Managementgoeroe Peter Drucker zei het al eind vorige eeuw : ‘Culture eats strategy for breakfast’. Maar hoe ga je daarmee om? Zoals een Amerikaanse bedrijfsleider ooit zei: ‘culture is what people do when no one is looking’.

In onze INO-bijeenkomsten in november 2022 kwam dit thema prominent aan bod: “Hoe komen we tot een goede innovatiecultuur in onze organisaties?”. Hieronder enkele reflecties die voortbouwen op de praktijkervaringen van collega’s van onder andere het departement MOW, de VRT, het agentschap Digitaal Vlaanderen en District 09 van de stad Gent.

Het departement Mobiliteit en Openbare Werken gaf op 22 november een inkijk in hoe zij tot een innovatiegerichte organisatiecultuur willen komen. Hierbij viel op dat zij heel goed beseffen dat dit geen ‘wandeling in het park’ is, huppelend over mooie intenties zoals flexibel en creatief zijn, werken vanuit een groei-mindset of snel reageren op snel veranderende omstandigheden. Een innovatiegerichte cultuur vraagt ook een aantal ‘harde’ keuzes.

Zo mag er tolerantie voor falen zijn, maar géén tolerantie voor incompetentie. Experimenteren is een must, maar moet zeer gedisciplineerd verlopen om er bewust en objectief leerpunten uit te halen. Medewerkers moeten kunnen rekenen op psychologische veiligheid, maar dat mag niet beletten dat problemen openhartig benoemd worden. Innovatie vraagt een collaboratieve cultuur maar iedereen is ‘accountable’ voor zijn of haar rol daarin. Medewerkers krijgen een grote autonomie en ruimte om acties te ondernemen, maar dat lukt enkel als dat past binnen een sterk en visionair leiderschap.

De mediasector davert op haar grondvesten wat innovatiekansen betreft. Virtual reality, artificial intelligence, fake news, audio revolution … Dat zijn allemaal ontwikkelingen die razendsnel gaan. Tegelijkertijd wordt de VRT geconfronteerd met ingrijpende besparingen. Die zaken verzoenen vraagt om een uitdagende innovatiestrategie. Terwijl het departement MOW nog zeer verkennend aan de slag gaat, hoorden we in dezelfde bijeenkomst de innovatiemanager van de VRT stoere principes formuleren voor een innovatiegerichte cultuur in hun organisatie.

De VRT kiest hierbij voor het principe ‘no pain, no gain’. Innovaties worden niet ontwikkeld in een aparte testomgeving, maar gaan onmiddellijk ‘live op antenne’. Dit vereist een gestructureerd verloop waarin ‘falen’ ingebakken zit als mogelijkheid, maar tegelijk omkaderd wordt door terugvalscenario’s. Een tweede principe is ‘the network always wins’. De expertise wordt niet langer enkel in huis opgebouwd, maar ontstaat uit slimme samenwerkingsverbanden binnen het complexe media-netwerk. De juiste talenten samenbrengen kan succesvolle resultaten opleveren, maar talent kan niet zonder ambitie. De VRT vertaalt dat onder andere met enkele ‘moonshot’-projecten waarin ze zich niet laten beperken tot het ogenschijnlijk onmogelijke. Dergelijke hoge ambities werken zeer enthousiasmerend.

Een weekje later, in een INO-bijeenkomst rond experimenteren met burgers (de ‘collectie van de Gentenaar’ – District 09) en met ambtenaren (‘Sandbox Vlaanderen’), kwamen we ietwat onverwachts ook snel uit bij het belang van een gepaste innovatiecultuur om de toegevoegde waarde van experimenteren te maximaliseren.

Zo kwam ter sprake dat er moed nodig is om op experimenteren in te zetten in tijden van bezuiniging. En de overheid is hier niet uniek, want we zien binnen het Vlaamse bedrijfsleven eenzelfde soort terughoudendheid om op innovatie te blijven inzetten. Innovatie wordt nog te vaak niet als kerntaak gezien, terwijl we nu al wel weten dat er een volgende crisis gaat komen, waarbij we nood gaan hebben aan innovatieve oplossingen.

Consultants zien een trend in het bedrijfsleven om innovatie niet langer te beperken tot aparte ‘afgeschermde ministartups’. Ze zien een toenemende vraag naar het organisatiebreed opleiden van het personeel om innovatiever te werken en zo een innovatiecultuur tot stand te brengen.

Een innovatiecultuur bouw je ook op door je kwetsbaar op te stellen en door voldoende aandacht te besteden aan het community-management. Je moet het innovatie-vuurtje brandend blijven houden. En daarvoor is nood aan respect en waardering voor elk z’n cultuur. Aan verbindende ecosystemen om diverse actoren met elkaar te laten samenwerken. De Vlaamse overheid kan een belangrijke rol spelen in het creëren van die verbindende ecosystemen.