Welke aandachtspunten zijn belangrijk om iedereen, ook kiezers met een handicap, vlot te laten deelnemen aan de verkiezingen?

• Stemlokalen en stemhokjes zijn best bereikbaar, betreedbaar en bruikbaar voor iedereen.
• Elke kiezer moet op papier of digitaal kunnen stemmen, naargelang het stembureau.
• Elke kiezer moet zijn stem zelfstandig en discreet kunnen uitbrengen.
• Een kiezer die wegens een handicap niet in staat is zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn stem uit te brengen, mag zich met toestemming van de voorzitter door een persoon van zijn keuze laten bijstaan.
• Informatie over stemmen moet begrijpelijk zijn voor iedereen.

Een stemlokaal is een tijdelijke inrichting in een bestaand gebouw zoals een school, een dienstencentrum of een feestzaal. Die gebouwen zijn niet altijd even toegankelijk. Een locatie op het oog? Kijk dan na of de plaats voldoende toegankelijk is. Is dit niet het geval? Overweeg een andere locatie. Misschien is het lokale woonzorgcentrum wel goed toegankelijk?

• Een kiezer die wegens een handicap niet in staat is zich alleen naar het stemhokje te begeven of om zelf zijn stem uit te brengen, mag zich met toestemming van de voorzitter door een persoon van zijn keuze laten bijstaan. Dat is niet in strijd met het stemgeheim.

• Een kiezer met een handicap mag zich in het stemlokaal laten begeleiden door een assistentiehond.

• In elk gebouw waarin gestemd wordt, stelt de gemeente voor kiezers met een handicap minstens één speciaal ingericht stemhokje ter beschikking. In een gebouw waarin zich meer dan vijf stemlokalen bevinden, wordt ten minste één speciaal ingericht stemhokje ter beschikking gesteld per vijf stemlokalen. Die stemhokjes worden in of in de onmiddellijke nabijheid van de stemlokalen geplaatst. Het stemhokje dat zich niet op het gelijkvloers bevindt, is bereikbaar via een lift.

• Niveauverschillen op de gelijkvloerse verdieping worden voorzien van een hellend vlak in antislipmateriaal, zodat de stemlokalen voor iedereen toegankelijk zijn. Het hellingspercentage van dat hellend vlak bedraagt hoogstens:
  • 10 % bij niveauverschillen tot 10 centimeter;
  • 5 % bij niveauverschillen van meer dan 10 centimeter.
• Vanaf de ingang van het gebouw wordt met universele pictogrammen duidelijke signalisatie aangebracht zodat de personen die daarvan willen gebruikmaken, de plaats van dat stemhokje gemakkelijk kunnen vinden.

• Het aangepaste stemhokje voldoet aan de volgende voorwaarden:
  • Vóór het stemhokje is voorzien in een vrije bewegingsruimte met een diameter van minstens 150 cm;
  • In het stemhokje is voorzien in een vrije bewegingsruimte met een diameter van minstens 150 centimeter;
  • Het stemhokje bevat een onderrijdbare schrijftafel waarvan het blad zich bevindt op een hoogte van 80 tot maximaal 85 centimeter, een breedte heeft van 1 meter en een diepte van minstens 60 centimeter. Onder het schrijfblad is een vrije hoogte van minimaal 70 tot 75 centimeter.

• In het stemlokaal wordt een vergrootglas ter beschikking gesteld van de kiezers.

• In de onmiddellijke omgeving van elk speciaal ingericht stemhokje staat een stoel ter beschikking.

• Een drempelvrij pad loopt vanaf het openbaar domein en de parking naar de hoofdingang van het gebouw.
• De ondergrond is voor iedereen goed begaanbaar: effen, aaneengesloten, zelfs in vochtige omstandigheden slipvrij en met een lage rolweerstand.
• De toegangspaden zijn minstens 150 cm breed. Plaatselijk is een versmalling tot 90 cm wel mogelijk.
• Waak over de veiligheid en toegankelijkheid van eventuele oversteekplaatsen.
• Vermijd obstakels op het toegangspad (bijvoorbeeld overhangend groen) of maak obstakels duidelijk zichtbaar (bijvoorbeeld markering van paaltjes).
• Is het toegangspad te lang (meer dan 200 m)? Voorzie een rustpunt met stoelen of een bank.

Zorg voor voldoende aangepaste en voorbehouden parkeerplaatsen voor personen met een handicap.

• Een richtaantal is minstens 6% van het totale aantal parkeerplaatsen.
• Is er weinig of geen parking in de buurt? Bekijk dan hoe u toch extra parkeerplaatsen kan voorzien voor bezoekers met een handicap.
• Deze parkeerplaatsen liggen zo dicht mogelijk bij de ingang van het stemlokaal.

Vlot het gebouw binnenkomen is essentieel. Is dat niet het geval? Bekijk dan of een betere, alternatieve ingang mogelijk is.

• De ingang van het gebouw is door wegwijzers makkelijk te vinden.
• De toegang is drempelvrij. Een niveauverschil tot 2 cm is haalbaar.
• Een kleine drempel is te overbruggen met een oprijplaat.

In het gebouw bepaalt de inrichting van het stemlokaal en het stemhokje of iedere kiezer zelfstandig en comfortabel kan stemmen. Hierbij streven we naar toegankelijkheid voor iedereen.

• Plaats de voorzitterstafel dicht bij de ingang van het stemlokaal. Zorg dat de mensen die binnen- en buitengaan elkaar niet hinderen.
• Voorzie voor de voorzitterstafel, de stembus en het aangepaste stemhokje telkens een draaicirkel van 150 cm vrije ruimte voor rolstoelgebruikers.
• Vermijd elektrische snoeren op de looproute of maak ze over de volledige lengte vast aan de grond.
• Vermijd storend achtergrondlawaai.
• Zorg voor voldoende en gelijkmatige verlichting: zowel in gangen, het stembureau als de stemhokjes.
• Voorzie stoelen in elke wachtrij als rustpunt.

• Zorg voor voldoende contrast tussen vloer en wanden, meubilair en achtergrond of glazen deuren met doorloopgevaar.
• Reguliere stemhokjes met gordijn zijn minstens 90 cm breed. De schrijftafel is 110 cm hoog om rechtstaand te stemmen.
• Voorzie in elk gebouw een rolstoeltoegankelijk toilet. Een rolstoeltoegankelijk toilet is voldoende groot, met een naar buiten draaiende deur op de korte zijde en meet minstens 1,65 m x 2,20 m. De deur is minstens 90 cm breed. Voor en naast het toilet moet een vrije zone van minstens 90 cm breed en 120 cm diep zijn. Zorg dat het rolstoeltoegankelijk sanitair de kans biedt om de handen te wassen, steunbeugels heeft en zorg voor vuilbakjes.
• Is er geen goed toegankelijk toilet? Dan kan u die tijdelijk inhuren.
• Stel eventueel extra rolstoelen beschikbaar voor de bezoekers.
• Houd ook rekening met de toegankelijkheid en vlotte bereikbaarheid van (nood-)uitgangen.

Op elke stemlocatie is minstens één aangepast stemhokje. Per vijf stembureaus wordt in een extra stemhokje voorzien. Bij voorkeur is elk stembureau bereikbaar voor rolstoelgebruikers of mensen die minder mobiel zijn en staat het aangepaste stemhokje in dat stemlokaal.

Zo’n toegankelijk stemhokje is geen voorbehouden hokje. Als het zich in een stemlokaal bevindt, mag iedereen het gebruiken. Ook voor oudere mensen of ouders met kinderen kan het comfortabel zijn.

• Toegankelijke stemhokjes met gordijn hebben een vrije bewegingsruimte van 150cm diameter.
• De schrijftafel is maximaal tussen 80 en 85 cm hoog, onderrijdbaar met een vrije hoogte tussen 70 en 75 cm, minstens 60 cm diep en 100cm breed.
• Denk aan een ketting voor het stempotlood (100 cm) en een vergrootglas voor slechtzienden.
• Plaats het stemhokje dicht bij de voorzitterstafel.

Inter is het Vlaams expertisecentrum toegankelijkheid en Universal Design en helpt u graag om deze richtlijnen in de praktijk om te zetten. Zo kan u bij Inter terecht voor informatie, een screening van de locatie en advies op maat. Daarnaast is er begeleiding mogelijk bij de inrichting van uw locatie en redelijke aanpassingen, goede communicatie en ontlenen van toegankelijkheidsmaterialen. Toegankelijkheid vraagt vaak vakkennis om tot de nodige oplossingen te komen. Het biedt comfort voor iedereen.

De decreetgever koos voor een ruime invulling van het begrip ‘persoon met een handicap’ zoals omschreven in artikel 1 van het VN-verdrag inzake de rechten van personen met een handicap: “Personen met een handicap omvat personen met langdurige fysieke, mentale, verstandelijke of zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten volledig, daadwerkelijk en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving.

Heel wat personen komen in aanmerking voor redelijke aanpassingen, onder meer personen met psychische problemen, leerstoornissen, een verstandelijke beperking, een fysieke of sensorische beperking (slechtzienden, rolstoelgebruikers, slechthorenden) of personen die lijden aan een chronische of degeneratieve ziekte (gewrichtsaandoeningen, diabetes, epilepsie, multiple sclerose…).

Een persoon met een handicap niet toelaten zijn of haar kiestaak uit te oefenen, is een vorm van discriminatie volgens de wet van 10 mei 2007 ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie en het decreet van 10 juli 2008 houdende een kader voor het Vlaamse gelijkekansen- en gelijkebehandelingsbeleid.

Om personen met een handicap te laten stemmen, kunnen redelijke aanpassingen nodig zijn (specifiek materiaal, aangepast gebouw, terbeschikkingstelling van een tolk voor doven en slechthorenden…).

De Vlaamse ministeriële besluiten regelen de inrichting van stemlokalen en kiesmateriaal. Daarnaast bepaalt het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011 dat kiezers die om medische redenen niet zelf hun stem kunnen uitbrengen een andere persoon volmacht mogen geven om in hun plaats te stemmen als zij een medisch attest kunnen voorleggen.

Bekijk de video met Vlaamse Gebarentaal(opent in nieuw venster).