De basis voor een gemeentelijk leegstandsbeleid is een leegstandsregister. Gemeenten die een leegstandsregister bijhouden, zijn verplicht om daarbij de definitie van leegstaand gebouw (open definitie) en leegstaande woning (open definitie) te hanteren uit artikel 2.9 t.e.m. artikel 2.14 van de Vlaamse Codex Wonen.

Eventueel kan een gemeente in haar leegstandsreglement een of meer functies omschrijven die een daadwerkelijk gebruik van de woning met zich mee brengen en die zij gelijkstelt met de woonfunctie.

Voor een nieuw gebouw of een nieuwe woning is er een bij decreet vastgelegde afwijking: die mogen gemeenten pas als leegstaand beschouwen als ze binnen zeven jaar na de vergunning niet gebruikt worden overeenkomstig de functie.

Ook de schrapping uit het leegstandsregister legt het decreet vast: dit gebeurt als het gebouw of de woning zes maanden in overeenstemming met de functie wordt gebruikt.

Opgelet: de gemeentelijke registratie gaat enkel over leegstaande gebouwen die niet onder het toepassingsgebied vallen van het decreet van 19 april 1995 houdende maatregelen ter bestrijding en voorkoming van leegstand en verwaarlozing van bedrijfsruimten. Dat betekent dat gemeenten bevoegd zijn voor gebouwen zonder economische functie, of voor gebouwen met een economische functie op een perceel van minder dan 500 m².

Gemeenten kiezen zelf hoe ze leegstand op hun grondgebied opsporen. Van belang is enkel dat het om objectieve en controleerbare vaststellingen gaat en dat aan eigenaars of zakelijk gerechtigden de mogelijkheid geboden wordt om beroep in te stellen of bezwaar te maken. Wonen in Vlaanderen beveelt aan om in het leegstandsreglement indicaties of elementen op te sommen waarmee een gemeente leegstand vaststelt.

Het is raadzaam om minstens een keer per jaar het leegstandsregister bij te werken, zeker als een gemeente een jaarlijkse belasting op leegstand heeft. Aangezien de definitie van leegstand bij decreet vastgelegd is op 12 opeenvolgende maanden leegstaan, zou anders een ongelijke behandeling van eigenaars van leegstaande panden kunnen ontstaan, afhankelijk van het jaar waarin de leegstand van hun pand begon.

• In veel gevallen zal een gemeente die een leegstandsregister bijhoudt, ook een belasting op leegstand hanteren (voor meer informatie kan u terecht bij de gemeente waar uw pand zich bevindt).

• Onder bepaalde voorwaarden kan de gemeente een sociaal beheersrecht krijgen over de woningen die in het leegstandsregister zijn opgenomen.

Een gemeente beslist zelf of ze leegstaande woningen en gebouwen belast. Ze kan de leegstandsbelasting op elk moment invoeren of aanpassen met een belastingreglement. In 2023 zijn er 282 Vlaamse gemeenten met een leegstandsbelasting.

Gemeenten kunnen eigen regels vaststellen over:

• de persoon van de belastingplichtige;

• het ogenblik van de heffing

• het tarief van de belasting

• de vrijstellingen

• de manier waarop het bezwaar tegen de belasting moet verlopen.

Bij een vrijstelling van de leegstandsbelasting blijft het pand op het leegstandsregister staan, maar moet de belasting niet worden betaald gedurende de periode van vrijstelling.

Overzicht van de belasting op leegstaande woningen en gebouwen in de Vlaamse gemeenten in 2023(PDF bestand opent in nieuw venster).

Kaart: Vlaamse gemeenten met een belastingreglement op leegstaande woningen en gebouwen in 2023(PDF bestand opent in nieuw venster).

Handleiding, modelfiche en modelreglement leegstand

In 2017 maakten Wonen in Vlaanderen en de Vlaamse Vereniging van Steden en Gemeenten (VVSG)(opent in nieuw venster) samen een praktijkgerichte handleiding over leegstandsbestrijding, alsook een modelfiche om leegstand vast te stellen, en een modelreglement voor de registratie van leegstand en/of voor de belasting op leegstand met bijhorende toelichting. Een nieuwe, volledig herwerkte versie van de handleiding werd in oktober 2019 gelanceerd.

• Handleiding leegstandsbestrijding(PDF bestand opent in nieuw venster)
• Modelfiche om leegstand vast te stellen - Word-versie(Word bestand opent in nieuw venster)
• Modelfiche om leegstand vast te stellen - PDF-versie(PDF bestand opent in nieuw venster)
• Modelreglement registratie en belasting op leegstand(opent in nieuw venster)
• Toelichting bij modelreglement registratie en belasting op leegstand(opent in nieuw venster)

Filmpjes over Leegstand

• Waarom leegstand en verwaarlozing bestrijden?(opent in nieuw venster)
• De opmaak van een reglement leegstand(opent in nieuw venster)
• De screening van leegstand(opent in nieuw venster)
• Trends in de bestrijding van leegstand(opent in nieuw venster)
• Toepassing op enkele cases uit de praktijk(opent in nieuw venster)
• Leegstaande winkels - wijziging VCW 2021(opent in nieuw venster)Vragen

Vragen

Wonen in Vlaanderen ondersteunt de gemeenten bij hun leegstandsbeleid, als onderdeel van hun lokaal woonbeleid. U kan met vragen over regelgeving, voorbeelden, de opmaak van reglementen en praktijkgevallen terecht bij het team lokale besturen. U kan hen bereiken in elke provinciehoofdstad, zie Contacts.

Wonen in Vlaanderen organiseert over het thema leegstand met onregelmatige tussenpozen ook praktijkgerichte info- en overlegmomenten voor gemeenten.

Boek 2, Deel 2, Titel 3 van de Vlaamse Codex Wonen van 2021 (over het leegstandsregister, voorheen onderdeel van het Decreet Grond- en Pandenbeleid)(opent in nieuw venster)