De Geografische Data-infrastructuur (GDI) creëert het kader voor de optimalisering van de aanmaak, het onderhoud, de distributie en het gebruik van geografische informatie op verschillende organisatieniveaus (lokaal, provinciaal, regionaal, nationaal en Europees). Hetzelfde doet de VDI voor open data. Hierbij wordt zowel de openbare als de private sector betrokken. Vanuit een technisch oogpunt vereist de ontwikkeling van een dergelijke infrastructuur een combinatie van technologieën en kennis afkomstig uit een veelheid van disciplines. Maar één van de meest onderscheidende kenmerken van deze infrastructuur zijn de catalogi en de metadata. Ze vormen het kloppend hart en realiseren de vindbaarheid en de interconnectiviteit van de gegevens en de diensten die aangeboden worden door instanties in Vlaanderen.

Welke (geografische) informatie is beschikbaar? Waar is die te vinden en hoe actueel of betrouwbaar is deze informatie? Zijn er raadpleeg- of downloaddiensten beschikbaar voor deze informatie? Zijn die gegevens meteen ook Open data? De publicatie van metadata in een catalogus maakt het aanbod zichtbaar en bevraagbaar. Metadata gidst de gebruiker doorheen de beschikbare informatie, voorkomt dubbele inwinning en beheer van data en zorgt ervoor dat geografische informatie snel kan worden gevonden.

Metadata faciliteren en structureren het databeheer, helpen de databeheerder bij het ontsluiten van het aanbod en optimaliseren de volgende aspecten van de data-infrastructuur:

• Vinden: Metadata kunnen intern in een grote organisatie worden gebruikt om data of services te ontsluiten. Op basis van de beschrijvende kenmerken kan men de juiste dataset of service zoeken en in viewers of toepassingen tonen en gebruiken.
• Hergebruik: Metadata kunnen voor andere organisaties de kwaliteit van de betreffende datasets of services inzichtelijk maken. Op basis van de metadata kan men beslissen of deze data of service te gebruiken is, of dat er zelf gegevens ingewonnen en gedigitaliseerd moeten worden.
• Verrijken: Op basis van de metadata kan men tot de conclusie komen dat de informatie die men wil vastleggen al grotendeels bestaat. Dit kan er ook toe leiden dat de al bestaande data wordt aangevuld met gegevens, waardoor de dataset voor een grotere doelgroep interessanter wordt.
• Beheer: Vanuit het standpunt van de beheerder bieden metadata ook de mogelijkheid om de data of service zelf goed te beheren. Zo kunnen alle datasets of services die niet meer actueel zijn makkelijk worden geselecteerd op basis van de metadata. Het is bijvoorbeeld ook mogelijk om alle datasets gemaakt door een persoon of instantie te selecteren.
• Continuïteit: Bij vertrek van een medewerker is de kennis over de data en de service niet verloren als deze is vastgelegd in metadata.

Metadata Vlaanderen brengt metadata van data samen afkomstig uit verschillende domeinen. Op dit moment zijn dat enerzijds Geografische gegevens en services; en anderzijds Open data. Elk domein heeft specifieke richtlijnen te volgen (al dan niet verplicht opgelegd), waarin de gegevens best beschreven kunnen worden.

Voor Geografische gegevens en services geldt de richtlijn voor de uitwisseling van metadata, versie 2.0 van het GDI-Vlaanderen Best Practices-document voor Metadata, die vanaf 16 november 2020 in voege is.

De richtlijn bevat een formele beschrijving van het GDI-Vlaanderen metadataprofiel. Het werd opgesteld aan de hand van verschillende ISO-standaarden (ISO 19115:2003 voor metadata van datasets - datasetseries en het technisch corrigendum 1 hiervan; ISO 19119:2005 voor metadata van services en het amendement 1 hierop; ISO 19139 voor de codering van metadata in XML) en de INSPIRE-richtlijn (INSPIRE Metadata Implementing Rules; Technical Guidelines 2.0). De richtlijn is geschreven voor de metadata-gebruikersgemeenschap en iedereen die de algemene principes voor het opstellen en uitwisselen van metadata wil kennen.

Voor Vlaamse (niet-geografische) Open data geldt de erkende standaard DCAT-AP VL(opent in nieuw venster), die vanaf 3 oktober 2019 in voege is als een vrijwillig toe te passen standaard.

Aan de hand van het applicatieprofiel “DCAT Application Profile for data portals in Europe”, afgekort DCAT-AP, kan meta-informatie op een eenduidige wijze uitgewisseld worden tussen Open Data catalogi in Europa. DCAT-AP Vlaanderen (DCAT-AP VL) is een specialisatie (geen uitbreiding) van DCAT-AP. Met DCAT-AP VL kan een trapsgewijze aggregatie van de inhoud van Vlaamse Open Data Catalogi gerealiseerd worden zodat de informatie beschikbaar op lokaal of Vlaams niveau ook gevonden kan worden op het federale en Europese niveau. Het stuurorgaan voor het Vlaams Informatie- en ICT-beleid heeft op 3 oktober 2019 DCAT-AP VL erkend als een vrijwillig toe te passen standaard.

In beide domeinen krijgen beheerders van data en diensten op verschillende manieren tips en trucs om betere kwaliteit te bieden: via de richtlijn, best practices, standaard en voorhanden zijnde handleidingen. Immers hoe beter de data en diensten via metadata gedocumenteerd zijn, hoe sneller deze gevonden worden. Ze verschijnen dan ook mooier in de Geopunt-catalogus of op het Vlaamse Open Data Portaal, bijvoorbeeld met extra functionaliteiten om de gegevens ook op kaart te tonen en te downloaden.

Omdat ISO-metadata en DCAT-metadata dezelfde kern aan metadata elementen delen (nl. Dublin Core), is de GDI-Vlaanderen richtlijn voor metadata klaar om het e-gov beleid van de Vlaamse, de Federale en de Europese overheid inzake Open Data ten volle te ondersteunen. Dit betekent dat geografische gegevens, die ook ‘Vlaamse Open data’ zijn, mogen beschreven worden vanuit de richtlijn voor geografische gegevens en van daaruit doorstromen naar het Vlaams Open Data Portaal, waar ze correct gemapt worden op de DCAT-metadata elementen uit de erkende standaard DCAT-AP VL die daar geldt.

Metadata worden in Geopunt op twee manieren ontsloten naar het publiek:

• Enerzijds is er Metadata Vlaanderen, de centrale voorziening voor het beschrijven en ontsluiten van (geografische) gegevens in Vlaanderen. Metadata Vlaanderen bevat het overzicht van beschikbare geografische datasets en services en van open data en richt zich naar de meer gespecialiseerde gebruiker die behoefte heeft aan gedetailleerde beschrijvingen van datasets, datasetseries en services. Databeheerders die niet beschikken over een eigen metadata-infrastructuur, kunnen hier hun metadata documenteren. Het gros van de beschikbare metadatasets zijn echter afkomstig uit bestaande Vlaamse metadataknooppunten (zie ook Metadata in Vlaanderen). De inhoud van deze metadataknooppunten wordt dagelijks gesynchroniseerd met Metadata Vlaanderen, zodat een actueel en volledig overzicht kan aangeboden worden.
  Naar Metadata Vlaanderen(opent in nieuw venster)

• Aan de andere kant is er de Geopunt-catalogus, die zich met een eenvoudige gebruikersinterface en een samenvatting van de metadata richt tot een breed publiek. De Geopunt-catalogus vertaalt de metadata uit Metadata Vlaanderen naar een toegankelijke synthese, net zoals dat het geval is bij de flaptekst van een boek. Deze synthese heeft tot doel de potentiële gebruiker een indruk te geven van de inhoud van een dataset of service. Met de Geopunt-catalogus kan je data vinden, raadplegen in de Geopunt-kaart en veelal direct downloaden. Services van het type WMS (Web Map Service) kan je in de Geopunt-kaart bekijken. Je kan de WMS of ander type service (WFS, WMTS, …) natuurlijk ook in uw eigen toepassing gebruiken. Gebruikers die na een eerste kennismaking meer gedetailleerde informatie wensen, kunnen vanuit de Geopunt-catalogus doorklikken naar de gedetailleerde metadata in Metadata Vlaanderen.
  Naar de Geopunt-catalogus
  
• De Geopunt-catalogus maakt gebruikt van de Datavindplaats, waar je naast geografische datasets en services ook nog andere types terugvindt. Ook andere open data, of zelfs gesloten data, vind je hier terug.
  Naar Datavindplaats