Het is uiteraard niet mogelijk om alle teksten voor te leggen aan je doelgroep. Dat is ook niet nodig. Een gebruikerstest is het meest zinvol in de volgende situaties:

• Het effect van de tekst is van groot belang. De tekst beoogt bijvoorbeeld een verandering in houding of gedrag.
• De kosten van de ontwikkeling en de verspreiding van de tekst zijn hoog. Als de tekst zijn doel voorbijschiet, heeft dat zware financiële of andere gevolgen voor de organisatie.
• Er zijn klachten over de tekst of mensen stellen vaak vragen over de tekst.
• De tekst heeft niet het beoogde effect. Formulieren worden bijvoorbeeld vaak verkeerd of niet volledig ingevuld of veel mensen reageren niet (op tijd) op een brief.
• Je bent minder vertrouwd met de doelgroep. Dat kan het geval zijn omdat de leden van de doelgroep of een significant aantal ervan bijvoorbeeld tot een andere leeftijdscategorie behoren, een andere culturele achtergrond hebben of laaggeletterd zijn.
• De doelgroep is heel heterogeen. Het is van belang om na te gaan of de tekst op alle leden hetzelfde effect heeft.
• Er is binnen je organisatie weinig draagvlak om teksten te verbeteren. Door mensen te confronteren met de resultaten van een gebruikerstest, kun je hen mogelijk wel overtuigen van het belang van heerlijk heldere teksten.

Concept of eindproduct testen

Als je teksten in een vroeg stadium test, heeft dat als voordeel dat er meestal nog veel mogelijkheden zijn om de tekst ingrijpend te wijzigen. Als je teksten test in de eindfase, is er soms niet meer voldoende tijd voor ingrijpende wijzigingen. Het voordeel van testen in de eindfase is dan weer dat de tekst al meer afgewerkt is, waardoor testpersonen hem beter kunnen beoordelen.

Je kunt ook kiezen voor een iteratieve opzet. Daarbij doe je in elke fase van het ontwikkelingsproces van een tekst een gebruikerstest bij een beperkt aantal testpersonen (bijvoorbeeld 5). Na elke testronde wordt de tekst aangepast op basis van de feedback van de testpersonen. De nieuwe versie wordt opnieuw getest en aangepast, enzovoort. Die cyclus wordt volgehouden totdat de test geen (ernstige) problemen meer oplevert.

Een iteratieve testopzet wordt vaak toegepast bij websites. Het voordeel ervan is dat je meer zekerheid krijgt dat de aanpassingen die je doorvoert voor een betere tekst zorgen. Een nadeel ervan is dat deze opzet meestal meer tijd in beslag neemt.

De volledige tekst of een deel van de tekst testen

Als de tekst heel lang is, zul je de test moeten beperken tot bepaalde onderdelen, bijvoorbeeld het belangrijkste onderdeel of een onderdeel waarover je twijfels hebt.

Als je een website test, kun je focussen op de belangrijkste toptaken (de dingen die gebruikers zeker moeten kunnen doen op je website) of op pagina’s waarvan je weet dat ze problematisch zijn (bijvoorbeeld op basis van gegevens van de klantendienst).

Eén versie of verschillende versies testen

Je kunt in een gebruikerstest één versie van een tekst voorleggen aan de testpersonen, of je kunt verschillende versies voorleggen. Dat laatste kan nuttig zijn als je een verantwoorde keuze wilt maken tussen een aantal min of meer gelijkwaardige alternatieve versies van teksten of tekstonderdelen, bijvoorbeeld een versie waarin de lezers aangesproken worden met je en een versie waarin ze aangesproken worden met u.

Hou bij de voorbereiding van het testmateriaal rekening met de volgende aandachtspunten:

• Zorg ervoor dat de tekst die je wilt testen zo goed mogelijk is. Het heeft geen zin om een tekst te testen waarvan duidelijk is dat hij grote tekortkomingen heeft. Toets de tekst bijvoorbeeld eerst aan de hand van een checklist of leg hem voor aan taal- of communicatieadviseurs.
• Zorg ervoor dat het concept zo werkelijkheidsgetrouw mogelijk is, zowel qua tekst als qua vormgeving (kleur, illustraties …).