek bij voorkeur niet af op plaatsen die door een misleidend woordbeeld tot leesfouten kunnen leiden.