Dit samenwerkingsproject tussen de Vlaamse Regering en de OESO startte in februari 2021 om een alternatieve datagedreven segmentering voor levenslang leren in Vlaanderen uit te werken. Heel wat stakeholders uit het onderwijs- en werkveld werkten samen met de OESO aan het alternatieve segmenteringsmodel en de beleidsimplicaties hiervan.

Versterking van een cultuur van levenslang leren door meer gericht beleid op maat

Vlaanderen zet zich al lang in om een cultuur van levenslang leren te creëren. De transities en de COVID-19-pandemie versterken de noodzaak van levenslang leren. Vlaanderen heeft een uitgebreid pakket aan beleidsmaatregelen om levenslang leren te ondersteunen. Toch zijn de resultaten niet zo sterk als gewenst. De bereidheid van volwassenen om te leren blijft relatief laag, en de deelname van volwassenen die het meest nood hebben aan bij- en omscholing blijft achter.

Landen kunnen de doeltreffendheid en efficiëntie van hun beleid inzake levenslang leren verbeteren door het beleid af te stemmen op de unieke behoeften van de verschillende groepen lerenden. Daarom focussen OESO-landen doorgaans hun beleid voor levenslang leren op de behoeften van specifieke groepen die minder vaak deelnemen aan leeractiviteiten, zoals volwassenen met een laag opleidingsniveau, werklozen en migranten. Deze benaderingen gaan echter vaak voorbij aan de diversiteit aan factoren die de deelname van deze volwassenen aan leeractiviteiten beïnvloeden - variërend van een gebrek aan motivatie om te leren tot een breed scala aan drempels (bijv. gebrek aan tijd, hoge kosten, gebrek aan geschikte cursussen). Een meer genuanceerd begrip van de verschillende typen lerenden kan een startpunt zijn voor het ontwerpen van een beleid voor levenslang leren met een grotere impact.

Negen leerprofielen van volwassenen op basis van gezamenlijke motivaties en belemmeringen

In dit project heeft de OESO een bevolkingssegmentatie voor levenslang leren ontwikkeld. Dit resulteerde in de identificatie van negen verschillende leerprofielen die kunnen worden gebruikt om Vlaams beleid voor levenslang leren beter op maat van deze profielen te maken.

Vlaamse belanghebbenden uit de wereld van werk en onderwijs speelden een sleutelrol bij het ontwikkelen van deze bevolkingssegmentatie Ze deelden hun hun expertise en perspectieven over de methoden, bevindingen en mogelijke toepassingen van de profielen voor beleidsvormingsdoeleinden tijdens meerdere workshops en één-op-één gesprekken. De negen profielen voor levenslang leren zijn geïdentificeerd met behulp van latente klassenanalyse (LCA). Deze analyse maakt het mogelijk om subgroepen in de bevolking te identificeren die een reeks motivaties om te leren en belemmeringen voor deelname gemeenschappelijk hebben. Met dezen inzichten kan het beleid worden aangepast om een grotere impact te hebben. De profielen zouden bijvoorbeeld kunnen worden gebruikt om groepen te identificeren die voorheen over het hoofd werden gezien in het beleid voor levenslang leren, om de noodzaak aan te tonen van aanvullend of ander beleid dat inspeelt op de motivaties en belemmeringen van specifieke profielen, en om inspanningen te ondersteunen om de bestaande doelgroepen voor levenslang leren verder te verfijnen. De profielen voor levenslang leren kunnen worden onderverdeeld in twee brede groepen op basis van hun betrokkenheid bij het leren: degenen die momenteel niet deelnemen aan niet-formele of formele leeractiviteiten - die ofwel “ongemotiveerd” zijn of “gemotiveerd zijn maar geconfronteerd worden met belemmeringen” - en degenen die al deelnemen aan niet-formele of formele leeractiviteiten – die ofwel “extrinsiek gemotiveerd” of “intrinsiek gemotiveerd” zijn. Voor de onderliggende negen profielen zijn hun specifieke (socio-demografische) kenmerken (bijv. leeftijd, opleidingsniveau, soort jobs…) geïdentificeerd.

Volwassenen die niet deelnemen aan niet-formele of formele leeractiviteiten

Ongemotiveerd

1. Niet geïnteresseerd in leeractiviteiten: zijn ongemotiveerd om deel te nemen aan leeractiviteiten, en zien geen noodzaak om te leren.
2. Ongemotiveerd omwille van leeftijds- en gezondheidsbelemmeringen: zijn ongemotiveerd om te leren, en zien de noodzaak niet om deel te nemen, wat grotendeels het gevolg is van leeftijdsen gezondheidsgerelateerde belemmeringen waarmee ze worden geconfronteerd.

Gemotiveerd, maar geconfronteerd met belemmeringen

3. Gemotiveerd maar geconfronteerd met tijdsgerelateerde belemmeringen: zijn gemotiveerd zijn om te leren, maar hebben niet genoeg tijd vanwege een drukke planning en/of gezinsverantwoordelijkheden.
4. Gemotiveerd maar geconfronteerd met meerdere belemmeringen: zijn gemotiveerd om te leren, maar worden geconfronteerd met een reeks belemmeringen, waaronder hoge kosten, het ontbreken van geschikt leeraanbod en gezondheids- en leeftijdsgerelateerde belemmeringen.

Volwassenen die deelnemen aan niet-formele of formele leeractiviteiten

Extrinsiek gemotiveerd

5. Terughoudend maar verplicht om deel te nemen: nemen deel aan leeractiviteiten omdat de werkgever of de wet hen daartoe verplicht.
6. Nemen deel in reactie op werksituatie: nemen deel aan leeractiviteiten om zich aan te passen aan organisatorische of technologische veranderingen op de werkplek, of om beter te presteren in hun huidige job.
7. Nemen deel om hun loopbaanvooruitzichten te versterken: nemen deel aan leeractiviteiten om een persoonlijke doelstelling te bereiken, zoals het versterken van professionele kansen door het behalen van een formele certificering.

Intrinsiek gemotiveerd

8. Nemen deel voor persoonlijke ontwikkeling: nemen deel aan leeractiviteiten omwille van niet-werkgerelateerde redenen, zoals het verkennen van hun persoonlijke interesses en passies.
9. Nemen deel voor professionele en persoonlijke ontwikkeling: nemen deel aan leeractiviteiten om zowel werkgerelateerde als niet-werkgerelateerde doelstellingen te bereiken, zoals het verkennen van persoonlijke interesses en het verbeteren van loopbaanvooruitzichten.

Belangrijkste beleidsinzichten met betrekking tot de negen leerprofielen

Inzichten uit de negen leerprofielen zouden het ontwerp, de implementatie en de evaluatie van beleid en maatregelen voor levenslang leren kunnen ondersteunen. Enkele van de belangrijkste inzichten zijn de volgende:

• De meest ongemotiveerde volwassenen vereisen een breed pakket aan beleidsmaatregelen om hun deelname te verhogen, met betrokkenheid vanuit verschillende beleidsdomeinen. Voor deze volwassenen is vooral informatie en begeleiding over zowel leermogelijkheden en loopbanen, belangrijk, ondersteund door actieve outreach-activiteiten, een toegankelijk leeraanbod en opleidingsincentives.
• Inzichten in de motivaties en belemmeringen van de leerprofielen zouden kunnen worden gebruikt om informatie- en begeleidingsdiensten beter af te stemmen op de specifieke belemmeringen die volwassenen ervaren om (meer) te leren. De profielen zouden bijvoorbeeld kunnen helpen bij de ontwikkeling van gerichte advertenties op sociale media, en leer- en loopbaanbegeleiders inzicht geven in de leermogelijkheden, incentives en ondersteunende maatregelen die het meest geschikt zijn voor hun cliënten.
• Vlaanderen moet ervoor zorgen dat de mensen die reeds gemotiveerd zijn om te leren en deelnemen aan levenslang leren niet vergeten worden. Het is belangrijk om blijvend in te zetten op informatie, begeleiding en incentives ook voor diegenen die reeds (sterk) gemotiveerd zijn om te leren.
• Inzichten uit de leerprofielen kunnen helpen om de evaluatie van het beleid te versterken door aan te tonen welke groepen worden bereikt met bestaande initiatieven en hoe nieuwe initiatieven beter kunnen worden gericht op en aangepast aan de motivaties en belemmeringen van verschillende profielen.
• De leerprofielen zouden de ontwikkeling van een nieuw beleid in Vlaanderen kunnen ondersteunen, met in het bijzonder de individuele leer- en loopbaanrekening die momenteel wordt ontwikkeld. De negen profielen kunnen bijvoorbeeld helpen om de communicatie over de leer- en loopbaanrekening beter af te stemmen op burgers met verschillende leerprofielen.

• uitgebreide samenvatting in het Nederlands(PDF bestand opent in nieuw venster)
• rapport in het Engels(PDF bestand opent in nieuw venster)

• opname van het slotevent(opent in nieuw venster)
• presentatie voorgesteld tijdens het slotevent(PDF bestand opent in nieuw venster)