Een kleine groep van deelnemers vormen een panel waarrond de andere deelnemers zitten. Het panel vormt een figuurlijke ‘visbokaal’, waar de andere deelnemers in-eerste-instantie enkel naar kijken, zonder tussen te komen. “Buitenstaander” kunnen in de visbokaal stappen (deelnemer die in de visbokaal zat, stapt er dan uit) en op die manier hun visie toevoegen aan de discussie.

Deze methode is geschikt om:

• discussie open te trekken
• langere presentaties te vermijden
• participatie te bevorderen
• meer mensen aan het woord dan de “usual suspects” of de specialisten te laten
• controversiële onderwerpen, standpunten aan bod brengen

Deze methode is een alternatief voor debatten of panelgesprekken.

1. Plaats zes stoelen in een kring
2. Alle andere stoelen zet u in steeds grotere kringen eromheen
3. Eén van de zes stoelen in de viskom is altijd leeg.
4. Om iets te kunnen zeggen moet u in de viskom op een stoel zitten.
5. Zodra iemand op de lege stoel gaat zitten, moet iemand anders uit de vissenkom vertrekken. Dit is meestal degene die zijn of haar zegje al gedaan heeft.
6. Er mag enkel gesproken worden wanneer een deelnemer de “spreekstok” vastheeft.
7. De verschillende perspectieven worden nadien in kleine discussiegroepen (8 à 10 personen) mee in de diepte geanalyseerd. Hierbij neemt elke groep één specifiek standpunt in waarover men een rapport samenstelt met de belangrijkste pro’s en contra’s.
8. Tenslotte wordt het onderwerp in haar geheel besproken en tracht men tot conclusies en aanbevelingen te komen.

Varianten

• De eerste deelnemer stelt een vraag, een tweede deelnemer antwoordt en stelt op zijn beurt een vraag aan de volgende deelnemer…
• Eén vertegenwoordiger per standpunt komt in de viskom.
• Homogeen: deelnemers met een gelijkaardige visie komen in de viskom. Pas in tweede instantie worden er deelnemers met andere visies geïntroduceerd. Deze variant is een goede start voor een sessie maar kan ook verdieping met zich meebrengen.
• Viskomgevecht: discussie met twee deelnemers (1 pro en 1 contra visie) met telkens één argument per ronde.
• Samoan-cirkel: deelnemers komen in de viskom terecht door de schouder aan te tikken van iemand dat in de discussie (middelste)cirkel zit. De deelnemer die aangetikt wordt, verhuist naar de toeschouwers (buitenste) cirkel.
• U kan ervoor kiezen een kern te behouden en slechts enkele stoelen te wisselen

• Deze werkvorm is meestal een (onder)deel van groter, participatief proces.
• Geef deze werkvorm liefst met een facilitator én verslaggever (op flap).
• Voorzie een microfoon indien nodig.
• Zorg voor genoeg ruimte tussen de 2 cirkels om de toegang tot de viskom te vergemakkelijken.
• Een timer of klok kan handig zijn om de tijd van tussenkomsten te beperken.
• Start met een provocatieve vraag/standpunt en laat mensen uit de viskom reageren.
• Zorg dat er vlot gewisseld wordt, het wisselen houdt iedereen betrokken! Dit kan door:
  • op bepaalde tijdstippen plaatsen te wisselen
  • de Samoan-cirkel: deelnemers komen in de viskom terecht door de schouder aan te tikken van iemand dat in de discussie (middelste)cirkel zit. De deelnemer die aangetikt wordt, verhuist naar de toeschouwers (buitenste) cirkel.

• Groepsgrootte: niet van belang
• Kostprijs: geen
• Materiaal: ruim lokaal, grote vellen papier, micro
• Duurtijd: ongeveer 1u30