Autonoom gemeentebedrijf
Een autonoom gemeentebedrijf (AGB) is een extern verzelfstandigd agentschap (EVA) van de gemeente. De dienst wordt opgericht door de gemeente zelf, beschikt over een eigen rechtspersoonlijkheid met een publiekrechtelijk statuut en voert welbepaalde taken van gemeentelijk belang uit.
Een autonoom gemeentebedrijf heeft een eigen rechtspersoonlijkheid.
Waarom een AGB oprichten? Een AGB:
- beschikt over relatieve onafhankelijkheid
- heeft eigen bestuursorganen en een eigen vermogen
- kan zelfstandig overeenkomsten sluiten en in rechte optreden.
Een AGB is éénhoofdig: er is slechts 1 “aandeelhouder” of oprichter, namelijk de gemeente zelf. Daarom heeft een autonoom gemeentebedrijf ook geen algemene vergadering; de gemeenteraad oefent deze rol zelf uit.
Een autonoom gemeentebedrijf is een rechtspersoon van publiek recht. Dit betekent dat:
- de wet op de overheidsopdrachten van toepassing is
- het autonoom gemeentebedrijf kan onteigenen
- het autonoom gemeentebedrijf zich moet houden aan de beginselen van behoorlijk bestuur en moet handelen binnen het algemeen belang
- de principes van openbaarheid van bestuur van toepassing zijn en het autonoom gemeentebedrijf haar beslissingen formeel hoort te motiveren.
De dagelijkse werking van een AGB bestaat uit beleidsuitvoerende taken van gemeentelijk belang. Het AGB kan betrokken zijn bij de beleidsvoorbereiding, maar kan niet verantwoordelijk zijn voor het beleid zelf.
De taken van een autonoom gemeentebedrijf zijn beperkt tot het gemeentelijk belang en mogen dus geen bovengemeentelijke belangen inhouden. Alle taken van gemeentelijk belang komen in aanmerking.
Voordelen
De voordelen van een autonoom gemeentebedrijf zijn:
- flexibelere werking: beslissingen nemen gaat sneller dan via het college en de gemeenteraad
- eigen identiteit: door de afzonderlijke rechtspersoonlijkheid kan een bepaalde activiteit los staan van de onmiddellijk connotatie met de gemeente. In de sectoren cultuur en sport wordt dat veelal als een pluspunt gezien
- participatie in andere rechtspersonen, al zijn de mogelijkheden beperkt om deel te nemen in vennootschappen (filialen) en zich zo op de private markt te begeven
- financiële voordelen: een autonoom gemeentebedrijf kan in bepaalde gevallen BTW-plichtig zijn en zo de BTW die het betaald heeft, recupereren. Dat zorgt voor een belangrijke besparing bij grote renovaties of investeringen.
Oprichting
De gemeenteraad beslist over de oprichting van een autonoom gemeentebedrijf op basis van een verslag van het college van burgemeester en schepenen. Dat verslag bevat:
- de voor- en nadelen van externe verzelfstandiging
- het bewijs dat het beheer binnen een autonoom gemeentebedrijf voor die welbepaalde taak meer voordelen biedt dan het beheer binnen de rechtspersoonlijkheid van de gemeente.
Het decreet over het lokaal bestuur bepaalt de samenstelling van de raad van bestuur van een autonoom gemeentebedrijf.
Toezicht
Er bestaat sinds 1 januari 2019 geen goedkeuringstoezicht meer op de oprichting en statutenwijziging van een autonoom gemeentebedrijf. De volledig gecoördineerde tekst van de statuten moet worden gepubliceerd op de webtoepassing van de gemeente.
De gemeente waakt in principe als eerste over het toezicht op het autonoom gemeentebedrijf. Daarnaast geldt nog het algemeen bestuurlijk toezicht.