Ann: “Dat zijn subsidies voor de algemene werking die de Vlaamse overheid onvoorwaardelijk toekent aan de lokale besturen. De lokale besturen kunnen die basisfinanciering volledig naar eigen inzichten en volgens de eigen lokale noden besteden. Ze moeten daarover geen verantwoording afleggen. De meest gekende en belangrijkste algemene werkingssubsidie is het Gemeentefonds.

Daarnaast zijn er nog tal van andere onvoorwaardelijk toegekende werkingssubsidies zoals de dotaties op basis van open ruimte of de regularisatiesubsidie voor de vroegere contingentgesco’s. De voorbije 10 jaar groeide de algemene financiering aanzienlijk, zowel in aantal stromen als in volume: van iets meer dan 2,3 miljard euro in 2014 tot bijna 4,6 miljard euro in 2024.”

Ann: “De Vlaamse Regering zet meer in op een grotere beleidsvrijheid voor de lokale besturen. Dat vertaalt zich financieel in een stijgend belang van de algemene werkingssubsidies. Door de invoering van de beleids-en beheerscyclus (BBC) beschikken de lokale besturen sinds 2014 ook over een mooi instrument om hun inhoudelijk en financieel beleid efficiënt te plannen, uit te voeren en te evalueren.”

Michel: “Daarnaast waren er de voorbije jaren verschillende gebeurtenissen met ook een grote impact op de lokale besturen. Tijdens de corona-pandemie riep de Vlaamse Regering een aantal nieuwe algemene financieringsstromen in het leven als extra ondersteuning van de lokale besturen. Denk maar aan het Noodfonds (84 miljoen euro) en de subsidie voor lokale armoedebestrijding (13,5 miljoen euro). De regering lanceerde opnieuw een aantal algemene werkingssubsidies door de hoge inflatie en de energiecrisis in 2022. Onder meer om de oplopende personeels- en energiekosten op te vangen en om de energiecellen van de OCMW’s te versterken. Sinds 2021 zijn er ook extra middelen voor de uitvoering van het VIA6-akkoord en de oversijpelingseffecten daarvan op niet VIA-personeel. Voor de jaren 2022-2026 ontvangen de gemeenten een algemene werkingssubsidie als gedeeltelijke compensatie voor hun verlies aan ontvangsten uit dividenden. Een grote uitdaging voor de lokale besturen vormt de financiering van de pensioenlasten. Ook daarvoor krijgen de besturen ondersteuning met een algemene werkingssubsidie (de dotatie op basis van de responsabiliseringsbijdragen) .”

Ann: “ABB zorgt voor de beleidsvoorbereiding, de regelgeving, de begroting en de verdeling van de algemene financieringsfondsen en initieert de daadwerkelijke uitbetaling. Het vergt heel wat zorgvuldigheid en technisch werk achter de schermen om het grote aantal betaalbestanden aan te maken, te controleren en op te volgen.

De verdeling van het Gemeentefonds gebeurt aan de hand van verscheidene maatstaven. Je hebt enerzijds de voorafnames voor gemeenten met een duidelijke centrumfunctie en voor kustgemeenten. Anderzijds zijn er 4 clusters van criteria die de centrumfuncties, fiscale draagkracht, open ruimte en bepaalde sociale problematieken in kaart brengen. Naast een basisfinanciering beoogt het Gemeentefonds ook een herverdeling richting gemeenten met een hoge bestedingsdruk en een lage fiscale draagkracht. Gemeenten waar bijvoorbeeld meer inwoners in armoede leven, ontvangen meer centen. Gemeenten met veel eigen inkomsten uit gemeentebelastingen en dus een hoge fiscale draagkracht krijgen dan weer wat minder.

Al heel wat jaren loopt de discussie over de manier van algemene financiering van onze lokale besturen. De voorafnames van het Gemeentefonds en de vele ‘koterijen’ van de algemene financiering krijgen bijvoorbeeld kritiek. Het Steunpunt Bestuurlijke Vernieuwing evalueert sinds 2021 het Gemeentefonds en de andere algemene financieringsstromen grondig op vraag van de Vlaamse Regering. Tegelijk ontwikkelt het steunpunt een aantal optimalisatiescenario’s. De beslissing over een hervorming van het Gemeentefonds ligt bij de volgende Vlaamse Regering.”

Michel: “Dat zijn subsidies voor welbepaalde doelen of opdrachten. De meest gekende vormen zijn project-, werkings- of investeringssubsidies die bijdragen aan de beleidsdoelstellingen van onze ministers. Denk bijvoorbeeld aan een middenveldorganisatie die werkt rond de bevordering van gelijke kansen, een bestuur dat een eredienstgebouw renoveert of de aanleg van fietspaden.

Het is belangrijk dat iedere subsidie een decretale rechtsgrond heeft dat de essentie, zoals het doel, regelt. De details van de subsidie worden in een officieel besluit gegoten. Een ander kenmerk van een specifieke subsidie is dat de ontvanger verantwoording aflegt over de besteding van de subsidie en de subsidieverstrekker er controle op uitvoert.”

Michel: “Absoluut, we geven niet zomaar een zak geld. Alles staat beschreven zoals waarvoor de subsidie bedoeld is of waaraan de gemeenten geld mogen uitgeven. We controleren dat en kunnen het geld niet uitbetalen als het bestuur de subsidievoorwaarden niet naleeft. In het slechtste geval vorderen we het bedrag terug.

ABB combineert de financiële ondersteuning vaak met andere vormen van ondersteuning. Bij stadsvernieuwingsprojecten bijvoorbeeld begeleiden we de lokale besturen inhoudelijk met de kwaliteitskamers. We zorgen ook voor de afstemming en uitwisseling tussen de projecten. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij de lerende netwerken van de projecten van Gemeente zonder Gemeentehuis waar deelnemers geleerde lessen uitwisselen.

Heel wat subsidieprojecten zijn multidisciplinaire projecten, waarbij we intens samenwerken met andere entiteiten. Zo werkten we voor de coronasubsidies onder andere samen met het Agentschap Zorg en Gezondheid. Voor het Kopenhagenplan bestaat er een samenwerking met het Departement Mobiliteit en Openbare Werken.”

Bekijk hieronder 3 concrete voorbeelden van specifieke subsidies uit 2023.

Safer Cities inspiratiegids: Een bundeling van goede lokale praktijken in de aanpak tegen straatintimidatie.

Cyberveiligheid: De Vlaamse overheid co-financiert 2/3 van de kostprijs van iedere ICT-veiligheidsaudit die een lokaal bestuur laat uitvoeren.

Beurs lokaal bestuurlijk talent: Deze beurs investeert in de groeikansen van personeelsleden met managementtalent.