De werken aan de overkapping in de personeelstuin startten in juni 2022. Liselot Van Assche, netwerkbeheerder, herinnert zich nog hoe het allemaal begon: “Ik hoorde een jaar geleden van het project via Dominiek De Grootte, maatschappelijk assistent op de psychosociale dienst van PC Brugge. Dominiek is één van de bezielers van het project, maar kan er vandaag helaas niet bij zijn. Als netwerkbeheerder ben ik steeds op zoek naar nieuwe prestatieplaatsen voor werkgestraften, dus ik was meteen geïnteresseerd. Die zoektocht doe ik niet alleen. Ook het justitiehuis, de dispatchers en de werkvloerbegeleiders doen dit. Het mooie aan dit project, vind ik, is de dubbele symbolische waarde. Een werkstraf krijgen betekent dat je als veroordeelde niet naar de gevangenis moet. Zo kan er maximaal ingezet worden op herstel en re-integratie. Hier zorgen werkgestraften voor herstel aan de samenleving door net te gaan werken in een gevangenis. Bovendien werken we vanuit het agentschap Justitie en Handhaving nauw samen met vele diensten binnen de gevangenis, zoals de psychosociale dienst, het zorgteam, de directie en het gevangenispersoneel. De bouw van deze terrasoverkapping symboliseert voor mij ook onze goede samenwerking. Birgit Debels, directie PC Brugge, was onmiddellijk mee in het verhaal.”

Door problemen met leveringen van het materiaal moest de start van het project met een week worden uitgesteld. Maar voor de rest, niets dan tevreden gezichten rond de tafel. Katrien Daneels, directeur PC Brugge: “De werkvloerbegeleiders hebben het goed onder controle. Daarnet was er een klein akkefietje tussen de werkgestraften, maar Kurt heeft dat brandje snel geblust.” Liselot knikt: “Dat was de perfecte illustratie van wat een goeie werkvloerbegeleider moet zijn. Hij of zij moet niet alleen handig zijn, maar moet ook sociale skills hebben. Dat is niet evident.” Kurt aanvaardt de complimenten met de glimlach: “Het was niets ergs. Een discussie over een balk die niet goed was afgemeten volgens één van de mannen. Ik heb al andere zaken meegemaakt.” En wat als een conflict uit de hand zou lopen? Kurt: “Dan verwittigen we direct Liselot en de justitieassistent.” Liselot vult aan dat de werkgestrafte weet wat hij riskeert als de werkstraf dreigt mis te lopen: “De justitieassistent zal de werkgestrafte door de probatiecommissie laten oproepen. De commissie kan de werkstraf herroepen. In dat geval zal de persoon zijn vervangende gevangenisstraf moeten uitzitten.”

Maar met de werkgestraften die aan de houten overkapping bezig zijn, zijn er geen problemen geweest. Kurt: “Als we een team moeten samenstellen, gaan we altijd na of er problemen verwacht kunnen worden. Omdat de zus van X in de cel zit dankzij de broer van Y bijvoorbeeld. Dan gaan we die natuurlijk niet samen zetten. Maar je kan ook niet alles op voorhand weten. Hier, bij deze gasten, loopt alles vlot.”

Wanneer het tijd is voor een kleine pauze klampen we Davy, werkgestrafte, aan voor een kort gesprek. Hoe is het voor hem om zijn werkstraf binnen de gevangenismuren uit te voeren? Davy: “Tien jaar geleden heb ik in deze gevangenis in de cel gezeten. Nu sta ik hier buiten te werken als vrij man. Oké, ik heb mijn werkstraf nog, maar ik ben er bijna van af. Van de 180 uren moet ik er nog maar een kleine 24 doen. Ik heb er dus geen problemen mee om hier te zijn.”

Davy deed zijn volledige werkstraf bij het werkvloerproject Oostende-Brugge, een goeie keuze, zo zegt hij zelf: “De begeleiders, Kurt en Dwight, zijn chille gasten. Ik werk er graag mee samen. Op andere plekken hebben we vooral geschilderd. Maar met deze overkapping kan ik eens echt mijn handen gebruiken. Ik doe dat graag. In bijberoep doe ik herstellingswerken en renovaties. Door ziekte ben ik daarmee moeten stoppen. Na mijn werkstraf pak ik dat terug op.”

Voordat hij uitviel door ziekte moest Davy zijn werkstraf combineren met zijn job en dat was niet altijd evident: “Ik heb veel moeten schipperen met mijn uren om toch maar mijn werkstraf te kunnen doen. Maar dat had ik ervoor over. Wat is het alternatief? Terug in den bak zitten voor 18 maanden? Nee, merci. Dan liever efkes doorbijten.”

Tijdens zijn werkstraf heeft Davy veel kunnen nadenken: “Ik heb domme fouten gedaan in mijn leven, maar ik heb ervoor geboet. Ik zat niet voor niets vast, en ook deze werkstraf heb ik verdiend. Maar nu wil ik het verleden achter mij laten. Ik ga een brief schrijven naar de Koning om gratie te vragen. De toekomst is wat telt. Ik heb al genoeg achterom moeten zien in mijn leven.

De bouw van de terrasoverkapping is een onderdeel van het project Groeninzicht. Met dit project wil het PC Brugge inzetten op meer groen en natuur voor personeel én voor gedetineerden. Katrien Danneels, directeur PC Brugge: “We zijn hier al enkele jaren mee bezig. In de zomer van 2019 begonnen de geesten pas echt te rijpen. Het was toen snikheet. De betonnen gevangenis was die zomermaanden een echt hitte-eiland. Meer groen had voor verkoeling kunnen zorgen, maar dat was er gewoon te weinig. Samen met Bos+ (=VZW die zich inzet voor meer en beter bos in Vlaanderen.) hebben we toen een aanvraag ingediend voor subsidie van een groenproject bij het Vlaams agentschap Natuur en Bos. In het kader van ‘Natuur in je Buurt’ sponsoren zij jaarlijks projecten die voor meer groen zorgen. We zaten bij de laureaten en konden dus aan de slag. Eén van de opgelegde voorwaarden was dat we 1/4^e van het project zelf moesten financieren. Cellmade, die de werkplaatsen van de gevangenis runnen, heeft hiervoor gezorgd. Daar zijn we hen zeer dankbaar voor.”

In een eerste fase werd gekozen om twee personeelstuinen te ontwerpen. Bos+ bracht de verzuchtingen van het personeel in kaart. Zij wilden voldoende zitplekken en een terras met houten overkapping, zo bleek. Later werden ook de gedetineerden bevraagd over het project. Katrien Danneels: “We kozen voor zichttuinen. De gedetineerden van de verschillende afdelingen moeten er ook vanuit hun cel zoveel mogelijk van kunnen genieten, vinden wij. Dat kwam ook sterk naar voor bij de bevraging. En contact met de natuur zorgt voor mentale rust. Daarom wilden we werken met kleurrijke bomen en planten, fruitbomen waarvan de geuren van de bloesem tot in de cel reiken bijvoorbeeld. Langgestraften verliezen vaak voeling met de tijd: welke dag is het, welke maand. Door de bomen kunnen zij de seizoenen zien veranderen. Zo helpen we ze ook met hun tijdsbesef. Of gedetineerden ook in de tuinen zullen mogen, zijn we nu nog aan het bekijken. We staan er zeker voor open, maar dat zullen we eerst goed moeten voorbereiden.”

In het najaar van 2021 werden de eerste struiken en bomen geplant in de personeelstuin. Die werken werden uitgevoerd door de gedetineerden zelf, onder toezicht van de dienst Tuinen en Parken van de gevangenis. Katrien Danneels: “Sira en haar team zijn voor ons enorm belangrijk geweest. Bij de opstart en ook nu. Met vijf gedetineerden helpen ze bij het onderhoud van ons domein, dat toch 14ha groot is.”

Liselot: “We bekijken met de gevangenis hoe we kunnen samenwerken rond het groenonderhoud van de vroegere cipiershuisjes. Vaak leidt het ene project tot het andere. Mond-aan-mond reclame is belangrijk. Zo vinden we regelmatig nieuwe prestatieplaatsen. En dat is een win-win voor iedereen. Meer doorverwijsmogelijkheden voor ons betekent meer keuze voor de werkgestraften, waardoor de kans groter wordt dat ze hun werkstraf tot een goed einde zullen brengen. Voor sommige werkgestraften vormt een positieve beëindiging van hun werkstraf vaak één van de weinige succeservaringen in hun leven. Het moedigt hen als het ware aan op de ingeslagen weg verder te gaan. Af en toe gebeurt het zelfs dat werkgestraften worden aangenomen door de prestatieplaats waar ze hun werkstraf uitvoerden. Een veroordeelde die dankzij de werkstraf een nieuwe toekomst vindt, dat is voor mij de ultieme vorm van re-integratie.”