Onderzoeksvragen opstellen
Als je weet welke tekst(en) je wilt testen, moet je bepalen wat je daarover precies te weten wilt komen. Dat leg je vast in de onderzoeksvragen.
Onderzoeksvragen afleiden uit de tekstdoelen
Met een gebruikerstest probeer je te achterhalen of de doelen van de tekst bereikt kunnen worden. Tekstdoelen hebben altijd te maken met bepaalde effecten op de doelgroep. Die effecten kunnen betrekking hebben op de kennis, de vaardigheden, de houding of de gedragsintenties van de doelgroep.
Bij het opstellen van onderzoeksvragen kun je daarom het best starten vanuit de tekstdoelen. Enkele mogelijke onderzoeksvragen zijn:
- Weten de lezers dat …? (kennis)
- Kunnen de lezers nu …? (vaardigheid)
- Vinden de lezers dat …? (houding)
- Zijn de lezers geneigd om …? (gedragsintentie)
Onderzoeksvragen afleiden uit de voorwaarden voor effectiviteit
Om de kennis, de vaardigheden, de houding of de gedragsintenties van je doelgroep te kunnen beïnvloeden, moet een tekst voldoen aan een aantal voorwaarden. Je doelgroep moet de tekst bijvoorbeeld lezen, begrijpen en kunnen toepassen.
Die verschillende voorwaarden voor effectiviteit kun je omzetten in onderzoeksvragen. Hieronder vind je een aantal voorbeelden per voorwaarde.
- Stap 1
De beoogde lezers moeten in contact komen met de tekst en op grond van het uiterlijk ervan geneigd zijn de tekst te lezen.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Via welke kanalen wil de doelgroep de tekst ontvangen?
- Wat doet de doelgroep als de tekst binnen haar bereik komt?
- Trekt de tekst de aandacht van de doelgroep?
- Geeft de titel of de voorpagina van de tekst een goed beeld van de inhoud?
- Schrikken de omvang en de lay-out van de tekst de doelgroep niet af?
- Stap 2
De beoogde lezers moeten de belangrijkste en de voor hen relevante passages in de tekst daadwerkelijk lezen.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Als de tekst het liefst volledig moet worden gelezen: wordt de aandacht van de lezers vastgehouden, haken ze niet af?
- Als bepaalde delen van de tekst zeker moeten worden gelezen: zijn de belangrijkste passages voor de lezers opvallend en aantrekkelijk?
- Als lezers de voor hen relevante informatie goed moeten kunnen vinden: wordt het informatiezoekend gedrag van de lezers voldoende ondersteund? Bijvoorbeeld: is de navigatie van een website gebruiksvriendelijk?
- Stap 3
De beoogde lezers moeten de geboden informatie begrijpen.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Wordt de essentie van de tekst begrepen?
- Worden specifieke onderdelen van de tekst begrepen?
- Worden de afbeeldingen (bijvoorbeeld tabellen of grafieken) begrepen?
- Stap 4
De beoogde lezers moeten de geboden informatie accepteren.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Beschouwen de lezers de kern van de informatie als juist en realistisch? Het kan daarbij gaan om feiten, gedragsaanbevelingen of waardeoordelen.
- Accepteren de lezers de verschillende onderdelen van de tekst?
- Bevat de tekst voldoende elementen om eventuele weerstand te weerleggen?
- Stap 5
De informatie in de tekst moet voor de beoogde lezer relevant zijn.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Bevat de tekst informatie die nieuw en relevant is voor de doelgroep?
- Bevat de tekst niet te veel overbodige informatie voor de doelgroep?
- Vinden de lezers dat de tekst voor hen zinvol is?
- Stap 6
De tekst moet op alle relevante vragen van de beoogde lezers een adequaat antwoord geven.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- In hoeverre ontbreekt relevante informatie in de tekst?
- Geeft de tekst voldoende informatie?
- Stap 7
De beoogde lezers moeten de manier waarop de informatie is weergegeven en de tekst is vormgegeven, waarderen.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Wat vinden de lezers in algemene zin van de tekst?
- Oogt de tekst aantrekkelijk?
- Is de tekst aangenaam om te lezen?
- Is de informatie eenvoudig weergegeven?
- Zijn de voorbeelden en afbeeldingen goed gekozen?
- Is de toon aangepast aan de boodschap?
- Stap 8
De beoogde lezers moeten zich betrokken voelen bij de tekst.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Voelen de lezers zich aangesproken door de benadering van het onderwerp en de gepresenteerde informatie?
- Herkennen de lezers zich in de tekst en de afbeeldingen?
- Vinden de lezers de tekst interessant?
- Stap 9
De tekst mag bij de beoogde lezers geen te sterke negatieve emoties zoals ontmoediging, angst, stress of paniek oproepen. Anders bestaat de kans dat ze de tekst niet of niet goed lezen.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Welke emoties komen bij de lezers op bij het lezen van de tekst?
- Stap 10
De beoogde lezers moeten de geboden informatie gemakkelijk in hun eigen situatie kunnen toepassen.
Mogelijke onderzoeksvragen:
- Denken de lezers dat ze het aanbevolen gedrag kunnen uitvoeren?
- Kunnen de lezers de informatie uit de tekst gemakkelijk toepassen in hun eigen situatie?
Andere vragen
Andere mogelijke vragen waarop een gebruikerstest een antwoord kan geven, zijn bijvoorbeeld:
- Welk beeld geeft de tekst van de organisatie?
- Welke onverwachte effecten doen zich voor?
Onderzoeksvragen selecteren
Het is niet nodig en ook niet mogelijk om alle voorwaarden te onderzoeken in een gebruikerstest. Beperk je tot de meest relevante voorwaarden, of de voorwaarden waarover je de meeste twijfels hebt.
Het kan ook interessant zijn om gegevens te verzamelen over het gebruik van de tekst die je wilt testen, of van vergelijkbare teksten, als de tekst nog niet in gebruik is. Die gegevens kunnen een indicatie geven van mogelijke problemen en kunnen je dus helpen om de meest relevante onderzoeksvragen te selecteren. Enkele voorbeelden:
- Je kunt gegevens opvragen bij de klantendienst of het contactcenter 1700 over de vragen die over een bepaalde tekst(soort) worden gesteld.
- Je kunt gegevens opvragen bij dossierbehandelaars over de vragen die vaak verkeerd worden ingevuld in een bepaald formulier.
- Bij websites kun je gebruikmaken van webstatistieken om na te gaan welke pagina’s mogelijk problematisch zijn. Webstatistieken geven je bijvoorbeeld informatie over de vindbaarheid van pagina’s.