Naar 1976. Ik zie mij als zestienjarige jongen staan in een geïmproviseerd winkeltje in de piepkleine bibliotheek van mijn plattelandsdorp in het Meetjesland. Ik verkocht pakjes Tanzaniakoffie. Ik vertelde de verbaasde bibliotheekbezoekers enthousiast over het vernieuwende initiatief van enkele kleinschalige koffieboeren in Tanzania om zich los te weken van grote westerse multinationals in de koffiemarkt. Ik bewonderde hun durf om onafhankelijke coöperaties op te richten binnen een handelsketen gedomineerd door speculatieve koffiegiganten. Ik sprak mijn waardering uit voor hun gedrevenheid om zich te verenigen rond een eerlijke prijs voor hun duurzame kwaliteitsproduct. Ik prees hoe ze vasthoudend en veerkrachtig hun coöperaties met vallen en opstaan opstartten en in stand hielden. En… ik was trots dat ik op een zondagmorgen toch maar even vijf pakjes koffie had verkocht.

Terug naar nu, naar 2021. Terug naar onze eigen overheid. Wat kunnen we leren van deze koffieboeren? Ze zijn actief aan de slag gegaan met hun eigen ideeën om een sterk verankerd bedrijfsproces te vernieuwen. Dat het ingewikkeld was, en dat ze moesten samenwerken, hield ze blijkbaar niet tegen. Ze hadden een duidelijke visie op én geloof in een duurzaam maatschappelijk doel. En ik kan mij voorstellen dat ze hun onzekerheid en risico op falen transformeerden tot een kracht om te leren van elkaar en te leren uit de hinderpalen op hun pad. Zijn dit niet dé kwaliteiten bij uitstek die we willen koesteren bij elke innoverende en ondernemende ambtenaar?

Wat ik toen als zestienjarige bij de Tanzaniaanse koffieboeren bewonderde, wil ik nu, vier decennia later, ook graag zien binnen de overheid. Dit toekomstbeeld van innoverende en ondernemende ambtenaren lees ik ook in ‘The entrepreneurial employee in the public and private sector. What, Why, How’, een wetenschappelijk onderzoeksrapport van de Joint Research Centre van de Europese Commissie, van maart vorig jaar. Dit rapport stelt het als volgt: ‘Een innovator, of ondernemend personeelslid, is iemand die bewust de dagelijkse routine overstijgt en op zoek gaat naar vernieuwende praktijken. Hij of zij is daarbij heel actiegericht en wacht niet tot de vernieuwing hem of haar overkomt.’ Daarnaast stelt het rapport ook dat innovatoren waardecreatie nastreven vanuit een grote empathie met de diverse noden en behoeften van hun doelpubliek. En dat ze excellent zijn in het leren uit hun experimenten en daarvoor actief feedback zoeken bij alle betrokken partijen.

Net zoals een duurzaam bedrijfsmodel voor kleinschalige, ondernemende koffieboeren niet zomaar uit het niets ontstaat, hebben we ook nood aan een meer systemische aanpak om een innovatieve ondernemerscultuur binnen de overheid te laten groeien. Ik hoop dat het InnovatieNetwerk Overheid daaraan kan bijdragen, en verwelkom jullie ideeën, suggesties en voorstellen. Al dan niet met een kopje koffie erbij.