Doelgroepwerknemers in sociale economie

In 2023 waren 32.599 doelgroepwerknemers tewerkgesteld in de sociale economie in het Vlaamse Gewest. Dat komt overeen met 1% van de totale werkende bevolking. Het gaat om werknemers die moeilijk een plaats vinden op de reguliere arbeidsmarkt.

De sociale economie omvat verschillende werkvormen. Sinds 1 januari 2019 gaat het om de collectieve maatwerkbedrijven en –afdelingen (CMW) en de initiatieven lokale diensteneconomie (LDE). Vanaf april 2021 werd arbeidszorg omgevormd tot arbeidsmatige activiteiten (AMA). De maatwerkbedrijven omvatten de vroegere sociale werkplaatsen en de beschutte werkplaatsen, de maatwerkafdelingen vervangen de vroegere invoegbedrijven.

In juli 2023 ging de maatregel individueel maatwerk (IMW) van start. De maatregel IMW vervangt een aantal andere uitdovende maatregelen, zowel van binnen als buiten de sociale economie. Doelgroepwerknemers binnen de Vlaamse Ondersteuningspremie (VOP) en Sociale Inschakelingseconomie (SINE) kunnen een aanvraag indienen om in te kantelen in de nieuwe maatregel. Werknemers die tewerkgesteld waren binnen de lokale diensteconomie of maatwerkafdelingen (MWA) kregen de keuze om ofwel in te kantelen binnen collectief maatwerk in een bestaande of nieuw opgericht maatwerkbedrijf, ofwel om via IMW te werken voor een organisatie uit het normaal economisch circuit.

In 2022 waren er 29.400 doelgroepwerknemers actief in de sociale economie, wat betekent dat het aantal doelgroepwerknemers tussen 2022 en 2023 gegroeid is met 11%. Daarbij dient opgemerkt te worden dat er binnen IMW doelgroepwerknemers vervat zitten die voordien niet binnen de scope van sociale economie vielen (bijvoorbeeld VOP en SINE). Als IMW buiten beschouwing gelaten wordt, dan groeide het aantal doelgroepwerknemers met 4%.

Het merendeel van de doelgroepwerknemers (79%) werkt in de collectieve maatwerkbedrijven. In 2023 ging het om 25.733 personen. Dat zijn er 6% meer dan in 2022. Daarnaast waren in 2023 2.399 doelgroepwerknemers aan het werk in de lokale diensteneconomie. Dat aantal daalde met 6% in vergelijking met 2022. Binnen de AMA-maatregel waren er in 2023 2.420 mensen actief, wat een daling is van 3% ten opzichte van het jaar voordien. Voor de nieuwe maatregel IMW waren in 2023 2.047 werknemers actief met een arbeidshandicap.

In 2023 waren er 127 erkende maatwerkbedrijven, 148 lokale diensteneconomie initiatieven, 80 initiatieven of samenwerkingsverbanden in de arbeidsmatige activiteiten en 1.296 ondernemingen die een dossier IMW hebben lopen. De daling van het aantal erkende ondernemingen werd in hoofdzaak veroorzaakt door fusies van bedrijven.

In 2023 waren 2 op de 3 doelgroepwerknemers in de sociale economie mannen (65%). Bij de lokale diensteneconomie lag het mannelijk overwicht nog iets hoger (70%), bij individueel maatwerk lager (55%).

8% van de doelgroepwerknemers in de sociale economie was in 2023 jonger dan 25 jaar. 21% was tussen 25 en 34 jaar, 23% tussen 35 en 44 jaar, 25% tussen 45 en 54 jaar en 22% 55 jaar of ouder. Bij de lokale diensteneconomie zijn er iets meer oudere werknemers actief, met 29% die minstens 55 jaar oud zijn. Arbeidsmatige activiteiten en individueel maatwerk kennen een lager aandeel aan 55-plussers, met elk 15%.

Van de doelgroepwerknemers binnen de sociale economie was in 2023 de helft aan het werk in de provincies Antwerpen en West-Vlaanderen (respectievelijk 25% en 24%). De aandelen van de overige provincies liggen lager.

Bij opdeling naar de verschillende maatregelen is bij het collectief en individueel maatwerk een gelijkaardig beeld te zien. Dat is niet zo bij de lokale diensteneconomie initiatieven. Daar was in 2023 32% van de doelgroepwerknemers aan het werk in de provincie Antwerpen en 25% in Limburg, terwijl het aandeel voor West-Vlaanderen er opvallend laag ligt (10%). Voor AMA is er een lager aandeel voor de provincie Antwerpen (14%).