Doel van het onderzoek

Het Partnerschap Levenslang Leren heeft het Actieplan Levenslang Leren opgesteld om burgers, organisaties en intermediairen zelfredzamer te maken bij het ontwikkelen van competenties. Dat doet het door een coherent kader voor begeleiding en ondersteuning te creëren. Het Expertisecentrum Innovatieve Leerwegen neemt binnen het Actieplan een aantal initiatieven om dit te realiseren, zoals een onderzoek naar de rol van brugfiguren in diverse leercontexten en het ontwikkelen van een laagdrempelige gespreksmethodiek.

Het onderzoek hanteert volgende definitie van brugfiguren: “personen actief binnen organisaties, die kort bij potentiële lerenden staan en een rol opnemen in het sensibiliseren, informeren en stimuleren naar leren. Ze zijn actief in diverse leercontexten (op werkvloeren, bemiddeling, onderwijs ...) en komen zo in contact met verschillende doelgroepen. Vanuit hun (vertrouwens)positie kunnen ze gemakkelijk remedieerbare leerdrempels snel aanpakken of verhelpen ze net die drempels die via meer formele kanalen moeilijker remedieerbaar zijn.”

Vooral voor doelgroepen die minder participeren aan levenslang leren, zijn brugfiguren belangrijk. Brugfiguren moeten leergoesting en -motivatie aanwakkeren, leerdrempels wegnemen en voor begeleiding zorgen. Ze moeten een vertrouwensband met de burger opbouwen, neutraal en informeel werken en zich aanpassen aan de context van de lerende.

Deze studie gaat dieper in op de rol van brugfiguren en onderzoekt welke laagdrempelige gespreksmethodiek brugfiguren kunnen hanteren om gesprekken te voeren met potentiële lerenden, waarbij leervragen worden gecapteerd, drempels worden geïdentificeerd en de juiste ondersteuning wordt geboden.

Het onderzoek heeft drie doelstellingen:

1. de rol van brugfiguren voor levenslang leren onderzoeken,
2. een handleiding ontwikkelen voor organisaties en lokale besturen om brugfiguren in te zetten,
3. een laagdrempelige gespreksmethodiek ontwikkelen.

Methodologie

Het onderzoek bestond uit een vooronderzoek met een literatuurstudie, interviews en klankbordgroepen. Nadien werden tijdens de testfase prototypes van brugfiguren en gespreksmethodieken getest in negen omgevingen, waaronder werkplekken en lokale contexten.

Brugfiguren relevant voor alle lerenden die drempels ervaren

Het onderzoek richtte zich op twee doelgroepen:

1. volwassenen die niet geïnteresseerd zijn in leren, wat meer voorkomt bij bijvoorbeeld laagopgeleiden, anderstaligen, werklozen, inactieven
2. volwassenen die ongemotiveerd zijn vanwege leeftijds- en gezondheidsbelemmeringen

Uit het onderzoek blijkt dat brugfiguren niet alleen voor die twee doelgroepen waardevol zijn, maar ook voor een bredere groep burgers die leerdrempels ervaart. Brugfiguren kunnen een meerwaarde bieden, ongeacht het type of de hardnekkigheid van de drempel. Het is essentieel om aandacht te besteden aan burgers met hardnekkige drempels. Het bereiken en motiveren van deze groep vraagt veel tijd en langdurig engagement van brugfiguren. Wel bleek dat sommige burgers met dermate hardnekkige drempels geconfronteerd worden dat leren (nog) niet aan de orde blijkt,bijvoorbeeld wanneer basisbehoeften nog niet of onvoldoende gewaarborgd zijn.

Basisconcept brugfiguren

In het kader van het onderzoek werd een basisconcept ‘brugfiguren levenslang leren’ ontwikkeld. Dit concept omvat een definitie, basiskenmerken, rollen en taken, en een stappenplan voor begeleiding. Het concept is breed inzetbaar in diverse contexten zoals werkplekken en lokale gemeenschappen, en kan door zowel professionals als vrijwilligers worden toegepast.

Om dit concept tastbaar te maken, hebben we vijf concrete profielen ontwikkeld die telkens een invulling geven aan het basisconcept. Deze profielen bieden houvast maar zijn flexibel en kunnen aangepast worden aan de specifieke context van een organisatie. De vijf profielen zijn:

1. de leercoach op de werkplek
2. de leerambassadeur op de werkplek
3. de outreachende leerloopbaanbegeleider
4. de leerambassadeur in het socioculturele en sportieve veld
5. de leernoodsensitieve professional

Deze profielen bieden houvast, maar zijn flexibel en kunnen aangepast worden aan de specifieke context van een organisatie. Vervolgprojecten en praktijkervaring kunnen leiden tot nieuwe inzichten en bijsturingen van het basisconcept en de profielen. Andere contexten of extra testomgevingen kunnen nieuwe profielen aan het licht brengen.

Daarnaast werd een handleiding opgemaakt voor het inzetten en versterken van brugfiguren in organisaties en lokale besturen met concrete tips voor het gebruiken van het basisconcept en de profielen in verschillende contexten. Tijdens het onderzoek werd gefocust op verschillende contexten, elk met hun eigen karakter en uitdagingen. Dit toont aan hoe belangrijk het is om te voldoen aan de randvoorwaarden zoals een goed implementatietraject, voldoende training en coaching voor brugfiguren, en maatgerichte informatie om het concept succesvol te maken.

Gespreksmethodiek levenslang leren – Toolbox ‘op Leeravontuur’

Een belangrijk onderdeel van het onderzoek was de ontwikkeling van een laagdrempelige gespreksmethodiek om effectieve gesprekken te voeren met potentiële lerenden, waarbij leervragen worden gecapteerd, drempels worden geïdentificeerd en de juiste ondersteuning wordt geboden.

We onderzochten goede praktijken in Vlaanderen en internationaal en ontdekten dat de meeste brugfiguren geen specifieke gespreksmethodieken of tools gebruiken. In Vlaanderen werken brugfiguren voornamelijk intuïtief en empathisch. Maar er is ook versnippering en men werkt vaak geïsoleerd vanuit specifieke contexten.

We ontwikkelden de toolbox ‘op Leeravontuur’. Die bevat 11 tools en instructiefiches die brugfiguren ondersteunen bij het voeren van coachende gesprekken voor diverse contexten. De toolbox zelf is gebaseerd op een holistisch model met acht dimensies rond leven en leren, namelijk ‘ik verbind’, ‘ik ontdek’, ‘ik reflecteer’, ‘ik leef’, ‘ik groei’, ‘ik doe’, ‘ik spreek’ en ‘ik droom’. Elke dimensie richt zich op een aspect van het leer- en groeiproces.

Aanbevelingen

Op basis van het onderzoek kunnen we volgende aanbevelingen formuleren op beleidsniveau:

• Sensibiliseer en mobiliseer de verschillende stakeholders rond het begrip brugfiguren en de tools.
• Zet in op verder onderzoek en doorontwikkeling van tools en opleiding.
• Blijf de omslag naar lerende organisaties stimuleren om de uitbouw en implementatie van brugfiguren binnen levenslang leren te ondersteunen.
• Integreer brugfiguren structureel in de huidige en toekomstige initiatieven voor lerende organisaties.
• Integreer brugfiguren structureel in de huidige en toekomstige beleidsinitiatieven voor levenslang leren.
• Zet in op de regionale uitbouw van leerwinkels. Hou bij deze aanbevelingen maximaal rekening met de rollen en kenmerken van brugfiguren zoals ze in deze studie beschreven zijn.