De basis van een toegankelijke ruimte is de ondergrond. Er bestaan heel wat soorten, die meer of minder geschikt zijn.

Een toegankelijke ondergrond is effen, aaneengesloten, slipvrij (zelfs onder natte omstandigheden) en heeft een lage rolweerstand.

Kiezen voor een gebonden verharding maakt het risico op toegankelijkheidsproblemen bijzonder klein, op voorwaarde van een correcte aanleg. De bekendste voorbeelden zijn asfalt en beton. Dat zijn meestal gesloten verhardingen, maar er is ook waterdoorlatend asfalt en drainerend beton.

Bij dit type verharding vormen losse klinkers, straatstenen, tegels of keien een verhard oppervlak. Of dat een toegankelijk oppervlak is, hangt af van de stenen zelf en de aanleg ervan. De stenen moeten een vlakke bovenkant hebben, effen en onder alle omstandigheden slipvrij zijn en dicht tegen elkaar aangelegd worden.

De meeste kasseien voldoen niet aan deze voorwaarden. Alleen met gezaagde rechte blokken kan een vlak aaneengesloten oppervlak worden gemaakt. Maar dan is de gladheid nog een aandachtspunt. Blauwe steen bijvoorbeeld wordt op termijn altijd glad onder natte omstandigheden, ook al heeft het een oppervlaktebehandeling gehad, zoals frijnen of boucharderen. Met gevlamde gezaagde graniet hebben we wel goede ervaringen.

Ook de voegvulling is een aandachtspunt. Bij een heel vlak bovenoppervlak is een smalle gelijkmatige open voeg, zoals bij veel waterpasserende klinkers, geen probleem. Maar als het bovenoppervlak niet 100% vlak is, is een tot boven gevulde voeg noodzakelijk om toegankelijk te zijn.

Ondanks vele bezwaren worden kasseien vaak toch behouden of zelfs nieuw aangelegd vanuit esthetische overwegingen of het (historische) karakter. Gebruik liever tegels in natuursteen of voorzie minimaal een toegankelijke wandelstrook van 150 cm breed.

Halfverharding is los granulaat, zoals steenslag, split of schelpfracties die in losse vorm worden aangebracht en dan eventueel verdicht, aangewalst of gebonden. Een halfverharding is over het algemeen waterdoorlatend, goedkoper in aanleg, maar veel minder duurzaam en een stuk onderhoudsgevoeliger dan gebonden of elementverhardingen.

Hou rekening met deze aandachtspunten voor een toegankelijke toepassing:

• De korrelgrootte van de toplaag is 0-5 mm om een effen oppervlak te kunnen maken.

• Daarvoor is een stabiele fundering nodig en in de meeste gevallen een kantopsluiting.

• Gebruik gebroken materiaal zoals split, dat door zijn scherpe vorm van nature stabiel is.

• Of gebruik een bindmiddel zoals leem of kalk. Met kunsthars of cement zijn ook goede resultaten haalbaar, maar herstellingen zijn veel moeilijker.

• Vermijd stabilisatieplaten, zoals kunststof honingraatroosters. Die moeten perfect zijn afgevuld. Bij te weinig vulling komt het rooster aan het oppervlak en bij te veel is het oppervlak niet stabiel. Dat is heel moeilijk te onderhouden in het openbaar domein.

• Alle halfverhardingen hebben sowieso een jaarlijks onderhoud nodig om de toplaag te herstellen.

Kies de toplaag van een verharding naar de nodige draaglast en functie. Een halfverharding is geen goed idee bij de levering van goederen met een vrachtwagen.

De meeste halfverhardingen zijn waterdoorlatend, maar onderhoudsgevoelig. Het is gevoelig voor putten en plasvorming, met ontoegankelijkheid als resultaat.

Veel duurzamer, toegankelijker en ook waterdoorlatend zijn waterpasserende en waterdoorlatende klinkers. Een waterdoorlatende klinker is poreus: het water kan erdoor. Een waterpasserende klinker laat het water door openingen afvloeien. Pas hierbij op dat het oppervlak toch vlak en goed begaanbaar is.

Gras is waterdoorlatend, maar is in geen geval toegankelijk, omdat het onvoldoende effen is, onder natte omstandigheden glad wordt en een te hoge rolweerstand heeft. Dit geldt voor alle toepassingen met gras, al dan niet verstevigd met open tegels, stabilisatieplaten of als grindgazon.