Bevoegdheid
De gemeente- of provincieraad kan in bepaalde gevallen opcentiemen of aanvullende belastingen heffen op het bedrag van een belasting die een hogere overheid heft. Gemeenten hebben ook voor specifieke materies de keuze tussen een eigen heffing of de heffing van opcentiemen op een Vlaamse heffing.
Grondslag en voorwaarden
Bij opcentiemen of aanvullende belastingen is de grondslag van de belasting het bedrag van een belasting die de federale of Vlaamse overheid heft. De gemeenteraad en de provincieraad kan bij raadsbesluit enkel het verhogingspercentage of het aantal opcentiemen bepalen dat ze op de hoofdbelasting heffen.
De gemeente-en provincieraden mogen geen afbreuk doen aan het doel en de aard van de hoofdbelasting en moeten alle andere voorwaarden van de hoofdbelasting impliciet overnemen:
- het belastbaar voorwerp
- de berekening
- de aanwijzing van de belastingplichtige
- de vrijstellingen
- de verminderingen.
Lokale besturen ondervinden dan ook per definitie de gevolgen van fiscale ingrepen in de hoofdbelasting door de hogere overheid.
Lokale besturen moeten bovendien rekening houden met bepaalde bijkomende procedures, zoals een tijdige mededeling van de goedgekeurde aanslagvoeten aan de Vlaamse Belastingdienst of de FOD Financiën.
Expliciete machtiging door hogere overheid
Lokale besturen zijn in bepaalde gevallen expliciet gemachtigd tot de heffing van opcentiemen of aanvullende belastingen ter compensatie van een wettelijke beperking aan hun bevoegdheid. Die heffing is al dan niet gekoppeld aan specifieke voorwaarden.
De bekendste voorbeelden van expliciet gemachtigde heffingen zijn de aanvullende gemeentebelasting op de personenbelasting en de gemeentelijke en provinciale opcentiemen op de onroerende voorheffing:
- De aanvullende gemeentebelasting op de personenbelasting wordt gezamenlijk geheven door de federale staat en het Vlaamse Gewest.
- De gemeentelijke en provinciale opcentiemen op de onroerende voorheffing worden geheven door het Vlaamse Gewest.
Keuze tussen opcentiemen of een eigen lokale belasting
Lokale besturen kunnen voor bepaalde materies kiezen om:
- opcentiemen te heffen op een Vlaamse heffing met een bepaalde belastbare grondslag, of
- een eigen lokale belasting te heffen met eenzelfde belastbare grondslag als deze Vlaamse heffing.
Lokale besturen kunnen volgens het fiscaal non bis in idem-beginsel geen opcentiemen én een eigen lokale belasting heffen.
Voorbeelden van opcentiemen en eigen lokale belasting in specifieke materies zijn de heffing op ongeschikte en onbewoonbare woningen, de heffing ter bestrijding van leegstand en verwaarlozing van bedrijfsruimten en bepaalde milieuheffingen.
Opdeciem op de verkeersbelasting
Het Vlaamse Gewest heft ten voordele van de gemeenten een opdeciem op de verkeersbelasting. De Vlaamse Belastingsdienst int dat opdeciem samen met de hoofdbelasting en stort het vervolgens door naar de gemeente waar de voertuigen zijn ingeschreven.
De opdeciem is geen echte (aanvullende) gemeentebelasting: de rechtsbasis is het Wetboek van de met de Inkomstenbelastingen Gelijkgestelde Belastingen, niet een gemeentelijk belastingreglement.