Het systeem van de aanvraag bindende schatting (ABS) (art. 3.3.1.0.9 VCF) geldt voor overlijdens vanaf 1 april 2019. Tegelijkertijd blijft het systeem van de schatting door de schatters-experten (art. 3.3.1.0.9/1 VCF) (experten-schatting) bestaan.

Er is keuzevrijheid voor de belastingplichtige (BP).

Zowel bij een ABS als een experten-schatting moet er in geval van verkoop tegen een hogere prijs dan de in de aangifte vermelde waarde geen bijvoeglijke aangifte worden ingediend.

Er kunnen een aantal situaties van samenloop ontstaan tussen of binnen beide systemen.

Daarnaast blijft de mogelijkheid om bezwaar in te dienen bestaan. Hierna worden een aantal van deze situaties nader besproken.

1.1.1. Zelfde BP en zelfde onroerend goed (OG), samenloop ABS en experten-schatting

De ABS krijgt steeds voorrang.

Uit artikel 3.3.1.0.9 VCF wordt afgeleid dat als men een ABS indient bij VLABEL (vóór de aangifte en uiterlijk vóór het verstrijken van de aangiftetermijn) men impliciet afstand doet van artikel 3.3.1.0.9/1 VCF en dus geen beroep meer kan doen op een schatter-expert (of dat alleszins niet kan toevoegen aan de aangifte). Een ABS moet immers worden ingediend vóór de aangifte. Op het ogenblik van de indiening van een ABS wordt het resultaat bindend voor VLABEL. Het is dus dat resultaat dat zal gebruikt worden voor de berekening van de erfbelasting. Evenwel kan de belastingplichtige na ontvangst van het aanslagbiljet bezwaar indienen.

Wanneer in de (latere) aangifte (dus na de indiening van de ABS) met betrekking tot hetzelfde goed alsnog een verslag van een schatter-expert zou worden toegevoegd is dat dan zonder voorwerp aangezien er al een bindende waarde is bepaald (of op zijn minst aangevraagd).

Dat die experten-schatting eerst is aangevraagd is niet relevant, want de BP kan nog altijd beslissen om ze niet te gebruiken.

Op deze manier kunnen beide systemen naast elkaar bestaan, maar de BP moet een keuze maken. Dient hij een ABS voor een goed in, dan sluit dit voor dat goed uit dat hij nog zelf een raming kan maken of beroep doen op een schatter-expert. Een onterecht toegevoegd verslag van een schatter-expert, kan wel bruikbaar blijven voor de belastingplichtige bij een bezwaar tegen een ABS.

1.1.2. Zelfde BP en zelfde OG, twee of meerdere experten-schattingen waarvan het gemiddelde wordt genomen

Wanneer de BP beroep heeft gedaan op twee of meerdere schatters-experten, deze schattingsverslagen als bijlage aan de aangifte worden gehecht en het gemiddelde van voormelde experten-schattingen in de aangifte wordt aangegeven, dan wordt – gelet op het feit dat deze experten-schattingen juridisch evenveel waarde hebben - in beginsel de gemiddelde waarde aangenomen op voorwaarde dat beide verslagen aan de kwaliteitsvereiste voldoen.

1.2. Verschillende BP’s en zelfde onroerende goed

1.2.1. Samenloop meerdere ABS’en

Zodra er voor een bepaald onroerend goed een ABS is ingediend, zal VLABEL wanneer vervolgens een ABS wordt ingediend door een andere aanvrager, dezelfde bindende schatting aan die aanvrager bezorgen.

1.2.2. Samenloop meerdere experten-schattingen

De burger kan er in principe van uitgaan dat de schatting wordt aanvaard.

Alleen wanneer er manifeste afwijkingen worden vastgesteld wordt nagegaan of één van de schatters-experten in de fout is gegaan.

1.2.3. Samenloop schatting schatter-expert van BP1 met een niet bindende schatting (eigen schatting bv) van BP2

De schatting van de schatter-expert is enkel bindend voor de BP die een beroep op hem deed. De BP die een beroep deed op de schatter-expert kan enkel een tekortschatting krijgen in geval van manifeste afwijking.

Indien aanvaardbaar, wordt de niet-bindende schatting aangenomen voor de andere BP.

De BP die geen beroep deed op een schatter-expert kan een tekortschatting krijgen indien blijkt dat zijn schatting te laag was.

1.2.4. Samenloop ABS van BP1 met een niet bindende schatting (eigen schatting bv.) van BP2

Voor de BP die een ABS indient wordt de waarde van de ABS gehanteerd.

Indien aanvaardbaar wordt de niet-bindende schatting aangenomen voor de andere BP.

De BP die geen beroep deed op een schatter-expert kan een tekortschatting krijgen indien blijkt dat zijn schatting te laag was.

1.2.5. Samenloop experten-schatting en ABS (dus BP 1 heeft ABS ingediend, BP 2 heeft experten-schatting bij de aangifte gevoegd)

Voor de BP die een ABS indient wordt waarde van de ABS gehanteerd.

Voor de BP met een schatting van een schatter-expert, wordt de waarde van de schatter-expert gehanteerd.

De BP die een beroep deed op de schatter-expert kan enkel een tekortschatting krijgen in geval van manifeste afwijking.

Voorbeeld: twee neven waarvan één een ABS heeft ingediend en één een experten schatting. Neef 1 zal belast worden op basis van de waarde die in de ABS wordt opgegeven, neef 2 wordt belast op de waarde van de experten-schatting. Er zullen dus twee globale berekeningen worden gemaakt met een verschillende waarde voor het onroerende goed.

1.3. Meerdere onroerende goederen in een nalatenschap

In één aangifte met meerdere onroerende goederen kan een bepaald goed geraamd worden via ABS, een ander goed door een schatter-expert en nog een ander goed door de belastingplichtige zelf.

De problematiek van de samenloop van schattingen stelt zich in dat geval niet.

2.1. Afwijkende aangifte

• Er wordt een ABS ingediend maar de aanvrager geeft een hogere/lagere waarde op in de aangifte van nalatenschap: VLABEL houdt bij het vestigen van de aanslag rekening met het resultaat van de ABS en niet met de in de aangifte vermelde waarde. De aanvrager behoudt wel de mogelijkheid om bezwaar tegen het ontvangen aanslagbiljet in te dienen.
  
• Er wordt bij de aangifte een experten-schatting gevoegd maar in die aangifte wordt een hogere/lagere waarde opgegeven: VLABEL houdt bij het vestigen van de aanslag rekening met de experten-schatting. De aanvrager behoudt wel de mogelijkheid om bezwaar tegen het aanslagbiljet in te dienen. In dat verband dient evenwel gewezen te worden op het volgende punt.

2.2. Bezwaar tegen een experten-schatting door de aangever die deze schatting zelf heeft gevraagd

Het staat de aangevers vrij een schatter-expert in te schakelen, of zelfs meer dan één, en vervolgens te beslissen of ze dit verslag, of één van de verslagen, al dan niet bij de aangifte voegen.

Door het verslag bij de aangifte te voegen en de waardering van de expert over te nemen in de aangifte, heeft de aangever zich akkoord verklaard met het verslag en de gedane waardering.

Een schatting door een schatter-expert is bindend voor Vlabel.

Om deze redenen zal een bezwaar in principe worden afgewezen, tenzij de bezwaarindiener kan aantonen dat er sprake is van een materiële vergissing (bv. de schatter-expert heeft het verkeerde onroerend goed geschat).

2.3. Invloed experten-schatting t.a.v. bijzondere legatarissen

In een nalatenschap wordt door de wettelijke erfgenamen bij de aangifte van de nalatenschap een experten-schatting toegevoegd. Op basis van die aangifte wordt ook de erfbelasting voor de bijzondere legatarissen berekend.

Vervolgens wordt een bezwaar ingediend door de bijzondere legatarissen. Zij steunen zich op de schatting van een andere schatter-expert (doch gezien zij niet aangifteplichtig zijn is hier geen sprake van een experten-schatting in de zin van art. 3.3.1.0.9/1 VCF).

De wettelijke erfgenamen vragen op hun beurt dat indien het bezwaar van de bijzondere legatarissen wordt ingewilligd ook voor hen met die waarde rekening wordt gehouden.

1. Werkwijze t.a.v. de bijzondere legatarissen
   
   Het bezwaar zal worden onderzocht (desgevallend zal VLABEL zelf een schatting uitvoeren) om de correcte waarde te bepalen t.a.v. de bijzondere legatarissen.
   
2. Werkwijze t.a.v. de wettelijke erfgenamen
   
   Het bezwaar zal in principe worden afgewezen omdat de wettelijke erfgenamen zelf beslist hebben om gebruik te maken in hun aangifte van de experten-schatting. Indien ze die te hoog bevonden hadden ze ook ervoor kunnen opteren om die niet aan te wenden. (zie 2.2.).