Onderzoek schoolomgeving
Sinds 2019 kunnen lokale besturen in Vlaanderen bij de Vlaamse overheid een subsidieaanvraag indienen om de verkeersveiligheid rondom schoolomgevingen te verbeteren. Het Instituut voor Mobiliteit (IMOB) van de UHasselt onderzocht in 2023 de impact van die subsidie in opdracht van de Vlaamse overheid.
Subsidies veilige schoolomgeving
Om de verkeersveiligheid van het woon-schoolverkeer te bevorderen, is het cruciaal om de schoolomgevingen kwaliteitsvol in te richten. Sinds 2019 kunnen steden en gemeenten subsidies aanvragen voor projecten die de verkeersveiligheid van schoolomgevingen verhogen. Die subsidies zijn gericht op snel uitvoerbare maatregelen. Ingrepen aan de verkeerssignalisatie en kleine infrastructurele maatregelen komen hiervoor in aanmerking. Denk aan de inrichting van een schoolstraat, de heraanleg van fiets- en voetpaden, markeringen aan de schoolpoort of straatmeubilair plaatsen om de leefbaarheid van de schoolomgeving te verhogen.
De subsidie loopt momenteel nog. Een tussentijdse evaluatie van de subsidie is echter cruciaal om verdere kwalitatieve ondersteuning te kunnen bieden. Daarom onderzocht het IMOB-UHasselt in 2023 de impact van de subsidie.
Doelstellingen onderzoek
Het doel van de subsidie voor veilig schoolverkeer is om de verkeersveiligheid in het woon-schoolverkeer te verhogen. Het onderzoek evalueert de impact van de subsidie op de veiligheid van schoolomgevingen. De resultaten helpen de Vlaamse overheid de bijdrage aan een veiliger woon-schoolverkeer in Vlaanderen te vergroten aan de hand van juiste beleidsmatige keuzes.
In het onderzoek focuste IMOB op subsidiedossiers van 2019 tot en met juli 2022. Zo kende de Vlaamse overheid binnen deze periode 362 subsidies toe aan lokale besturen voor aanpassingen aan 1546 schoolomgevingen, goed voor een totaalbedrag van 9.242.214 euro.
Dit waren de voornaamste doelstellingen:
Subsidiegebruik
Een beter overzicht krijgen wat er met behulp van de subsidie in de praktijk gerealiseerd wordt. Dit werd bekeken aan de hand van een beschrijvend onderzoek van de soorten ingrepen in de schoolomgeving waarvoor de subsidie werd aangevraagd.
Impact van subsidies
Een beeld krijgen van de ervaren impact van de gesubsidieerde maatregelen op de verkeersveiligheid in de schoolomgevingen.
Het is belangrijk om de verandering in de ervaren verkeersveiligheid te meten bij zowel ouders, leerlingen, schoolmedewerkers als lokale overheden.
Subsidieaanpak
Inzicht krijgen in de aanpak van de subsidieaanvraag en de verdere uitvoering bij lokale besturen.
Methode
Een grondige analyse van de 362 subsidiedossiers ligt aan de basis van het onderzoek. Dit geeft een overzicht van de beschikbare data tussen 2019 tot en met juli 2022 en de ontbrekende gegevens die nog nodig zijn om het subsidiegebruik volledig in kaart te brengen.
Vragenlijst
Via een vragenlijst verspreid onder leerlingen, ouders, scholen en lokale besturen werd naar de resterende onderzoeksdoelen gepeild. De antwoorden vulden zowel objectieve gegevens van het subsidiegebruik en de subsidieaanpak in als subjectieve gegevens over de effecten van de gesubsidieerde ingrepen. De vragenlijst was dynamisch en context-specifiek. De invullers kregen met andere woorden enkel vragen voorgeschoteld die voor de personen in kwestie van toepassing waren. Ook leverden hun antwoorden input voor de volgende vragen die tevoorschijn kwamen. Zo werden geen overbodige vragen gesteld.
Bezoekmomenten
Daarbij bezochten de onderzoekers 39 projectomgevingen in 27 gemeenten om een gedetailleerd overzicht te kunnen geven van hun subsidiegebruik. Het is belangrijk om op te merken dat de beschreven impact in dit rapport vooral het resultaat is van subjectieve waarnemingen/observaties en antwoorden van de diverse stakeholders.
Naslagwerk
Om de implementering en de goede voorbeelden bij bepaalde gesubsidieerde ingrepen volledig te begrijpen, verrijkt het IMOB het onderzoeksrapport met een naslagwerk. Deze output werd aangevuld met ervaringen van het onderzoekscentrum en input van de thematische focusgroepen (call-to-action). Zo toont het onderzoek een praktische en beredeneerde weergave van de subsidie in Vlaanderen.
In dit naslagwerk zijn ook veel situaties gevisualiseerd aan de hand van fotomateriaal dat tijdens de verschillende plaatsbezoeken werd verzameld.
Resultaten
Aanbevelingen
Het onderzoek geeft meerdere aanbevelingen en verbeteringen om de subsidie te optimaliseren. In het algemeen pleit de studie om de scope van de subsidie te verruimen. Hieronder een selectie van enkele interessante aanbevelingen:
Lokale besturen zijn het best geplaatst om, in samenwerking met de scholen op hun grondgebied, te beslissen welke maatregelen genomen kunnen worden om de verkeersveiligheid in schoolomgevingen te verhogen. De Vlaamse overheid kan hen daarbij helpen door keuze van maatregelentypen vooraf aan te bieden waaraan ze, voor de aanvraag van de subsidie, beleidsdoelstellingen kunnen koppelen. Op die manier wordt het specifieke doel van het gebruik van de subsidie vanaf het begin duidelijker.
Het merendeel van de lokale besturen is voorstander om de uitvoeringstermijn van 6 maanden te verlengen naar 1 jaar of langer.
Er wordt aanbevolen om de omgeving waarvoor een subsidie kan worden aangevraagd uit te breiden tot een zone van minstens 500 meter van de schoolpoort (versus nu 100 meter) en om aandacht te blijven hebben voor initiatieven die de woon-schoolroute veiliger maken, en niet te beperken tot de onmiddellijke schoolomgeving.
Het onderzoek adviseert ook om de communicatie naar burgers (vanuit de scholen) een voorwaarde te maken bij de subsidietoekenning. De gemeenten zouden daar een bewijs van moeten aanleveren (bijvoorbeeld via een plan van aanpak dat door de scholen wordt onderschreven). Volgens het onderzoek beïnvloedt die communicatie namelijk het veiligheidsgevoel bij de maatregelen in de schoolomgeving op een positieve manier.
De studie pleit ervoor om de kennisuitwisseling tussen scholen, burgers, oudercomités, maar zeker ook met de kinderen verder te verhogen én hen te betrekken bij de subsidieaanvraag. Zij komen immers allemaal bijna dagelijks samen in de betrokken schoolomgeving.