In het kader van het Smart Flanders-programma zijn in samenwerking met het Kenniscentrum Vlaamse Steden (KCVS) verschillende onderzoeksprojecten opgestart om stappen te zetten naar een Vlaamse zon-zoneringskaart.
Context
Binnen het thema klimaat en energie worden opschaling van lokale hernieuwbare energieproductie en samenwerking in lokale energiegemeenschappen en -coöperaties door veel steden en gemeenten naar voor geschoven als belangrijke uitdagingen. Het energiedecreet van 2 april 2021 biedt heel wat mogelijkheden met betrekking tot energiedelen, maar steden en gemeenten blijven met vragen zitten over de rol die zij kunnen opnemen in het initiëren, faciliteren of begeleiden van (collectieve) hernieuwbare energieprojecten. Om kansrijke locaties te identificeren, geven steden aan nood te hebben aan een beleidsinstrument, een ‘zon-zoneringskaart’, waarmee vraag en (potentieel) aanbod van zonne-energie in kaart worden gebracht. Dit instrument moet steden en gemeenten in staat stellen om een rol op te nemen in het opschalen van lokale en hernieuwbare energieproductie door de juiste partijen bij elkaar te brengen.
Verkennend data-onderzoek zon-zoneringskaart
In een eerste fase is een verkennend data-onderzoek uitgevoerd, met als doel het maken van inventarisatie gemaakt van de reeds bestaande en nog ontbrekende datasets en tools over zonne-energie en het definiëren van gewenste functionaliteiten van een zon-zoneringskaart.
Uit het onderzoek blijkt dat er een duidelijke behoefte is aan een Vlaamse zon-zoneringskaart. De zon-zoneringskaart moet een interactieve tool zijn, die een visueel geografisch inzicht geeft in zonnepotentie, energievraag en reeds gerealiseerde PV-installaties, in één centrale omgeving. Het instrument moet een flexibele en modulaire tool moet zijn, waaraan toekomstige functionaliteiten en datasets (bv. netcongestie) kunnen worden toegevoegd en waarvan bestaande datasets eenvoudig kunnen worden vernieuwd. Het instrument moet beleidsmakers o.a. in staat stellen om versneld en gericht coöperatieve en participatieve hernieuwbare energieprojecten uit te rollen (bv. in functie van het Lokaal Energie en Klimaatpact).
Het data-onderzoek resulteerde in een eindrapport, een data- en toolsmatrix, een overzicht van proefprojecten, een belevingsmatrix en twee mock-ups. De producten zijn het resultaat van interviews met verschillende stakeholders (lokale besturen, Digitaal Vlaanderen, VEKA, Fluvius, REScoop, …) en desk studie.
Businessanalyse Digitaal Hoogtemodel
Uit het data-onderzoek blijkt dat verschillende datasets die nodig zijn om een zon-zoneringskaart te ontwikkelen niet of onvoldoende kwalitatief worden ontsloten. Een voorbeeld daarvan is zonnepotentie, dat wordt gesimuleerd op basis van het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen (DHMV). Dit hoogtemodel is een verzamelnaam voor alle gebiedsdekkende hoogtegegevens van Vlaanderen waar Digitaal Vlaanderen over beschikt. Het meest recente hoogtemodel (DHMV II) dateert van 2013-2015 en is bijgevolg niet langer actueel, waardoor ook afgeleide producten zoals actuele zonnepotentie ontbreken.
Als vervolg op het eerste data-onderzoek, heeft het Agentschap Binnenlands Bestuur, in samenwerking met het Kenniscentrum Vlaamse Steden, de opdracht gegeven aan Digitaal Vlaanderen om een businessanalyse te maken van een nieuw Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen (DHMV III). Aan de hand daarvan worden de mogelijkheden en meerwaarde van het (geaggregeerd) ontsluiten van actuele hoogtegegevens in kaart worden gebracht.
De (functionele) analyse geeft inzicht in de verschillende toepassingsmogelijkheden of usecases van het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen. Hierbij wordt rekening gehouden met en verder gebouwd op vorige analyse die in 2013 reeds werd uitgevoerd door Digitaal Vlaanderen. De nadruk ligt hierbij zowel op de diverse toepassingsmogelijkheden als op de diverse relevante Vlaamse partijen (overheden, kennisinstellingen en (georganiseerde) burgers). Dat wil zeggen dat de analyse ruimer gaat dan de scope van enkel de zon-zoneringskaart (nl. het genereren van zonnepotentie).
Door middel van een brede bevraging zijn alle mogelijke (toekomstige) toepassingen of usecases van een actueel hoogtemodel en de achterliggende brondata in kaart gebracht. Daarbij zijn ook koppelkansen met reeds bestaande initiatieven binnen de Vlaamse overheid onderzocht. Tot slot zijn ook inspirerende internationale voorbeelden onder de loep genomen. Het onderzoek resulteerde in een omvangrijke (functionele) businessanalyse.
Juridische en technische analyse en ontwikkeling roadmap zon-zoneringskaart
Uit het data-onderzoek blijkt eveneens dat verschillende van de benodigde data voor de ontwikkeling van een zon-zoneringskaart privacygevoelig kan zijn. VITO en Cranium hebben daarom de opdracht gekregen om dit verder te onderzoeken, in een vervolgopdracht.
Het doel van die opdracht is tweeledig: (1) inzicht krijgen in hoe om te gaan met privacygevoelige data en het voorstellen van gepaste voorzorgsmaatregelen en (2) het onderzoeken van de technische haalbaarheid van de zon-zoneringskaart. Daarbij is onderzocht welke technische componenten nodig zijn voor de ontwikkeling van het beleidsinstrument en hoe deze zich verhouden tot andere, bestaande initiatieven en oplossingen. Het onderzoek resulteerde in een grondige juridische analyse van de achterliggende data en een heldere beschrijving en roadmap van volgende stappen voor de ontwikkeling van een zon-zoneringskaart.