Verkiezing

Het bestuursorgaan beslist autonoom over de datum voor de vergadering waarin de verkiezing zal plaatsvinden. De enige voorwaarde is dat die datum zich in de maand april (of mei voor de Israëlitische eredienst) bevindt. De jaren waarin de verkiezingen moeten plaatsvinden, zijn decretaal vastgelegd (2023, 2026, 2029, enzovoort).

Bij de driejaarlijkse verkiezingen wordt slechts een deel van het bestuursorgaan (her)verkozen. Zo is de continuïteit van de eredienst verzekerd. De bestuursleden zijn immers geen professionelen, maar vrijwilligers. Ze ontvangen geen wedde of presentiegeld.

Een bestuursorgaan bestaat uit een kleine helft (2 leden) en een grote helft (3 leden). De ene keer is het verkiezing van de kleine helft (2 leden), de andere keer verkiezing van de grote helft (3 leden). De eerstvolgende verkiezingen vinden plaats in 2026. Dan treden de leden die behoren tot de grote helft uit. De leden van de kleine helft blijven zetelen in het bestuursorgaan. Er moeten dan 3 leden verkozen worden. De uittredende leden zijn herverkiesbaar als zij nog voldoen aan de verkiesbaarheidsvoorwaarden en zij zich opnieuw kandidaat stellen.

De bestuursraad van de Israëlitische eredienst is een uitzondering: de raad bestaat uit 6 verkozen leden en heeft bijgevolg 2 gelijke helften.

Bij de rooms-katholieke eredienst gebeuren de verkiezingen intern binnen het bestuursorgaan zelf. Enkel de niet-uittredende leden en de vertegenwoordiger van het representatief orgaan nemen deel aan de stemming tijdens de vergadering en enkel zij ondertekenen het proces-verbaal van de verkiezing. Uittredende leden of kandidaten voor de openstaande mandaten mogen niet aanwezig zijn tijdens dit deel van de vergadering.

Bij de andere erediensten verloopt de verkiezing niet intern binnen het bestuursorgaan. Kiesgerechtigde leden verkiezen de nieuwe bestuursleden. Ze moeten wel aan een aantal voorwaarden voldoen om aan de verkiezingen te mogen deelnemen.

1. ingeschreven zijn in het register van de lokale erkende geloofsgemeenschap
2. de volle leeftijd van 18 jaar bereikt hebben op de datum van de verkiezing
3. ingeschreven zijn in de bevolkingsregisters van de gemeente of van een van de gemeenten van de gebiedsomschrijving.

Er kan niet met volmacht gestemd worden. De verkiezingen gebeuren steeds via een geheime steming.

Het verloop van de aanstellings- of verkiezingsprocedure is in eerste instantie een aangelegenheid van de betrokken eredienst zelf. Het erkend representatief orgaan ziet erop toe dat de verrichtingen correct verlopen. Het bestuursorgaan en uiteindelijk het erkend representatief orgaan spreken zich uit over bezwaren die tegen bepaalde kandidaten worden ingediend. De toezichthoudende overheid kan, op klacht of ambtshalve, de aanstellings- of verkiezingsverrichtingen toetsen aan de decretale bepalingen, meer bepaald aan de voorschriften met betrekking tot:

• de verkiesbaarheidsvoorwaarden
• de onverenigbaarheden
• de bekendmaking van vacatures en kandidaten.

Uitredende leden worden in de maand van de verkiezingen (april of mei) vervangen door de nieuwe verkozen leden. Als de uittredende leden niet binnen de 2 maanden na de verkiezingen zijn vervangen, stelt het representatief orgaan ambtshalve nieuwe/vervangende leden aan.

Wanneer het bestuursorgaan opnieuw volledig is samengesteld, kan het de verkiezing organiseren van 3 bijzondere mandaten: de voorzitter, secretaris en penningmeester.

Alle zittinghebbende leden mogen meestemmen voor de bijzondere mandaten, dus ook de kandidaten zelf en de vertegenwoordiger van het representatief orgaan/het lid van rechtswege.

De verkiezing van de bijzondere mandaten gebeurt indien mogelijk:

• in dezelfde vergadering als de verkiezing van de bestuursleden (rooms-katholiek)

• in de vergadering waar akte wordt genomen van de uitslag van de verkiezingen (bij de 5 niet-rooms-katholieke erediensten).

Als dat niet mogelijk is (bijvoorbeeld omdat niet alle verkozenen aanwezig zijn), kan er best zo snel mogelijk een nieuwe vergadering worden gepland. In afwachting van een nieuwe vergadering blijven de vorige voorzitter, secretaris en penningmeester in functie, op voorwaarde dat zij herverkozen werden als bestuurslid of tot de niet te vernieuwen helft behoren. In het andere geval moet het bestuursorgaan de vervangingsregeling toepassen.

Deze verkiezing gebeurt binnen het bestuursorgaan bij geheime stemming. Het lid van rechtswege kan geen bijzonder mandaat uitoefenen.

Een kandidaat-bestuurslid is pas verkozen als hij/zij de volstrekte meerderheid van de stemmen behaalt (helft + 1).

Als er voor het vacante mandaat slechts 1 kandidaat is, verloopt de stemming in 1 stembeurt.

Als er verschillende kandidaten zijn, is het mogelijk dat geen enkele kandidaat de volstrekte meerderheid haalt na 1 stemronde. Dan volgt er een 2^e stemronde. In die stemronde wordt gestemd op de 2 kandidaten met de meeste stemmen tijdens de 1^ste stemronde.

• Als tijdens de 1^ste stemronde 3 kandidaten evenveel stemmen hebben behaald (2-2-2), dan blijven er uiteraard tijdens de 2^e stemronde 3 kandidaturen.
• Als in de 2^e stemronde de kandidaten opnieuw evenveel stemmen behalen, dan is het jongste lid in leeftijd verkozen.
• Als er in de 2^e stemronde geen staking van stemmen is en ook niemand heeft de meerderheid verkregen (uitslag bvb. 1/2/3), dan moet er opnieuw gestemd worden op de kandidaten met de meeste stemmen (in dit voorbeeld degenen met 2 en 3 stemmen). Als dan de stemmen staken, is het jongste lid verkozen.

Bij de rooms-katholieke eredienst worden er geen verkiezingen voor een kathedrale kerkfabriek georganiseerd. De bisschop is van rechtswege voorzitter van de kathedrale kerkraad. Hij benoemt de secretaris en de penningmeester.

Per bisdom is er een kathedrale kerkfabriek die bestuurd wordt door een kathedrale kerkraad. De kathedrale kerkraad bestaat uit:

• 7 gewone leden die door de bisschop worden aangewezen
• de bisschop of zijn plaatsvervanger (is van rechtswege lid)
• de pastoor van de desbetreffende parochie (is van rechtswege lid).

De besturen van de eredienst moeten binnen de 20 dagen de notulen van de vergadering(en) van de verkiezingen en alle wijzigingen van gegevens (binnen de 30 dagen) van de bedienaars van de eredienst, hun vervangers en de leden van het bestuursorgaan, bezorgen aan:

• het Agentschap Binnenlands Bestuur (voor de provinciegouverneur/Vlaamse Regering)
• het representatief orgaan
• de financierende overheid (= gemeenteoverheid of provincieoverheid)
• in voorkomend geval de adviserende gemeente (notulen moeten niet bezorgd worden aan de adviserende gemeente).

De besturen van de eredienst moeten volgende gegevens van bestuursleden bezorgen:

• de voor- en achternaam
• adres
• rijksregisternummer
• e-mailadres
• telefoonnummer
• nationaliteit
• geboortedatum
• geslacht.

De besturen moeten ook de nodige zorg besteden aan de opmaak van een proces-verbaal van de verkiezing van de nieuwe bestuursleden en van de voorzitter, de secretaris en de penningmeester. Ze moeten die processen-verbaal ook bewaren, zodat ze vlot kunnen worden bezorgd als ze worden opgevraagd in het geval van een betwisting.

Als een lid van het bestuursorgaan in de loop van zijn mandaat definitief moet vervangen worden (bijvoorbeeld door ontslag, overlijden), dan gelden volgende regels:

• voor de rooms-katholieke eredienst: het lid wordt op dezelfde manier vervangen als een uittredend lid bij de driejaarlijkse gedeeltelijke vernieuwing van de raad. Die vervanging gebeurt door een lid verkozen door de overige leden van de kerkraad uit de lijst van kandidaat-leden die na de bekendmakingsprocedure wordt opgemaakt. Als er nog kandidaat-leden overblijven op de lijst die naar aanleiding van de laatste gedeeltelijke vernieuwing is opgesteld, kunnen die kandidaten nog in aanmerking worden genomen.
• Bij de andere erediensten: de overige leden van het bestuursorgaan kiezen een nieuw lid. Er is dus geen bekendmakingsprocedure.

Het lid moet binnen 2 maanden nadat de vacature is ontstaan, vervangen zijn, anders gebeurt de vervanging ambtshalve door het representatief orgaan.

De vervanger zet steeds het oorspronkelijke mandaat als bestuurslid verder van degene die hij vervangt. Hij zal behoren tot dezelfde helft (grote of kleine) waartoe het te vervangen lid behoorde. De vervanger neemt niet automatisch de functie over van het te vervangen lid. Als het te vervangen lid 1 van de bijzondere mandaten (secretaris, voorzitter of penningmeester) bekleedde, dan zal er dus ook een nieuwe verkiezing moeten gebeuren voor dat bijzonder mandaat.

Een verhinderde of afwezige voorzitter wordt vervangen door het oudste lid in leeftijd. De secretaris wordt bij verhindering vervangen door het jongste lid in leeftijd. De leden van rechtswege kunnen de voorzitter en de secretaris niet vervangen.

Het eredienstendecreet regelt de vervanging van een verhinderde/afwezige penningmeester niet. Het bestuursorgaan heeft volheid van bevoegdheid en kan dus een waarnemend penningmeester aanduiden uit de 2 overige leden van het bestuursorgaan die geen bijzonder mandaat bekleden. De cumul van meerdere bijzondere mandaten is immers niet toegestaan. Een bestuurslid kan dus niet tegelijk voorzitter en penningmeester zijn, of secretaris en voorzitter.

Het representatief orgaan kan slechts overgaan tot ambtshalve aanstelling na de organisatie van rechtsgeldige verkiezingen en als bepaalde vacatures niet werden ingevuld (bijv. als er geen of onvoldoende kandidaturen zijn.

De organisatie van verkiezingen is een decretale verplichting en mag niet vervangen worden door ambtshalve aanstellingen door het representatief orgaan.

Het verloop van de aanstellings- of verkiezingsprocedure is in eerste instantie een aangelegenheid van de betrokken eredienst zelf, waarbij het erkend representatief orgaan erop toeziet dat de verrichtingen correct verlopen. Het is dan ook de verantwoordelijkheid van het representatief orgaan om erop toe te zien dat de verkiezingen bij de besturen van de eredienst georganiseerd worden en dat ze correct verlopen volgens de bepalingen uit het eredienstendecreet.