Constructieve motie van wantrouwen
De gemeenteraad kan een collectieve of individuele constructieve motie van wantrouwen aannemen tegen (leden van) het college van burgemeester en schepenen. Het is een uitzonderingsprocedure met strikte en expliciete voorwaarden. De gemeenteraad kan die procedure niet aannemen tegen de voorzitter van het bijzonder comité voor de sociale dienst als de voorzitter een toegevoegd schepen is.
Ontvankelijkheidsvoorwaarden
De voorzitter van de gemeenteraad beoordeelt de ontvankelijkheid van de motie van wantrouwen tijdens de gemeenteraad. De handtekeningen van op dat ogenblik geïnstalleerde raadsleden worden nagegaan om de ondertekeningsvereisten te controleren.
Er gelden een aantal temporele voorwaarden voor de ontvankelijkheid van een constructieve motie van wantrouwen. De constructieve motie van wantrouwen kan niet worden ingediend:
- in een periode van één jaar na de installatie van de gemeenteraad
- in de periode van 12 maanden voor de dag van de verkiezingen voor de volledige vernieuwing van de gemeenteraad
- als een collectieve motie van wantrouwen door de gemeenteraad is aangenomen, voor een termijn van 1 jaar vervallen is.
Er gelden zowel voor de individuele als voor de collectieve motie van wantrouwen algemene ontvankelijkheidsvoorwaarden.
Individuele en collectieve moties van wantrouwen moeten:
- ondertekend zijn door de meerderheid van de raadsleden
- ondertekend zijn door ten minste 2/3e van de raadsleden van elke fractie die de motie ondersteunt. Als een fractie maar uit 2 verkozenen bestaat, volstaat de handtekening van 1 van hen
- vermelden tegen welke leden van het college van burgemeester en schepenen ze gericht is
- voor elk van de schepenen een kandidaat-opvolger voordragen. Zetelende leden van het college kunnen opnieuw worden voorgedragen
- uiterlijk 8 dagen voor de zitting zijn bezorgd aan de algemeen directeur.
Er zijn ook bijkomende ontvankelijkheidsvoorwaarden die verschillend zijn voor de individuele en de collectieve motie van wantrouwen.
Stemming
De motie van wantrouwen wordt behandeld in openbare zitting. De stemming is niet geheim, er is geen decretale grondslag voor een geheime stemming.
Motivering
De motie van wantrouwen is een bestuurshandeling die formeel gemotiveerd moet zijn. De motivering komt toe aan de gemeenteraad. Niemand anders kan zich in die motivering mengen. Dat is ook bevestigd door de Raad voor Verkiezingsbetwistingen in een arrest van 17 februari 2022(PDF bestand opent in nieuw venster) (pdf) en door de Raad van State in een arrest van 1 juli 2022(opent in nieuw venster) (pdf).
Het gemeenteraadsbesluit tot aanname van de motie van wantrouwen moet formeel gemotiveerd zijn. Als de motie van wantrouwen zelf een motivering bevat, kan die motivering worden overgenomen in het raadsbesluit.
Aanduiding burgemeester na collectieve motie van wantrouwen
Als de gemeenteraad een collectieve motie van wantrouwen aanneemt, wordt de burgemeester aangeduid volgens een nieuwe procedure die voor alle gemeenten in werking treedt vanaf 13 oktober 2024. In gemeenten waar al een collectieve motie van wantrouwen is aangenomen, treedt die procedure al in werking.
Deze nieuwe procedure voorziet een semiautomatische benoeming van de burgemeester. Er kan dus niet langer via een akte van voordracht een burgemeester worden voorgedragen.
- Stap 1
Eedaflegging aangewezen-burgemeester
De verkozene voor de gemeenteraad die het hoogste aantal naamstemmen heeft en die tot de grootste coalitiefractie behoort, legt als aangewezen-burgemeester de eed af in handen van de voorzitter van de gemeenteraad tijdens de openbare vergadering van de raad.
- Stap 2
Mededeling aan het Agentschap Binnenlands Bestuur
De aangenomen motie van wantrouwen en de beslissing van de gemeenteraad worden via het Loket voor Lokale Besturen ingediend bij het Agentschap Binnenlands Bestuur.
- Stap 3
Mededeling aan de minister en de provinciegouverneur
Het Agentschap Binnenlands Bestuur maakt de communicatie over aan de minister van Binnenlands Bestuur en de provinciegouverneur.
- Stap 4
Benoemingsprocedure
- Stap 5
Benoeming door de minister
- Stap 6
Eedaflegging als benoemde burgemeester
De burgemeester legt nogmaals de eed af, dit keer als benoemde burgemeester, in handen van de voorzitter van de gemeenteraad tijdens de openbare vergadering van de raad.
Volgorde agendapunten bij agendering motie van wantrouwen
De agendering van een motie van wantrouwen op de gemeenteraad verloopt volgens een bepaalde volgorde:
- ontvankelijkheid motie van wantrouwen
- stemming over de motie van wantrouwen
- installatie van de schepenen
- aanduiding van de burgemeester.
Als er een individuele motie van wantrouwen gericht is tegen de voorzitter van het BCSD, dan is er een afwijking op voorgaande volgorde. In dat geval is de voorzitter verplicht om na de installatie van de schepenen de vergadering van de gemeenteraad te schorsen en de vergadering van de raad voor maatschappelijk welzijn te openen. De voorzitter van de raad voor maatschappelijk welzijn beoordeelt de ontvankelijkheid van de ingediende individuele motie van wantrouwen tegen de voorzitter van het BCSD. Als die ontvankelijk is, ligt de motie ter stemming voor van de raad. Als de raad de motie aanneemt, is de voorzitter verkozen. Na afloop van de raad voor maatschappelijk welzijn opent de voorzitter van de gemeenteraad opnieuw de gemeenteraad om vast te stellen wie aangewezen-burgemeester is.
Om de stemmenkampioen van de grootste coalitiefractie te identificeren moet er zicht zijn op de coalitie. Daarvoor is de samenstelling van het schepencollege belangrijk. Pas als we weten welke fractie vertegenwoordigd is in dat college, inclusief de toegevoegd schepen, wordt die coalitie geformaliseerd.
De eedaflegging geldt als ambtsaanvaarding. Het volstaat niet dat de akte ontvankelijk wordt verklaard en deze raadsleden als schepen worden verklaard.
Om die reden moeten eerst de schepenen de eed afleggen, moet daarna de zitting geschorst worden, volgt de aanduiding en eedaflegging van de voorzitter BCSD (die mogelijks toegevoegd wordt als schepen) tijdens de zitting van de raad voor maatschappelijk welzijn.
Pas na de eedaflegging van de schepenen, is de definitieve samenstelling van de meerderheid gekend en kan de raad overgaan tot de aanduiding van de burgemeester.