Gemeentefonds

De Vlaamse Regering verdeelt de hoofddotatie van het Gemeentefonds jaarlijks onder alle gemeenten volgens een aantal criteria. Gemeenten die minder eigen ontvangsten kunnen voortbrengen, krijgen meer middelen uit het fonds en omgekeerd.

De criteria van het Gemeentefonds steunen op:

• de centrumfunctie
• de fiscale armoede
• de open ruimte
• een aantal sociale elementen.

De centrumsteden, de provinciale steden en de kustgemeenten genieten van een bijzondere financiering.

De hoofddotatie van het Gemeentefonds groeit jaarlijks met 3,5 %.

Het fonds bevat ook een basisfinanciering voor de OCMW’s. Die bedraagt automatisch 8 % van het gemeentelijke aandeel, tenzij de gemeenteraad en de OCMW-raad samen beslissen om een andere verdeelsleutel toe te passen. Lokale besturen moeten beslissingen over de verdeelsleutel uiterlijk op 30 juni van het jaar meedelen via het generieke e-mailadres fondsen@vlaanderen.be(opent in uw e-mail applicatie).

De gemeenten ontvangen sinds 2008 via het Gemeentefonds een compensatie voor de afschaffing van de Elia-taks. Het gaat om een jaarlijks bedrag van 83 miljoen euro, dat niet wordt geïndexeerd.

De Elia-taks was een federale heffing op de elektriciteitsdistributie via Elia, de beheerder van het hoogspanningsnetwerk. De taks belastte het elektriciteitsverbruik van bedrijven en gezinnen. Het moest het dividendverlies van de gemeenten compenseren na de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt.

De Elia-compensatie wordt op dezelfde manier onder de gemeenten verdeeld als het bedrag van de vroegere federale bijdrage voor 2007 (art. 22bis van de wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektriciteitsmarkt).

Naar aanleiding van de septemberverklaring van 2023 kwam de Vlaamse Regering overeen om de jaarlijkse Eliacompensatie geleidelijk te laten uitdoven: de compensatie zal worden gehalveerd in 2026 en opgeheven vanaf 2027.

7 Vlaamse sectorale subsidies maken sinds 2016 deel uit van het Gemeentefonds:

• lokaal cultuurbeleid
• lokaal jeugdbeleid
• lokaal sportbeleid
• flankerend onderwijsbeleid
• bestrijding kinderarmoede
• gemeentelijke ontwikkelingssamenwerking
• integratiesubsidies.

De toevoeging van die sectorale middelen aan het Gemeentefonds betekent dat:

• die middelen niet langer geoormerkt zijn
• er geen voorwaarden en rapporteringsverplichtingen voor deze subsidies zijn.

De bedragen per gemeente liggen forfaitair vast. Bijlage 1 bij het Gemeentefondsdecreet bevat de bedragen, die de Vlaamse Regering berekende op basis van het aandeel dat de gemeenten in 2014 kregen uit al die subsidieregelingen samen. De sectorale middelen worden niet geïndexeerd.

De middelen voor de centrumsteden uit het Stedenfonds maken sinds 2017 deel uit van het Gemeentefonds als een nieuwe voorwaardenvrije dotatie. Die dotatie groeit jaarlijks met 3,5%.

Drie vierde van de dotatie vloeit naar de grootsteden Antwerpen en Gent. De resterende middelen worden verdeeld onder de centrumsteden Aalst, Brugge, Genk, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout, op basis van de recentste bevolkingsaantallen.

De afslanking van de provincies zorgt sinds 2018 voor bijkomende middelen in het Gemeentefonds, maar alleen voor de 7 gemeenten die provinciale instellingen overnamen.

De bedragen vanaf 2018 voor die gemeenten zijn nominatief vermeld in het Gemeentefondsdecreet. De voor die bedragen opgenomen indexaanpassing wordt niet verrekend in de begrotingsjaren 2020 tot en met 2024.