Het digitaal hoogtemodel Vlaanderen

Het digitaal hoogtemodel is een zeer gedetailleerde topografische opname van heel Vlaanderen. Daarvoor wordt gebruik gemaakt van metingen met laserpulsen. Die laserpulsen worden gestuurd en terug opgevangen vanuit een vliegtuig. Die techniek noemen we ‘laseraltimetrie’. Het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen werd in de periode 2013-2015 opgemaakt in opdracht van Digitaal Vlaanderen.

Klik hier voor meer informatie over het Digitaal Hoogtemodel Vlaanderen.

Op basis van deze gegevens is het mogelijk om een grote variatie aan topografische modellen op te bouwen. Deze hoge resolutie topografische gegevens bieden een belangrijke bron van informatie voor het onderzoek en beheer van archeologische en cultuurhistorische relicten en landschappen. Het bewerken van de ruwe meetdata tot bruikbare beelden is echter een tijdrovende en technische klus.

Daarom werden in samenwerking tussen Digitaal Vlaanderen en het agentschap Onroerend Erfgoed twee kant-en-klare innovatieve verwerkingen gemaakt. Het gaat enerzijds om een zogenaamde ‘hillshade’, anderzijds om een ‘sky view factor’ verwerking. Deze twee kaarten, die beiden een resolutie hebben van 0,25m², tonen de topografie van Vlaanderen in een zeer hoge mate van detail.

Deze datasets zijn uitermate geschikt om reliëfverschillen maar ook objecten zoals grachten, dijkstructuren, (historische) buurtwegen of akkersystemen in het buitengebied beter te visualiseren. Deze info komt nog meer tot uiting door een vergelijking met historische kaarten zoals, Ferraris kaarten (1771-1778), Atlas der Buurtwegen (1841) of WOI en WOII luchtfoto’s waar sporen van loopgraven terug te vinden zijn. De datasets bieden dan ook een belangrijke meerwaarde voor cultuur-historisch en archeologisch onderzoek.

Hillshade

De ‘hillshade’ verwerking is een van de meest gebruikte en makkelijkst leesbare visualisatietechnieken voor digitale hoogtemodellen. Met deze techniek wordt als het ware een ‘vals’ 3D beeld gecreëerd, door de weergave via gemodelleerde grijswaarden van verlichte vlakken en schaduweffecten. In het algemeen zijn er twee varianten van deze techniek, enerzijds de standaard hillshade verwerking, waarbij gebruik wordt gemaakt van één vaste lichtbron, anderzijds ‘multidirectional hillshading’, waarbij een gecombineerd beeld wordt gemaakt met lichtinvallen vanuit verschillende hoeken. Het is deze laatst vermelde techniek die wordt toegepast.

Skyview

Bij SVF wordt aan elke rastercel een waarde toegekend tussen 0 en 1, afhankelijk van de mate waarin deze rastercel zichtbaar is vanuit een fictieve hemisfeer gecentreerd boven deze rastercel. Eenvoudig gesteld krijgen rastercellen die op positieve reliëfvormen gelegen zijn (bv. op de top van een heuvel) doorgaans een hoge waarde, terwijl rastercellen die in negatieve reliëfvormen gelegen zijn (bv. in grachten) eerder een lage waarde krijgen. Deze methode is zeer geschikt om heel lokale en kleine reliëfverschillen op te sporen en in beeld te brengen.

Het hoogtemodel Vlaanderen (DHMV) bevat enorm veel informatie. Die informatie haal je er echter alleen uit als je kennis van zaken hebt, ook op technisch vlak. Daarom schreef het agentschap Onroerend Erfgoed(opent in nieuw venster) in samenwerking met EODaS van Digitaal Vlaanderen een handleiding voor de toegang tot en het gebruik van dit instrument(opent in nieuw venster).

Deze handleiding beschrijft de basispraktijken om aan de slag te gaan met het hoogtemodel, en biedt een aantal voorbeelden vanuit de archeologische praktijk. Het doelpubliek van de handleiding is in de eerste plaats de archeologische sector. Uiteraard is de techniek om met het hoogtemodel aan de slag te gaan ook bruikbaar voor andere sectoren.