Griet Celen stond mee aan de wieg van ‘Water+Land+Schap’. In dat project zoeken verschillende Vlaamse entiteiten met de betrokken lokale actoren gebiedsgericht naar geïntegreerde innovatieve oplossingen en zetten acties op om die oplossingen te implementeren.

Caroline Godts heeft dan weer verschillende coalities doen ontstaan rond sociale innovatie, waaronder een enthousiasmerend traject rond de mantelzorg. In dat project zochten verschillende partijen hoe ze ‘met elkaar moesten leren dansen’.

Het was erg interessant om te merken dat uit die twee relatief verschillende projecten toch veel dezelfde lessen geleerd kunnen worden. Zaken die soms wellicht wat vanzelfsprekend klinken, maar waar toch vaak onvoldoende aandacht naar gaat.

Lees meer over ‘Water+Land+Schap(opent in nieuw venster)’.

Lees meer over het traject rond mantelzorg(opent in nieuw venster).

In de gezamenlijke discussie kwamen onder andere onderstaande zaken ter sprake.

De noodzaak van een gemeenschappelijke taal te spreken. Er zit (bijvoorbeeld) een spanning in de maatschappelijke vijfhoek tussen het wereldbeeld en de logica van de verschillende partijen. Je moet de personen/organisaties die je mee het bad wilt intrekken, echt begrijpen en je ook kunnen aanpassen aan je gesprekspartners. Dus een eerste belangrijke stap is iedereen heel transparant te laten omschrijven met welk doel hij/zij deelneemt en hieruit herkenbare, gemeenschappelijke doelen te destilleren.

We moeten aandacht durven hebben voor het proces van de coalitie. Jammer genoeg zijn binnen de Vlaamse Overheid investeringsmiddelen veel eenvoudiger te krijgen, dan geld om het proces te ondersteunen/begeleiden. VLAIO heeft daar een oplossing voor gevonden door zelf een groep procesbegeleiders in te huren.

Om de machtsverhouding tussen een grote speler (bv de Vlaamse Overheid) en een kleinere partner zoals een lokale speler wat te vereffenen, kan je de lokale coalitie met een kennispartner steunen. In bepaalde gevallen huurt de Vlaamse Overheid een studiebureau/consortium in, maar stelt deze expliciet ter beschikking van de andere partners.

Als overheid niet enkel een faciliterende, maar ook een regulerende taak opnemen is tricky. Je kan dan in een situatie komen dat je een groep wel autonoom laat denken, maar na verloop van tijd het voorstel moet bijstellen. Om dit gevaar te beperken is het goed om al vanaf het begin heel proactief mee te denken en transparant te zijn over je eigen positie.

Het kan voordelen hebben om in de luwte verder te werken en niet te veel om toestemming te moeten vragen. Maar dat kan ook betekenen dat je hele goede ideeën kan bedenken, die je dan niet (meteen) kan laten landen (wat frustrerend kan werken). Het is in zo’n situatie dan ook een enorme meerwaarde, als je als partner (vooral als Vlaams ambtenaar) voldoende agile kan werken, zodat je op een plotseling opkomende beleidsurgentie meteen kan inspelen met het uitgewerkte voorstel dat eerder geen voedingsbodem had.

Het zou goed zijn als je ook voldoende vrijheid in je doelstellingen en planning kan behouden om in te zetten op quick wins of op zaken waar energie blijkt te zijn. Andersom zouden we een verstikkende projectlogica dus moeten leren loslaten.

‘Een kritische vriend’, in andere woorden, iemand die (idealiter reflectief) monitort zonder zich te laten beïnvloeden door een eigen agenda, is enorm waardevol. Helemaal als die ook nog bijhoudt wat er geleerd wordt. Dat hoeft geen overheid te zijn en kan zelfs buiten de betrokken organisaties gezocht worden. Hij moet wel voldoende knowhow hebben om de problematieken te begrijpen. Helemaal leuk wordt het als verschillende partners een soort ‘kritische vriend’-rol voor elkaar opnemen.

Wellicht verandert de rol van de overheid in de toekomst. In die veranderende rol komt de klemtoon te liggen op het op gang trekken van processen en (daarbij) de juiste actoren samenbrengen. En daar kan en moet de Vlaamse overheid nog groeien.

Eigen beleid uitvoeren kan de Vlaamse overheid al goed, maar ervoor zorgen dat elders ook zaken gebeuren, daar zit nog winst. Want een volgende stap is dan om te zorgen dat de capaciteitsopbouw bij de verschillende actoren zich duurzaam verder kan ontwikkelen.

De drijfveer om te bouwen aan vitale coalities situeert zich vaak op persoonlijke niveau: een interessedomein, een (persoonlijke of professionele) ontwikkelingskans, een kans om (persoonlijke of professionele) ambities waar te maken. Durf het persoonlijke belang mee te nemen.

En misschien wel de belangrijkste: samenwerken moet vooral plezant zijn. Mensen willen er dan bij zijn en lerende netwerken ontstaan dan als vanzelf.