Langs de hele westelijke zijde van de Waaslandhaven wordt in het kader van het complex project extra containercapaciteit havengebied Antwerpen (ECA) een ononderbroken bufferdijk voorzien. Eind 2020 en begin 2021 konden inwoners van Verrebroek, Kieldrecht, Doel, Kallo en de omliggende regio gedurende drie weken deelnemen aan de Bufferroute en via een online bevraging hun voorkeur voor de vormgeving van deze buffer kenbaar maken. Het initiatief bracht verschillende mensen op de been. 185 deelnemers, waarvan een meerderheid uit Beveren, vulden de online bevraging in. De verwerking van alle suggesties nam enkele maanden in beslag omdat technische experts eerst een en ander onderzochten en uittekenden. Nu is een antwoordennota klaar en heeft een werkgroep met experten en betrokken actoren van ECA de eerste voorstellen al een keer besproken. Zo krijgt het eigenlijke ontwerp van een bufferlandschap verder vorm. Ook hierbij worden omwonenden nauw betrokken.

“De buffering van de haven is een belangrijk onderdeel van het project Extra Containercapaciteit Antwerpen (ECA)”, zegt Filip Boelaert, voorzitter van de task force ECA. “Een degelijke buffer mét recreatiemogelijkheden en bomen of struiken kan de polder en de haven tegelijkertijd afschermen en verbinden. Om de overgang tussen haven en polder te maken, richten we een bufferlandschap in dat de leefbaarheid en de beleefbaarheid voor de omgeving verhoogt.”

De Bufferroute liep over een traject van ongeveer 11 km, met 5 haltes. De uiteindelijke buffer volgt hetzelfde traject, maar krijgt een aangepaste vorm en hoogte naargelang de beschikbare ruimte. Hij is dus niet overal hetzelfde, al zal de dijk zeker doorlopen vanaf de Watermolendijk in Verrebroek (en wellicht zelfs vanaf de E34) tot aan de Schelde bij Doel. De deelnemers aan de bevraging konden reageren op de verschillende delen van de buffer.

Vooral de halte Putten Hoog wist een groot aantal reacties los te weken. Het gaat om de zone tussen Hogendijk, de Blikken en de Sint-Antoniusweg, ten westen van het Doeldok. Oorspronkelijk was hier voor ECA een knooppunt van wegen en spoorwegen voorzien. Dankzij doordacht ontwerp kan die infrastructuur helemaal aan de oostkant van Putten Hoog komen. De ruimte die zo ‘vrij’ komt, wordt optimaal gebruikt. In de toekomst zal de nieuwe spoorweg aan de rand van de haven hier enkele meters hoger liggen dan de huidige dijk aan Putten Weiden, dus is een hogere buffer nodig.

Ruim drie vierde van de deelnemers aan de bufferroute is enthousiast over het idee om de uitgespaarde ruimte aan Putten Hoog te laten uitgroeien tot een heuvel. Dit biedt bijzondere mogelijkheden voor recreatie. Onder andere daarom onderzoeken de studiebureaus of een heuvel met een hoogte van 40m TAW (Tweede Algemene Waterpassing), dus 34 meter boven het huidige polderniveau, hier technisch kan. Een heuvel is ongewoon in het polderlandschap. Toch laten de weidse zichten in de polder volgens de gespecialiseerde ontwerpers een heuvel toe. Die heuvel komt niet hoger dan de kranen van de haven en past bij de hoge bufferdijken en bij de schaal van de haven ernaast. Naast de functie als buffer en de potenties voor recreatie heeft een heuvel als voordeel dat er heel wat grond van het nog aan te leggen Tweede Getijdendok in terecht kan, zonder zware transporten ver buiten de haven.

“We zijn aangenaam verrast door de talrijke suggesties en vaak enthousiaste reacties over de Bufferroute”, geeft Filip Boelaert aan. “In het bijzonder voor de site van Putten Hoog willen we tijdens het verdere onderzoek de inwoners van Verrebroek, Kieldrecht, Kallo en Doel en eventueel andere geïnteresseerden nauw blijven betrekken, zodat zoveel mogelijk mensen hun gading vinden in de toekomstplannen voor een bufferlandschap.”

Voor de andere delen van de buffer was al aangekondigd dat experten onderzoeken of en hoe een verhoging van de bestaande dijken mogelijk is en hoe hoog de nieuw aan te leggen buffers kunnen worden. Omdat de veen- en kleilagen onder de huidige en toekomstige dijken tot stabiliteitsproblemen kunnen leiden, is verder gedetailleerd geotechnisch onderzoek nodig. De eerste onderzoeksresultaten wijzen uit dat een ophoging van de bestaande dijken met enkele extra meters niet zomaar kan. “Daarom is het nu te vroeg om de precieze hoogte van de bufferdijken vast te leggen. Maar om het geotechnisch, landschappelijk en milieueffectenonderzoek verder te zetten, gaan we binnen ECA uit van enkele ambitieuze aannames”, zegt Filip Boelaert.

Er wordt onderzocht of en hoe de bestaande dijken langs de Westelijke Ontsluiting van de Waaslandhaven een vierde hoger kunnen worden (tot 14 m TAW in plaats van 11 m TAW nu, en ter hoogte van het Spaans Fort zelfs nog wat hoger).

Voor de nieuw aan te leggen dijken ten noorden van Putten Hoog, dus langs de zone voor een nieuw dok, geldt 18 m TAW als aanname voor het onderzoek. De bestaande leefbaarheidsdijk in Doel (24,5 m TAW) zou op de huidige hoogte blijven, maar kan gedeeltelijk omgevormd worden om voor optimale afscherming te zorgen.

Daarnaast zijn de toegankelijkheid van bufferdijken en de mogelijkheden voor recreatie belangrijke aandachtspunten voor de deelnemers aan de Bufferroute. Tal van wandelaars, fietsers en mountainbikers, ruiters en rolstoelgebruikers willen genieten van de natuur en zijn vragende partij voor een pad op de bestaande of nog aan te leggen dijken. En ook al spreekt een dijk met begrazing door schapen enkele mensen aan, de meeste deelnemers verkiezen bomen en struiken op de buffers.
“Vanuit ECA nemen we deze wensen van de deelnemers aan de Bufferroute ter harte. In de ontwerpen voor een bufferlandschap voorzien we mogelijkheden voor verschillende vormen van recreatie op of in de buurt van de dijken. En er zullen op verschillende plaatsen bomenrijen en struiken op of aan de dijk komen”, vult Filip Boelaert aan.

De rol van de dijk als buffer voor mogelijke hinder (geluid, licht,…) vanuit de haven komt aan bod in enkele reacties. 10 deelnemers van de Bufferroute haalden dit aan, met name voor Drijdijk en Nieuw Arenberg.

Geluidsexperts geven alvast aan dat een geluidsafscherming in de vorm van een bufferdijk optimaal werkt als deze dicht bij de geluidsbron(nen) en/of dicht bij de ontvanger(s) ligt. En dat is langs de buffer tussen haven en polder vaak niet het geval. Aan de andere kant weten geluidsexperts dat mensen een geluid als minder hinderlijk ervaren als de geluidsbron visueel afgeschermd is. Wat je niet ziet, hoor je minder. Via het onderzoek naar de milieueffecten van ECA wordt in de komende maanden uitgeklaard welke rol een bufferlandschap kan spelen om de hinder te beperken.

De antwoordennota waarin alle suggesties over de Bufferroute aan bod komen, is beschikbaar op de webpagina www.cpeca.be/bufferroute(opent in nieuw venster).

Met al die standpunten en ideeën over de buffer zijn de onderzoekers en ambtenaren van de Vlaamse overheid, Maatschappij Linkerscheldeoever en Havenbedrijf Antwerpen nu aan de slag, in overleg met de gemeente Beveren. Nog dit najaar wordt vanuit ECA een nieuw initiatief voor inspraak genomen, zodat geïnteresseerden samen met de onderzoekers het bufferlandschap verder vorm kunnen geven.

Het uiteindelijke ontwerp van de buffer – en dus ook de finale beslissingen over hoogte, recreatiemogelijkheden, beplanting… - volgt in een latere fase van ECA, na een openbaar onderzoek.

Uiteraard zijn de verdere stappen voor ECA en dus ook voor de buffer, afhankelijk van de lopende procedures bij de Raad van State. Maar zoals eerder gecommuniceerd zetten de initiatiefnemers van ECA het onderzoek en overleg voort, in afwachting van een uitspraak van de Raad van State.

De suggesties specifiek voor het deel van de buffer ter hoogte van Drijdijk zullen alvast gebruikt worden voor de omgevingsvergunningsaanvraag die de Vlaamse overheid nu opstelt voor de inrichting van dat deel, in overleg met de gemeente:

• Voor de bestaande dijk tussen de haven en Drijdijk zullen we het kleine deel van de dijk dat nu uitspringt in het noordelijke deel van het natuurgebied naar de haven trekken, zodat er een stukje natuurgebied bij komt. We wensen de dijk hier enkele meters te verhogen.
• Er komen 3 rijen bomen en een ondergroei van struiken op de bestaande en op het nieuw (of verlegde) stukje dijk, aansluitend aan de bestaande bomenrijen langs het Spaans Fort.
• Daarnaast zal een deel van de populieren tussen Drijdijk en het natuurgebied gekapt worden en vervangen door knotbomen. De aanplant en kap zijn gepland voor 2022-2023. De populieren op de Kallosedijk blijven behouden.
• Tot slot komt er een wandelpad op de buffer, met op bepaalde plaatsen vrij zicht op het natuurgebied.

Dit initiatief voor de buffer aan Drijdijk vormt géén onderdeel van ECA en kan dus sneller uitgevoerd worden. Voor deze werken wil het Departement Mobiliteit en Openbare Werken begin 2022 een vergunningsaanvraag indienen, waarna een openbaar onderzoek volgt.

Alle informatie over het project “Extra containercapaciteit Antwerpen” vindt u op de website www.cpeca.be(opent in nieuw venster).