Outreach en Activering

De acties die worden opgezet binnen de oproep Outreach en Activering kunnen enerzijds bedoeld zijn om doelgroepen te bereiken die momenteel nog niet of onvoldoende gekend zijn bij arbeidsmarktinstanties, en anderzijds om die personen op maat te begeleiden in hun zoektocht naar werk of opleiding. Die begeleiding kan bestaan uit verschillende acties, zoals ondersteuning bij het zoeken naar werk, toeleiding naar werkplekleren of opleiding/onderwijs, begeleiding en advisering.

Wanneer ze op impact geëvalueerd worden, worden dergelijke programma’s traditioneel beoordeeld op basis van de resultaten op het vlak van tewerkstelling. Heel wat deelnemers binnen de oproep Outreach en Activering ervaren echter een grote afstand tot de arbeidsmarkt waardoor doorstromen naar de arbeidsmarkt op korte termijn moeilijk haalbaar is voor hen. Daarom is het belangrijk om ook rekening te houden met andere, tussentijdse, uitkomsten die essentieel zijn om op langere termijn te kunnen doorstromen richting duurzame tewerkstelling. Doordat dergelijke uitkomsten doorgaans niet gemeten worden, blijft een groot deel van de vooruitgang die deelnemers maken binnen deze projecten minder zichtbaar. Om meer in te zetten op die andere uitkomsten en ook de vooruitgang op die domeinen zichtbaarder te maken, werd een minder belichte uitkomst gemeten, namelijk empowerment. Door empowerment te meten, kan de sociale inclusie van deelnemers in kaart gebracht worden. Centraal stond de vraag of de aangeboden dienstverlening bijdroeg tot een toename in empowerment bij de deelnemers.

Empowerment meten

Er werd bij zoveel mogelijk deelnemers tweemaal het empowermentniveau gemeten: een eerste keer in de beginfase van het begeleidingstraject en een tweede keer in de eindfase. 125 deelnemers vulden de vragenlijst in tijdens de start van hun traject en 86 op het einde van het traject. In totaal waren er voor 52 deelnemers zowel voor- als nametingen beschikbaar.

Empowerment wordt hier gedefinieerd als “een proces van versterking waarbij individuen, organisaties en gemeenschappen greep krijgen op de eigen situatie en hun omgeving en dit via het verwerven van controle, het aanscherpen van kritisch bewustzijn en het stimuleren van participatie” (Van Regenmortel, 2009, p. 24). Er kunnen drie componenten onderscheiden worden:

• De intrapersoonlijke component bestaat uit de overtuigingen van individuen over hun eigen vaardigheden, hun zelfvertrouwen in de mogelijkheid om hun persoonlijke situaties te beïnvloeden en de wil of motivatie om dat te doen.
• De interpersoonlijke component betreft de kritische bewustwording van sociale mogelijkheden, normen en hulpbronnen, evenals de vaardigheden om ze te gebruiken en de mogelijkheid om hulpbronnen te mobiliseren.
• De gedragscomponent heeft betrekking op de actieve betrokkenheid bij de gemeenschap, deelname, constructief gedrag in nieuwe situaties en de mogelijkheid om keuzes te maken.

De deelnemers scoorden significant hoger op het vlak van empowerment tijdens de trajecten.

• Er was een duidelijke positieve impact op de intrapersoonlijke dimensie, op het vlak van zelfvertrouwen, zelfbeeld, locus of control (de mate waarin iemand gelooft dat men controle heeft over gebeurtenissen) en perspectief.
• Bij de interpersoonlijke component zien we dat het kritisch bewustzijn duidelijk toeneemt. Kritisch bewustzijn gaat over de bewustwording van de mogelijkheden in de samenleving en de vaardigheden om hiervan gebruik te maken. Op het vlak van vertrouwen werd geen vooruitgang gemeten en de vooruitgang op het vlak van verbondenheid was niet significant.
• Op het vlak van gemeenschapsgedrag werd ook een toename vastgesteld, al was die minder uitgesproken.

Overkoepelend kan dus gesteld worden dat de projecten in de oproep Outreach en Activering erin slagen om hun deelnemers te empoweren. Deze vooruitgang is het grootst bij de personen die bij de start van de begeleiding het laagst scoren.

Persona’s en customer journeys

Om verder zicht te krijgen op de noden, ervaringen, doelen en uitdagingen van de personen die ondersteuning kunnen krijgen, werden ook een aantal persona’s en customer journeys opgesteld, op basis van de huidige projecten in de oproep Outreach en Activering. Een persona is een gedetailleerde beschrijving van een fictief persoon die een representatieve gebruiker van een product of dienst voorstelt. Een customer journey, ook wel een klantenreis genoemd, is de “reis” die een gebruiker van een product of dienst aflegt voor, tijdens en na het gebruiken van een dienst of product. De persona’s en customer journeys illustreren de grote diversiteit in deelnemers van de oproep Outreach en Activering. Dienstverleners kunnen bijvoorbeeld hun dienstverlening beoordelen op relevantie voor de verschillende profielen, drempels aankaarten bij de partners waar ze mee samenwerken of inschatten welke expertise bij de partners in een partnerschap momenteel nog ontbreekt.

Conclusie

Het is belangrijk dat de gemaakte vooruitgang binnen programma’s niet alleen zichtbaar wordt gemaakt door tewerkstelling in kaart te brengen, maar ook door de verschillende componenten van empowerment te meten, die een indicatie geven van de sociale inclusie van de deelnemers. Overkoepelend kan gesteld worden dat de projecten in de oproep Outreach en Activering erin slagen om hun deelnemers te empoweren. Deze vooruitgang is het grootst bij de personen die bij de start van de begeleiding het laagst scoren.

De vragenlijst die empowerment meet, kan een startpunt vormen om zicht te krijgen op de mate van empowerment van een deelnemer en de uitdagingen die daarmee samengaan. Maar de vragenlijst alleen volstaat niet. Verdere discussie en dialoog zijn nodig. Daarnaast kunnen de opgestelde persona’s en customer journeys dienstverleners ondersteuning bieden.

Bron: Van Regenmortel, T. (2009). Empowerment als uitdagend kader voor sociale inclusie en moderne zorg. Journal of Social Intervention: Theory and Practice, 18(4), 22-42.