Teksten reviseren na een gebruikerstest
Als je een gebruikerstest hebt uitgevoerd, is het de bedoeling dat je de tekst verbetert aan de hand van de resultaten ervan. Je moet daarvoor alle gegevens op een rijtje zetten, interpreteren en tegen elkaar afwegen. Op basis daarvan kom je tot conclusies over de sterke en zwakke punten van de tekst en de problemen die verholpen moeten worden. Daarna kun je de tekst reviseren.
Criteria voor het identificeren van de belangrijkste problemen
Er zijn geen harde criteria om te bepalen welke geconstateerde problemen verholpen moeten worden. Als de gebruikerstest kwalitatief is opgezet, met een beperkt aantal testpersonen, kan het aantal testpersonen dat een bepaald probleem constateert, geen doorslaggevende rol spelen. Elke reactie zal dus op haar waarde moeten worden geschat. De volgende algemene overwegingen kunnen daarbij helpen:
- de geschatte omvang van het probleem: voor welk deel van de doelgroep is het geconstateerde probleem aan de orde?
- de ernst van het probleem: welke nadelige gevolgen heeft het geconstateerde probleem, bijvoorbeeld voor de effectiviteit van de tekst?
- de te leveren revisie-inspanningen: hoe ingrijpend zijn de wijzigingen die nodig zijn om het geconstateerde probleem op te lossen?
- de voor- en nadelen van mogelijke revisie-ingrepen: wat wint of verliest de tekst als het geconstateerde probleem wordt opgelost?
- eventuele positieve commentaren van andere testpersonen op hetzelfde aspect van de passage
- de randvoorwaarden die aan de revisie worden gesteld, bijvoorbeeld de maximale omvang van de tekst.
Tips voor het reviseren van een tekst
Als je een duidelijk beeld hebt van de problemen die moeten worden verholpen, kun je de tekst beginnen te reviseren. De volgende tips kunnen daarbij helpen:
- Pak eerst problemen op macroniveau (structuur, opbouw, lay-out …) aan, en dan pas problemen op microniveau (woordgebruik, zinsbouw, interpunctie …). Problemen op macroniveau hebben vaak een veel grotere impact op de toegankelijkheid van een tekst dan problemen op microniveau. Als je problemen op macroniveau oplost, elimineer je bovendien vaak ook problemen op microniveau. Reviseer een tekst dus niet zin per zin. Het gevaar bestaat dan dat je veel tijd verspilt aan het oplossen van lokale problemen, en dat naderhand blijkt dat de tekst volledig omgegooid moet worden.
- Ga kritisch om met revisievoorstellen van de testpersonen. Die ideeën kunnen zeker waardevol zijn, maar revisievoorstellen van testpersonen zullen niet in alle gevallen de beste oplossing zijn. Het kan bijvoorbeeld zijn dat een testpersoon een revisievoorstel op microniveau doet, terwijl een ingreep op macroniveau effectiever is.
- Betrek ook positieve commentaren van de testpersonen bij de revisie. Probeer na te gaan waarom bepaalde passages wel begrepen of gewaardeerd worden. Dat kan je helpen om oplossingen te bedenken voor problematische passages.
- Ga na of er visuele oplossingen mogelijk zijn. Grafische middelen kunnen soms een oplossing zijn voor een groot aantal problemen in de tekst. Je kunt bijvoorbeeld de typografie of lay-out aanpassen of grafische hulpmiddelen toevoegen zoals tussenkoppen, afbeeldingen, een grafiek of tabel.
Problemen bij tekstrevisie
Soms is het moeilijk om een tekst te reviseren omdat er andere factoren zijn dan de tekst zelf die ervoor zorgen dat de tekst de beoogde doelen niet kan bereiken.
- Het kan bijvoorbeeld zijn dat de doelen herzien moeten worden omdat ze te ambitieus zijn. Doelen op het vlak van houding of gedrag kunnen bijvoorbeeld vaak niet gehaald worden met een tekst. Het kan dan goed zijn om niet de tekst als onvoldoende te kwalificeren, maar nog eens goed na te denken over de haalbaarheid van de doelen.
- Geregeld komt uit een gebruikerstest naar voren dat het proces of de procedure waarover de tekst communiceert, niet helemaal duidelijk is of als nodeloos ingewikkeld of contra-intuïtief ervaren wordt. Zulke problemen kun je als tekstschrijver uiteraard niet zelf aanpakken, maar zul je moeten melden aan de beleidsmakers of proceseigenaars. Zij kunnen op basis van die probleemmeldingen het proces of de procedure verhelderen en waar mogelijk vereenvoudigen.