Vlaanderen is, na Nederland en samen met Denemarken, de tweede fietsregio in Europa. Dat is te danken aan onze sterk uitgebouwde fietsinfrastructuur, zoals fietssnelwegen- en straten, en het stijgende fietsgebruik. Met het Belgisch EU-voorzitterschap grijpt Vlaanderen de kans om fietsthema’s ook op de Europese agenda te plaatsen. Centraal tijdens de ministeriële conferentie stond de Europese Fietsverklaring (‘European Declaration on Cycling’), die op 4 oktober 2023 werd gepubliceerd door de Europese Commissie.

Met 8 doelstellingen en 36 aanbevelingen vormt de Verklaring een leidraad voor toekomstige beleidsbeslissingen die het fietsgebruik in Europa moeten verhogen. Momenteel onderhandelen de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Europese lidstaten in de Raad van de EU over de Europese Fietsverklaring. Bij een akkoord zullen de drie instellingen de Verklaring onder het Belgische voorzitterschap ondertekenen.

De conferentie brengt politieke leiders, beleidsmakers en deskundigen samen om van gedachten te wisselen en verdere acties te bespreken. De conferentie hechtte in het bijzonder belang aan enkele acties uit de Fietsverklaring.

De onderstaande prioriteiten moeten verder geconcretiseerd worden in de volgende Europese legislatuur.

1. Meer aandacht voor veiligere fietsomgevingen

Om het fietsgebruik in de Europese Unie te doen stijgen, is meer aandacht nodig voor veiligere fietsomgevingen. Belangrijke voorwaarden daarin zijn aanpassingen aan de infrastructuur, zoals de aanleg van vrijliggende fietspaden, of beleidskeuzes die de noden van de fietser vooropstellen binnen bestaande inrichtingen, zoals snelheidsbeperkingen of de introductie van fietsstraten.

2. Een betere wisselwerking tussen beleidsniveaus

Het is cruciaal dat de fietsinvesteringen binnen de EU worden verhoogd. De Europese financieringsmiddelen moeten toegankelijker worden en moeten complementair zijn aan andere investeringen binnen de lidstaten. Het doel is om de fietsinvesteringen deel te laten uitmaken van een geïntegreerd plan met een betere wisselwerking tussen het Europese, nationale, regionale en lokale niveau. Losse of op zichzelf staande realisaties kunnen zo vermeden worden. Op deze manier kan de EU mee het verschil maken op vlak van duurzame mobiliteit en de klimaatdoelstellingen voor transport helpen realiseren.

3. Een betere data-uitwisseling

Om een geïnformeerd beleid te kunnen voeren, is het cruciaal dat fietsdata gemonitord en gedeeld worden, om zo statistieken te kunnen opmaken over bijvoorbeeld fietsgebruik, het aantal ongevallen, het aantal fietskilometers … De data zijn een belangrijke kennisbron om het beleid verder op af te stemmen.

4. Het concurrentievermogen van de EU in stand houden

De Europese fietsindustrie kan een belangrijke rol spelen om het concurrentievermogen van de EU in stand te houden en hoogwaardige en duurzame jobs te creëren. Het initiatief van de ‘Mobility Transition Pathway’ van de Europese Commissie lijkt veelbelovend om cross-sectorale samenwerking te versterken en uit te bouwen, inclusief de fietsindustrie, die een plaats kan innemen naast de autosector, de maritieme sector en de spoorsector. Het initiatief vloeit voort uit de EU-industriestrategie en draagt bij aan het versnellen van de groene en digitale transitie, wat de veerkracht van de industrie verder versterkt.

Vlaams minister Lydia Peeters en Herald Ruijters, adjunct-directeur-generaal van het Directoraat-Generaal Mobiliteit en Vervoer van de Europese Commissie, opende de conferentie. Vervolgens ging een panelgesprek dieper in op het belang van de Europese Fietsverklaring en de ontwikkeling van een Europees fietsbeleid. Verschillende break-outsessies focusten op enkele kernthema’s uit de Fietsverklaring, zoals (fiets)data, toerisme en multimodaliteit, industrie en economie, en inclusie en gezondheid. Achter gesloten deuren bespraken de Europese ministers en afgevaardigden van de Europese instellingen voor de eerste keer de implementatie van de Fietsverklaring, gevolgd door een gezamenlijke foto en een persmoment. In de namiddag gingen plenaire sessies dieper in op de huidige obstakels. Aandacht werd besteed aan het belang van een verkeersveilige fietsomgeving en de aanleg en (EU-)financiering van fietsinfrastructuur. Het volledige programma vindt u op: High-Level EU Cycling Conference – Taking the European Declaration on Cycling to the next level (in het Engels).

Vlaanderen zet in op een toekomstgericht fietsbeleid. De Vlaamse Regering investeert, onder impuls van minister Peeters, jaarlijks meer dan 300 miljoen euro in veilige, comfortabele en toegankelijke fietsinfrastructuur. Daarnaast zet de Vlaamse overheid volop in op een gedragswijziging richting duurzame vervoermiddelen en sensibilisering om fietsgebruik aan te moedigen. Dat gebeurt in nauw overleg met het middenveld, de vervoerregio’s, de lokale besturen en provincies. Het doel van de Vlaamse Fietsambitie is dat de Vlaming in 2040 spontaan kiest voor de fiets en vlot schakelt tussen andere duurzame vervoermiddelen, zoals (elektrische) deelsystemen of het openbaar vervoer. Het laatste Onderzoek Verplaatsingsgedrag (2022) van de Vlaamse overheid toont al aan dat de Vlaming 18 % van zijn verplaatsingen met de (elektrische) fiets doet. Dat is het hoogste cijfer sinds de opstart van het onderzoek in 1994.

Op 1 februari start Dr. Meredith Glaser aan de Universiteit Gent als leerstoelhouder fiets. Als deeltijds gastprofessor zal zij wetenschappelijk onderzoek uitvoeren naar een aantal specifieke thema’s, zoals fietsveiligheid, de beïnvloeding van fietsgedrag en -gebruik, en de ontwikkeling van slimme technologie om fietsen comfortabeler en veiliger te maken. Haar kennis en wetenschappelijke werk zal het fietsbeleid in Vlaanderen verder versterken en de fietsambities helpen realiseren.

Meer informatie over het Vlaamse fietsbeleid vindt u op: Fietsbeleid.