Discriminatie

Meen je slachtoffer of getuige te zijn van discriminatie in een situatie die onder de Vlaamse bevoegdheden(opent in nieuw venster) valt? Dan kan je dit kosteloos melden bij het Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI)(opent in nieuw venster).

Wettelijk kader

Het principe van gelijke behandeling (of non-discriminatie) is een van de grondslagen van onze democratische samenleving.

Toch ondervinden veel mensen nog discriminatie door hun herkomst, handicap, leeftijd, geslacht of een ander beschermd kenmerk. Net daarom werkt Vlaanderen naast een proactief gelijkekansenbeleid ook een non-discriminatiebeleid uit. Het Vlaams antidiscriminatiebeleid is complementair aan het gelijkekansenbeleid. Het gaat niet om enkel repressief op te treden, er moet ook een preventiebeleid bestaan dat een tolerante samenleving wil creëren waar iedereen volwaardig en gelijkwaardig aan kan deelnemen. Het decreet gelijkekansen- en gelijkebehandelingsbeleid schept het kader voor beide beleidslijnen.

Het Vlaamse antidiscriminatiebeleid baseert zich onder meer op 4 belangrijke Europese richtlijnen die werden omgezet in het Vlaamse kaderdecreet inzake gelijke kansen en non-discriminatie(opent in nieuw venster). Die Europese richtlijnen bepalen:

• het toepassingsgebied (binnen de grenzen van de Vlaamse bevoegdheden);
• de verplichting om een onafhankelijk orgaan op te richten dat instaat voor de bevordering, analyse, monitoring en ondersteuning van de gelijke behandeling van personen met een beschermd kenmerk, alsook meldingen over discriminatie kan ontvangen en slachtoffers van discriminatie onafhankelijke bijstand kan bieden bij de afwikkeling van die meldingen.

Het kaderdecreet zet ook relevante internationale verdragen om die wereldwijd de strijd tegen discriminatie aangaan, zoals:

• het verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie;
• het verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie van vrouwen;
• het verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.

Wat zijn de “beschermde kenmerken”?

Geslacht, gezinsverantwoordelijkheden, leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, taal, gezondheidstoestand, handicap, fysieke of genetische eigenschap, sociale positie, huidskleur, etniciteit of nationaliteit.

Een minder gunstige behandeling op grond van genderidentiteit, genderexpressie, zwangerschap, bevalling, moederschap, het geven van borstvoeding, adoptie, medisch begeleide voortplanting, vader- en meemoederschap, geslachtsverandering of seksekenmerken wordt gelijkgesteld met een minder gunstige behandeling op grond van geslacht.

Een minder gunstige behandeling op grond van gezinssamenstelling wordt gelijkgesteld met een minder gunstige behandeling op grond van burgerlijke staat.

Toepassingsgebied

Het kaderdecreet is binnen de grenzen van de bevoegdheden van het Vlaams Gewest en de Vlaamse Gemeenschap van toepassing in volgende domeinen:

• De voorwaarden voor toegang tot arbeid in loondienst of als zelfstandige en tot een beroep.
  • De selectie- en aanstellingscriteria ongeacht de aard van de activiteit. Dit geldt voor alle niveaus van de beroepshiërarchie.
  • De bevorderingskansen en de werkgelegenheids- en arbeidsvoorwaarden, met inbegrip van ontslag en beloning, vallen hier ook onder. Onder beloning verstaan we het gewone basis- of minimumloon of het basis- of minimumsalaris en alle overige voordelen in geld of in natura die de werknemer direct of indirect, uit hoofde van zijn arbeidsbetrekking, van zijn werkgever ontvangt.

• De toegang tot alle vormen en alle niveaus van beroepskeuzevoorlichting, beroepsopleiding, voortgezette beroepsopleiding en omscholing, met inbegrip van praktijkervaring.
• De arbeidsbemiddeling en wedertewerkstelling.

• Goederen en diensten, met inbegrip van huisvesting, mobiliteit, onderwijs, sport en energie.
• Gezondheidszorg.
• Onderwijs.
• Sociale voordelen en sociale bescherming.
• Toegang tot en deelname aan economische, sociale, culturele of politieke activiteit buiten de privésfeer.

Binnen dit toepassingsgebied verbiedt het decreet elke vorm van discriminatie zowel in de overheidssector als in de particuliere sector. Deze vormen zijn: directe discriminatie, indirecte discriminatie, intimidatie, seksuele intimidatie, weigering van een verzoek tot redelijke aanpassingen en het opdracht geven tot discriminatie.

Onderzoek

In 2020 werd een evaluatiestudie van het Gelijkekansendecreet afgerond. De centrale onderzoeksvraag luidde of het decreet een afdoend kader biedt voor een doeltreffend antidiscriminatiebeleid. De studie werd gevoerd op basis van een internationale rechtsvergelijking en een analyse van de rechtspraak waarin het kaderdecreet werd toegepast. De evaluatiestudie leidde in 2024 tot de aanpassing van het decreet(opent in nieuw venster) om de handhaving van het Vlaamse antidiscriminatiebeleid te versterken

Gelijkheidsorganen

Slachtoffers van discriminatie kunnen terecht bij onafhankelijke gelijkheidsorganen voor een laagdrempelige, krachtdadige en kwaliteitsvolle behandeling van hun meldingen.

Sinds 15 maart 2023 heeft Vlaanderen een eigen gelijkheidsorgaan dat als onafhankelijke instelling ijvert voor meer gelijke kansen en de strijd met discriminatie aangaat, en dit ingebed in een Vlaams Mensenrechteninstituut dat een ruim mandaat heeft om alle mensenrechten te beschermen en te bevorderen in alle aangelegenheden van de Vlaamse Gemeenschap en het Vlaamse Gewest. Het Vlaams Mensenrechteninstituut kan ook klachten over discriminatie behandelen. Bij dergelijke klachten wordt steeds eerst gewerkt aan een oplossing via bemiddeling. Lukt dat niet, dan kan een gespecialiseerde geschillenkamer een niet-bindend oordeel uitspreken over de klacht, waarin het ook aanbevelingen kan opnemen ten opzichte van een persoon die heeft gediscrimineerd.

Meer informatie kan je terugvinden op www.vlaamsmensenrechteninstituut.be

Valt de discriminatie onder de federale bevoegdheid (bv. ontslagrecht) dan kunnen slachtoffers van discriminatie bij het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen of bij Unia(opent in nieuw venster) terecht.