Barometer Samenleven peilt naar vertrouwen in overheden en politiek

De bevraging vond plaats in januari, februari en maart 2024 bij 2.759 respondenten van 18 t.e.m. 85 jaar van Belgische herkomst en van EU herkomst van de eerste en tweede generatie en van niet-EU herkomst van de eerste en tweede generatie. Op die manier is het mogelijk om de antwoorden onderling te vergelijken.

Rond overheidsvertrouwen geven de respondenten aan dat ze gemiddeld meer vertrouwen in de lokale overheid (35%) hebben dan in andere overheden (17 à 21%). Opvallend: vooral mensen met buitenlandse herkomst hebben meer vertrouwen in de lokale overheid.

• Voor mensen met een herkomst van buiten de EU die niet in België geboren zijn gaat het om 54%,
• Voor mensen met een herkomst van binnen de EU die niet in België geboren zijn om 46%,
• Slechts 32% van de mensen van Belgische herkomst aangeeft veel vertrouwen te hebben in de lokale overheid.

Ook de politieke thema’s die respondenten het belangrijkst vinden verschillen.

• Mensen met een buitenlandse herkomst vinden armoedebestrijding, discriminatie, woning en huisvesting opvallend belangrijker dan mensen van Belgische herkomst.
• Mensen van Belgische herkomst vinden dan weer pensioenen, sociale zekerheid en migratie belangrijkere thema’s dan mensen van buitenlandse herkomst.
• In het algemeen vormen gezondheidszorg, onderwijs en economie de top 3 in het Vlaams gewest.

Personen met niet-EU-nationaliteit die minstens 5 jaar wettelijk verblijven in België en personen met EU-nationaliteit konden gaan stemmen voor de lokale verkiezingen van 13 oktober 2024 als ze zich voor 31 juli 2024 registreerden. Cijfers van de FOD Binnenlandse Zaken voor het Vlaamse Gewest tonen aan dat slechts 10% van de niet-Belgen met potentieel stemrecht zich heeft geregistreerd om te gaan stemmen.

Dit is een stuk minder dan de 32% van de niet-Belgen met potentieel stemrecht die in de bevraging van de Barometer Samenleven aangeduid hebben dat ze van plan waren om te gaan stemmen. Van de niet-Belgen die geen intentie hadden om te gaan stemmen geeft 18% aan dat de procedure om in te schrijven te moeilijk is en 15% dat men niet weet of men mag stemmen.

Uit de bevraging blijkt dat het aantal mensen in het Vlaams gewest van buiten de EU dat de voorbije 12 maanden discriminatie heeft ervaren daalt van 58% in 2023 naar 51% in 2024, terwijl dit voor personen met een Belgische herkomst stabiel blijft op 28%.

De groep die nog steeds het meest discriminatie ervaart is de tweede generatie van burgers met herkomst buiten de EU. Maar er is wel verbetering tegenover het jaar ervoor: in 2023 gaf 67% nog aan de voorbije 12 maanden discriminatie te hebben ervaren, in 2024 gaat het om 60%. Deze groep heeft ook het meeste het gevoel dat men niet evenveel meetelt als andere burgers voor de samenleving en scoort het laagst op de vraag of de meeste mensen te vertrouwen zijn.

Bovendien voelt de tweede generatie zich ook minder verbonden met de gemeente of stad waar men woont in vergelijking met de eerste generatie. Opvallend is wel dat de tweede generatie burgers meer deelnemen aan activiteiten van een vereniging dan de eerste generatie. De tweede generatie heeft ook veel minder moeite dan de eerste generatie om een onverwachte kost van 1.100 euro te dekken.

Naast de aparte bevraging komen ook volgende thema’s aan bod in de Barometer Samenleven: arbeidsparticipatie, onderwijsparticipatie, sociale en maatschappelijke netwerken, verbondenheid, burgerschap, financiële draagkracht, gelijke behandeling en kennis van het Nederlands. Bij 6 van de 8 thema’s is er geen verandering vastgesteld tegenover vorige jaren.

Bij financiële draagkracht valt op dat er voor het derde jaar op rij opnieuw een positieve evolutie merkbaar is: een kleiner aandeel kinderen van buitenlandse herkomst werd geboren in kansarmoede in 2023 in vergelijking met 2022. Dat blijkt uit de cijfers van Opgroeien die in de barometer zijn verwerkt.

De barometer toont op vlak van onderwijsparticipatie dat meer leerlingen met een andere thuistaal school verlaten zonder diploma: in 2022 is het aandeel leerlingen met een andere thuistaal dat uitstroomt met diploma gedaald in vergelijking met 2021. Het aandeel ligt op het laagste niveau sinds 10 jaar, slechts 72,6% stroomt in het secundair onderwijs uit met een diploma. Bij leerlingen met Nederlands als thuistaal gaat het om 90%. Maar ook hier geldt het laagste niveau in 10 jaar: in 2021 ging het nog om 91,6%, in 2020 om 93,3%.